soc8.rtf

Wstęp

Nasz świat powinien zmierzać ku lepszemu i opierać się na zrozumieniu współpracy i miłości jednak rządzi nim konkurencja, egoizm i wrogość. W naszych czasach tempo życia wzrasta, prowadzi do napięć i nowych źródeł stresu. Stres stał się nieodłącznym elementem współczesnego życia. Często żyjemy w ciasnych mieszkaniach i zatłoczonych miastach, mamy zbyt wiele spraw na głowie, wykonujemy frustrującą pracę lub jesteśmy bezrobotni, mamy zbyt mało czasu dla swojej rodziny i na rozrywkę. Jednak życie bez stresu nie stawiałoby przed nami żadnych wyzwań-żadnych trudności do pokonania, żadnych nowych obszarów do zdobycia i żadnego powodu by rozwijać swoją inteligencję czy doskonalić zdolności. Stres jest nieuniknioną formą życia. Każdy organizm staje wobec wyzwań, jakie stwarza jemu środowisko zewnętrzne oraz osobiste potrzeby. Wyzwania te są problemami życiowymi, które dany organizm musi pokonać, aby przetrwać i dobrze funkcjonować.

1.      Definicja stresu.

Słowo stres pochodzi od łacińskiego słowa – stringer, co oznacza zaciskać. W przeszłości określano tak trudności, cierpienia i choroby. Ogólnie rzecz biorąc, jest to zespół specyficznych i niespecyficznych  reakcji organizmu na zdarzenia bodźcowe, które zakłócają jego równowagę i wystawiają na poważną próbę czy przekraczają jego zdolność radzenia sobie.

1.1.          Stres w pracy.

Jak wiadomo, stres jest nierozerwalnie związany z pracą. Można powiedzieć, że nasze życie zostało w pewnym stopniu przez nią  zdominowane. Większość ludzi pracuje po osiem godzin dziennie. Należy do tego doliczyć oczywiście: dojazdy, przygotowanie do zajęć oraz godziny nadliczbowe. W sumie praca i czynności z nią związane, zabierają nam większość czasu naszej aktywności przez pięć lub sześć dni w tygodniu.

Po drugie, praca jest koniecznością biologiczną. Tak samo, jak nasze mięśnie stają się  zdegenerowane, jeśli się ich „nie używa”,  nasz mózg podobnie oddziałuje. Popada między innymi w stan chaosu i „pomieszania”, jeśli nie posługujemy się nim stale, wykonując jakąś pracę, która wydaje nam się użyteczna.

Przeciętny człowiek sądzi, że praca potrzebna jest tylko do ekonomicznego zabezpieczenia lub do osiągnięcia wysokiej pozycji społecznej. Lecz kiedy już osiągnie powyższe cele, nie pozostaje mu nic, o co potrzebuje walczyć.

Dla wielu z nas praca, jest niestety jednym z największych źródeł stresu i problemów w życiu. Niektórzy czują się zmuszeni do jej wykonywania, ponieważ jak wiadomo trzeba „uregulować rachunki”, inni zaś tolerują swoje zajęcie, po to tylko aby uciec od napięć domowych. Nienawiść względem szefa czy kolegów w pracy jest powszechna, a warunki pracy pozostawiają wiele do życzenia. Nawet ci, dla których praca jest sensem życia, mogą stracić entuzjazm wskutek rutyny i biurokracji.

We współczesnym miejscu pracy zaszły duże zmiany. Nastąpił rozkwit techniki przesyłania informacji, jest łatwa dostępność do faksów, komputerów osobistych, telefonów komórkowych i poczty elektronicznej, co  przyczyniło się do nasilenia napięć. Wzrosło tempo pracy, a co za tym idzie wymagania względem pracowników, którzy muszą nabywać nowe umiejętności, muszą poznawać nowe metody pracy i zapoznawać się z „nowinkami  technicznymi”. Wszelkie zmiany są dla nas stresujące, zwłaszcza gdy są nam narzucane. W rodzinach, w których rodzice pracują na stałych posadach, co niesie za sobą oczywiście korzyści materialne, znajdzie się również miejsce na satysfakcję, że oboje partnerzy mogą się realizować zawodowo. Rozwiązany zostaje wtedy  problem kobiety niespełnionej, której nie odpowiada rola „kury domowej” oraz mężczyzny, głowy rodziny, który jest jej jedynym żywicielem .

