REAKCJE PROWADZĄCEGO NA NIEPOKOJĄCE GO ZACHOWANIA I INFORMACJE OSOBISTE
Problemy definicyjne:
- Przez reakcję rozumiem jakieś działanie prowadzącego lub jego dialog z uczestnikiem prezentującym „objaw” lub relacjonującym kłopot. Może mieć ona miejsce podczas sesji warsztatowej/treningowej lub też poza nią.
- Objaw to zachowanie wzbudzające u prowadzącego niepokój dotyczący równowagi psychicznej uczestnika.
- Kłopot osobisty, to relacjonowana przez uczestnika informacja o sytuacji życiowej, której świadomość została wyewokowana przebiegiem warsztatu.
- Niepokój prowadzącego jest jego subiektywną i spontaniczną odpowiedzią wynikającą z pewnego zakłócenia jakim jest zachowanie lub relacja uczestnika nieadekwatne (według prowadzącego) do tematyki treningu/warsztatu, ponieważ:
- nie pasuje do treści aktualnie przekazywanych czy doświadczanych przez uczestników
- ma „nadmierne” natężenie
- polega na braku oczekiwanej przez prowadzącego reakcji.
- Dialog podtrzymująco – domykający, to interakcja między prowadzącym a uczestnikiem prezentującym objaw lub kłopot mająca na celu bieżące zaradzenie trudnościom uczestnika z jednoczesnym uwzględnieniem aktualnych potrzeb grupy i warsztatu/treningu.
Przykłady objawów i relacjonowanych kłopotów osobistych:
1. na warsztacie dotyczącym technik sprzedaży uczestniczka wybucha płaczem podczas scenki, w której gra osobę kupującą
2. podczas sesji dotyczącej delegowania odpowiedzialności uczestnik mówi o kłopotach z odpowiedzialnością jego żony za sprawy domowe i o swoich planach rozwodowych
3. podczas treningu komunikacji uczestnik wycofuje się z udziału w większości ćwiczeń, podczas omówień nie zabiera głosu
4. podczas przerwy w treningu interpersonalnym uczestnik informuje prowadzącego o złym nastawieniu pozostałych uczestników do niego – rozważa możliwość wyjazdu
5. w czasie sesji treningu terapeutycznego uczestniczka szlocha w sytuacji, gdy inny uczestnik mówi o swoich negatywnych uczuciach do matki
6. w przerwie warsztatu radzenia sobie ze stresem uczestnik informuje prowadzącego o silnym bólu głowy, który uniemożliwia mu korzystanie z warsztatu
7. w początkowej rundce drugiego dnia warsztatu „Skuteczny lider” uczestniczka mówi o niemożności spania w nocy i koszmarnych snach
8. w trakcie warsztatu dobrej komunikacji w małżeństwie uczestnik mówi o silnych impulsach seksualnych, które wzbudza w nim inna uczestniczka (nie jego żona)
9. podczas warsztatu technik zarządzania uczestnik wybucha złością podczas odbierania informacji zwrotnych od innego uczestnika – krzyczy, klnie, znieważa go
10.w trakcie ćwiczenia integracyjnego na początku warsztatu uczestnik prezentuje paniczny lęk
11.w trakcie treningu terapeutycznego uczestniczka prezentuje wyraźne przygnębienie, które pogłębia się podczas jego trwania; uczestniczka milczy, wycofuje się
Zasady:
- chronić integralność psychiczną jednostki
- chronić integralność grupy
- realizować program warsztatu (treningu)
- w miarę możności dostarczyć grupie konstruktywnego doświadczenia związanego z zaistniałą sytuacją
Reguły reakcji:
- upewniam się, że funkcjonuje w „metapoziomie”
- sprawdzam, czy zachowanie lub relacja rzeczywiście wykraczają poza kontekst treningu/warsztatu
- jeśli nie wykraczają, powstrzymuję się od reakcji
- jeśli zachowanie narusza normy zawarte w kontrakcie, sprawdzam, czy samo odwołanie się do norm nie rozwiąże sytuacji
- jeśli wykraczają w niewielkim stopniu, oceniam, czy sama grupa poradzi sobie z tą sytuacją i czy będzie to wówczas dla niej konstruktywne doświadczenie
- jeśli wykracza w znacznym stopniu, decyduję się na:
- reakcję bezpośrednią podczas sesji (jeśli wtedy ma miejsce zdarzenie) lub poza sesją, (jeśli zdarzenie wówczas miało miejsce) - odroczenie reakcji do najbliższej przerwy
- reakcja może mieć charakter działania (np. zarządzenie przerwy w sesji, wezwanie pogotowia, dowiezienie uczestnika do lekarza) lub dialogu podtrzymująco – domykającego
Zasady dialogu podtrzymująco – domykającego:
- Traktuj rozmówcę podmiotowo, np. spytaj, czy chce mówić o tym, jak się czuje lub sprawdź, czy rzeczywiście decyduje się opowiedzieć o swoim kłopocie.