Ale jest i druga strona medalu. Każdy, kto w pracy doświadcza stresu, oczekuje wsparcia, zrozumienia oraz miłości ze strony partnera, a w domu rodzinnym szuka ciepła i spokoju. Zapracowani partnerzy patrzą na siebie jak na konkurentów, a życie rodzinne staje się polem bitwy. Osoba, która cały tydzień poświęca na pracę zawodową przy tym jeszcze spełnia obowiązki domowe takie jak sprzątanie, gotowanie nie ma czasu na jakiekolwiek rozrywki. Czas wolny jest dla niej wtedy pojęciem względnym. Psychiatrzy twierdzą, że w tym właśnie, tkwi przyczyna rosnącej liczby separacji i rozwodów.

2.       Przyczyny stresu w pracy.

Większość ludzi napotyka w pracy podobne problemy, ale każdy czynnik stresujący podlega zróżnicowaniom pod względem stopnia nasilenia i znaczenia. Osobowość pracownika łagodzi lub potęguje napięcie. Pewne czynniki, powszechnie uważane za stresujące, stanowią utrudnienie nie tylko dla jednostki, ale i jego firmy. Z najczęściej przytaczanych przyczyn stresu w miejscu pracy jest sama praca.

3. Problemy dotyczące pracy.

3.1. Przeciążenie pracą - występuje ono wtedy, gdy mamy albo za dużo pracy, albo gdy powierzono nam zbyt trudne zadanie. Najczęściej pracujemy za dużo kosztem czasu wolnego i higienicznego trybu życia, co nie wychodzi nam na zdrowie;

3.2. Rozwój techniki - kierownictwo jak i podwładni, muszą często dostosowywać swoje metody pracy, sprzęt  i samą siłę roboczą, ażeby dopasować się do standardów. Podlegamy, więc ogromnej presji, ponieważ staramy się być na bieżąco w dziedzinach współczesnej techniki, gdyż jak wiadomo konkurencja „nie śpi”. Starsi wiekiem pracownicy, którym zazwyczaj najtrudniej jest  dostosować się do szybkiego rozwoju techniki, mają często poczucie, że są niczym „tryby w machinie” i że nie traktuje się ich jak myślących ludzi;

3.3. Praca zmianowa – jest ona korzystna dla niektórych, lecz ogromna liczba ludzi twierdzi, że to właśnie podstawowe źródło stresu w pracy. Praca taka, bowiem powoduje rozmaite zmiany w funkcjonowaniu organizmu. Badania, przeprowadzone na ludziach pracujących na różne zmiany, wykazały, że czterokrotnie częściej występuje u nich nadciśnienie tętnicze, oraz więcej przypadków cukrzycy i wrzodów żołądka, niż w porównywalnej grupie osób, które co dzień zaczynają pracę o dziesiątej i kończą o osiemnastej. Wynika z tego, że jeśli godziny pracy nie są regularne, nasz zegar biologiczny nie potrafi się do nich dostosować;

3.4. Pośpiech i terminy - zawody, w których obowiązują ścisłe terminy wykonania pracy są zazwyczaj stresujące, ponieważ pośpiech zawsze podnosi poziom stresu;

3.5. Wydłużony czas pracy - w dzisiejszych czasach pracujemy dłużej niż „nasi dziadkowie” dwadzieścia czy trzydzieści lat temu. Większość ludzi pracuje co najmniej dwie lub trzy godziny tygodniowo dłużej, a na stanowiskach kierowniczych dwukrotnie więcej. Przykładowo: lekarze w szpitalach, pracują nawet po sto godzin tygodniowo, zdarza się, że nie śpią po trzydzieści sześć godzin i więcej. Pomimo korzyści finansowych i doświadczenia, nieprzerwana, długotrwała praca zagraża zdrowiu. Młodzi ludzie, którzy pracują więcej niż czterdzieści osiem godzin tygodniowo, dwukrotnie częściej umierają na zawał serca niż ci, którzy pracują mniej;

3.6. Podróże i dojazd do pracy - podróże, są przez nas często postrzegane jako atrakcyjne i kuszące, ale dla ludzi, którzy muszą podróżować służbowo, są niemałym źródłem stresu. Ponieważ, gdy spędza się znaczną ilość czasu poza domem, w życiu rodzinnym pojawiają się poważne zakłócenia. Jak wiadomo, niedogodności takie jak: postoje w zatorach ulicznych, czekanie na lotniskach oraz ogólna zawodność transportu, bywają uciążliwe;

3.7.  Złe warunki pracy - w źle zaprojektowanych, ciasnych wręcz pomieszczeniach, w których często brak jest dostępu do światła słonecznego, jesteśmy skazani na jaskrawe lampy, przez które pogarsza nam się wzrok. Najczęściej w naszych miejscach pracy, panuje również rozgardiasz oraz wielki chaos i hałas. Czynniki takie, nie wpływają przez to na nas korzystnie;

3.8. Niskie wynagrodzenie - kłopoty finansowe z pewnością przyczyniają się do wzrostu napięć o ile zadowolenie z pracy nie zrównoważy nam niskiej płacy;

3.9. Nuda - nowoczesne maszyny uczyniły nasze prace jeszcze nudniejszymi, ponieważ pracownicy muszą dostosować swoje tempo pracy do wydajności maszyny. Ale rotacja stanowisk, wspólna praca nad jednym zadaniem, zwiększenie kompetencji, swobodniejsze warunki pracy jak również praca na zmiany, czasami pomagają rozwiać nudę;

3.10. Kontakty międzyludzkie - jest to jedno z największych źródeł stresu w pracy. Wzajemne oddziaływania, mogą powodować zarówno silny stres jak i mocne wsparcie. Duża liczba ludzi musi pracować dla osób albo z osobami, których nie darzą sympatią i nie szanują, ale takie konfrontacje są na porządku dziennym. Dlatego też, sposób w jaki odnosimy się do naszych przełożonych i podwładnych, ma niemały wpływ na nasze samopoczucie;

3.11. Relacje z bezpośrednim przełożonym - tam, gdzie przełożony nie dba o swoich pracowników i nie okazuje im zrozumienia, powstają niepotrzebne napięcia. Szczególnie stresująca jest nie konstruktywna i nieuzasadniona krytyka, faworyzowanie oraz nadużywanie swojego stanowiska;

3.12. Stosunki z szeregowymi pracownikami - prawie w każdym miejscu pracy dochodzi do tzw. intryg biurowych. Często spotykana jest nieufność, zazdrość i rywalizacja między współpracownikami. A tam, gdzie atmosfera w pracy jest nieprzyjemna, pracuje się niechętnie, co szkodzi natomiast samopoczuciu jednostek jak i kondycji firmy jako całości.

3.13. Relacje z klientami i innymi ludźmi spoza firmy - osoby, których praca polega na bliskich kontaktach z ludźmi, uskarżają się na wysoki poziom stresu. Podczas konfrontacji takich, mogą bowiem odczuwać napięcie, zwłaszcza jeśli nasza praca wymaga częstych spotkań.

3.14. Molestowanie seksualne - wyjątkowo niezręczne i groźne sytuacje wynikają wtedy, jeżeli osobą molestującą jest zwierzchnik albo, gdy trudno uniknąć prowokujących sytuacji. Należy wówczas zdecydowanie odmówić i uczynić to oczywiście na początku  zaistnienia tej kłopotliwej okoliczności. Warto również dyskretnie zapytać osoby współpracujące, czy miały dawniej lub w niedalekiej przeszłości podobne doświadczenia oraz gromadzić dowody, które mogą się później przydać na drodze sądowej. W ostateczności jednak, można złożyć skargę formalną.

3.15. Awans zawodowy - u wielu ludzi awans zawodowy, zajmuje drugie miejsce po pracy i utrzymaniu się na stanowisku. Bowiem, rzadko zdarza się sytuacja, w której bylibyśmy pewni swego zatrudnienia i dalszej kariery zawodowej. Częściej brak nam pewności utrzymania posady, a nasz niepokój budzą informacje o nadchodzących zwolnieniach i systematyczne kontrole jakości pracy.

3.16. Niepewność - większość ludzi przystępując do nowej pracy godzi się na pewne niedogodności, ponieważ ma nadzieje na szybki awans. Jednak, gdy wkraczają oni w tzw. „wiek średni”, ich kariera przestaje się gwałtownie rozwijać, mają coraz mniej okazji do wykazania się, trudniej im korzystać z cudów techniki a entuzjazm wygasa, gdy nie wytrzymują konkurencji z młodszymi, tryskającymi energią kolegami dręczy ich właśnie niepewność o swoją posadę, ponieważ w dzisiejszych czasach żaden zawód nie gwarantuje zatrudnienia aż do emerytury.

3.17. Ocenianie - dla wielu ludzi świadomość, że jesteśmy w pracy oceniani bywa niepokojąca i zagrażająca. Natomiast osoby, które tej oceny dokonują wiedzą, że mają bezpośredni wpływ na byt materialny i poczucie własnej wartości ocenianego, a jeśli ktoś zakwestionuje ich opinię, będą musieli odpowiadać za pomówienie.