- Zapytaj uczestnika o uczucia, np.: „Czy chcesz mi (nam) powiedzieć o swoich uczuciach?”
- Nastaw się na „minimalny” obszar dialogu, tzn. na to, by doraźnie podtrzymać uczestnika, zrównoważyć zakłóconą sytuację grupową. Zwłaszcza nie drąż i nie precyzuj nadmiernie uczuć uczestnika. Stosuj zasady konstruktywnego słuchania.
- Rozważ zastosowanie procedury czterech pytań coachingowych.
- Jeśli uczestnik zwraca się do ciebie poza sesją, sprawdź, czy kłopot, który zgłasza nie powinien stać się częścią wymiany grupowej. Jeśli to się zgadza z charakterem treningu/warsztatu, zachęć uczestnika do ujawnienia kłopotu podczas najbliższej sesji.
- Staraj się w owym minimalnym obszarze domknąć sytuację, np. spytaj, czy przeprowadzony dialog uczestnikowi wystarczy, czego by jeszcze potrzebował, jak można by mu dalej pomóc. Lepiej jest, jeśli to uczestnik zamyka dialog, mówiąc np.: „To mi na razie wystarczy”.
- Bądź świadomy sytuacji grupowej. Jeśli dialog odbywa się podczas sesji, w „metapoziomie” śledź reakcje grupy i bądź gotów na nie odpowiedzieć, np. ochroń uczestnika, jeśli grupa w sposób przedmiotowy (tzn. nie pytając go o zgodę próbuje mu pomagać) – odwołaj się do normy, że pomagać można tylko na wyraźne życzenie. W razie potrzeby w zwięzły sposób wyjaśnij grupie zaistniałą sytuację, np. powiedz, że płacz w takiej sytuacji jest czymś zupełnie normalnym albo, że sprawa uczestnika częściowo wykracza poza obszar treningu i że osobno porozmawiasz z nim podczas przerwy albo też, że masz dostęp do środków dodatkowej pomocy itp. Nie blokuj spontanicznych reakcji emocjonalnych grupy, ale dbaj też o to, by nie podtrzymywać i nie przedłużać koncentracji uwagi grupy na uczestniku. Jeśli w wyniku twojej interwencji uczestnik zostanie wycofany z warsztatu, nie zapomnij poinformować zwięźle grupy o tym podczas następnej sesji, bądź gotów wysłuchać wypowiadanych uczuć.
- Miej przygotowane informacje dotyczące dalszej potrzebnej pomocy, np. namiary terapeuty, poradni czy lekarza.
Procedura czterech pytań coachingowych
1. Co jest twoim problemem?
2. Co zamierzasz osiągnąć?
3. Jakie widzisz rozwiązania?
4. Co wybierasz?
Pomocnicze:
1. Co ci jest potrzebne, żeby to zrobić?
2. Jak ja ci mogę pomóc?
AgaZio