3.18. Motywacja pracowników – pracownicy, jak wiadomo chcą brać udział w życiu firmy i czuć się docenianymi. Jeżeli tak się nie dzieje popadają w depresję i apatię. Niektórzy  przez to, popadają w nałogi, ponieważ chcą odbiec myślami od bezsensownej „harówki”. Natomiast tam, gdzie zachęca się personel do udziału w podejmowaniu decyzji, czy dopuszcza się nawet do pewnego udziału w zyskach, pracownicy chętnie przyczyniają się do powodzenia firmy, przez co wykształca się w nich poczucie przynależności i zaangażowania. Stosunki takie,  polepszają kontakty i porozumienie wśród pracowników instytucji.

3.19. Ciężar odpowiedzialności - bardzo odpowiedzialnym zadaniem, niezależnie od typu pracy, jest nadzorowanie innymi ludźmi. Przełożeni muszą umieć balansować pomiędzy minimalizacją kosztów i jak najlepszym kierowaniem pracą podwładnych. Jest to bardziej stresujące niż odpowiedzialność za dobra materialne.

4. Narastające w firmach problemy, których źródłem są stresy pracowników sprawiają, że coraz więcej pracodawców zmienia filozofię, oraz metody kierowania przedsiębiorstwem, poświęcając znacznie więcej niż dotychczas uwagi komunikowaniu się i relacjom między kierownictwem a zatrudnionym. Jednym z rozwiązań jest częściowe przekazanie pracownikom kontroli nad procesami zachodzącymi w firmie. Struktura zatrudnienia oraz sposoby wykonywania pracy zaczęły się zmieniać. Powolny tryb życia, bezrobocie, krótszy czas pracy są coraz pospolitsze. Zjawiska te mają zalety jak i wady. Większe zainteresowanie wolnym czasem i jakością naszego życia, spowodowało zmianę w wymaganiach względem pracy oraz sposobach jej wykonywania.

Specjalizacja, automatyzacja, coraz powszechniejsza komputeryzacja oraz skracanie czasu pracy doprowadziły do prawdziwej rewolucji zarówno w zakresie zawodów, jak i metodach ich wykonywania. Uczłowieczeniu uległa sama koncepcja pracy. Narzucający mniej ograniczeń i bardziej otwarty system porozumiewania i tworzenia powiązań zawodowych prowadzi do zwiększenia kontroli nad przebiegiem własnej kariery.

Jest to podstawowe osiągnięcie w dążeniu do zmniejszenia liczby stresów związanych z pracą zawodową i uczynienie jej źródłem satysfakcji oraz samorealizacji.

5. Skutki stresu.

Narastający stres powoduje zróżnicowane, specyficzne i niespecyficzne zmiany w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Są to zmiany zarówno w procesach fizjologicznych, jak i psychologicznych, ale także w zachowaniu się, zdolności do pracy oraz w ogólnym stanie zdrowia. Oczywiście  nie wszystkie one pojawiają się jednocześnie i mogą być związane zarówno z ostrym, jak i przewlekłym stresem. 

5.1. Reakcje fizjologiczne:

·        wzrost poziomu niektórych hormonów we krwi i moczu – nadczynność tarczycy;

·        wzrost poziomu glukozy we krwi  - cukrzyca;

·        przyspieszenie tętna - zawał serca, dusznica bolesna;

·        wzrost ciśnienia tętniczego - udar mózgu;

·        wzmożone wydzielanie potu;

·        utrudnione oddychanie -  astma;

·        naprzemienne uczucie gorąca i zimna – dreszcze;

·        choroba wrzodowa;

·        zespół nadwrażliwości jelita grubego

5.2. Reakcje psychologiczne:

·        poczucie napięcia;

·        rozdrażnienie, czyli nerwowość;

·        zmęczenie;

·        przygnębienie, apatia;

·        depresja;

·        spadek samooceny;

·        rozkojarzenie;

5.3. Zmiany w zachowaniu:

·        nadpobudliwość,

·        impulsywność działania;

·        wyładowania emocjonalne;

·        wzmożony apetyt lub utrata apetytu;

·        skłonność do popadania w nałogi;

Zmiany fizjologiczne i psychologiczne powodują, że człowiek okazuje się mniej zdolny do wykonywania pracy. Bywa roztargniony, jego stosunki ze współpracownikami pogarszają się, narastają konflikty z innymi. Brakuje mu satysfakcji i zadowolenia z pracy, a jego wydajność obniża się.

6. Wpływ stresu na poszczególne narządy