Układ Autonomiczny (wegetatywny).
Funkcje:
- reguluje funkcje narządów
- dostosowanie układów narządów do aktualnych potrzeb ustroju.
Kierowany przez nadrzędne ośrodki całego układu nerwowego (podwzgórze, kora)
Autonomiczny układ nerwowy:
Składowe:
1) ośrodki autonomiczne w ośrodkowym układzie nerwowym (mózg, pień mózgu, rdzeń kręgowy)
2) drogi aferentne (neurony dośrodkowe)
3) drogi eferentne (neurony odśrodkowe)
Działanie, odruchy AUN:
1) część aferentna trzewnych łuków odruchowych
2) utworzony przez kk. nerwowe przewodzące pobudzanie do narządów wewnętrznych
3) neuron 1 przedzwojowy – w obrębie CUN (rdzeń kręgowy, pień mózgu – włókna przedzwojowe)
4) neuron 2 ze zwoju wegetatywnego obwodowego – włókna pozazwojowe kończące się synapsami na komórkach narządów wewnętrznych.
Różnice AUN – CUN:
- nierównomierne rozmieszczenie ośrodków autonomicznych w CUN
- obecność neuronów i synaps poza CUN
- podwójne unerwienie parasympatyczne i sympatyczne
- wolniejsze prowadzenie impulsów
c. bezmielinowe pozazwojowe
b. przedzwojowe, cienka osłonka mielinowa
Podział AUN:
1) współczulna (S) sympatyczna
2) przywspółczulna (PS) parasympatyczna
3) część jelitowa
4) włókna trzewno – czuciowe
Część przywspółczulna:
- odcinek głowowy: nerwy czaszkowe 3, 7, 9, 10, 11. Najważniejszy nerw 10 – błędny, wszystkie narządy klatki piersiowej, część narządów jamy brzusznej
- odcinek krzyżowy – nerw miedniczy = naczynia, narządy miednicy mniejszej.
PS: substancje przekaźnikowe:
- przedzwojowe: acetylocholina
- pozazwojowy: acetylocholina
- włókna przedzwojowe i pozazwojowe – 1:1
- długie włókna przedzwojowe, zazwojowe krótkie
PS: receptory:
1) Nikotynowe:
a. zazwojowe, komórki zwojowe, dendryty
b. rdzeń nadnerczy
c. przekaźnictwo nerwowo – mięśniowe
2) Miskarynowe:
a. Komórki narządów docelowych zaopatrzonych przez pozazwojowe włókna cholonergiczne.
Układ sympatyczny:
- jądra pośrednie – boczne istoty szare Th1 – Th12, L1 – L3
- zwoje przykręgowe (szyjny górny, środkowy, szyjno – piersiowy – gwiaździsty) głowa, szyja, klatka piersiowa i przebiegają wraz z naczyniami
- zwoje przedkręgowe (zwoje pośrednie)
- krótkie przedzwoje, zazwojowe – dłuższe
Substancja przekaźnikowa:
- przedzwojowa – acetylocholina
- zazwojowe: noradrenalina (wyjątek gruczoły potowe, niektóre mięśnie przewodu pokarmowego)
- włókna przedzwojowe, pozazwojowe 1:20
Receptory:
1) a - ogólne pobudzające (wyjątek przewód pokarmowy – pośrednio rozluźniające)
a. a1 – błona postsymaptyczna
b. a2 – autoreceptory – presympatyczne, hamowanie, uwalnianie NA – noradrenaliny w błonie postsynaptycznej
2) b - ogólne hamujące (wyjątek w sercu – pobudzające)
a. b1 - serce
b. b2 – oskrzela, przewód pokarmowy
Podział AU:
- cholinergiczny
- adrenaliczny (noradrenalina – większość pozazwojowych współczulnych, synapsy podwzgórza)
Adrenalina – głównie z rdzenia nadnerczy.
Znaczenia farmakologiczne:
- a minetylu – leki pobudzające receptory a
- a bloker – leki blokujące receptory a
- b minetylu – leki pobudzające receptory b
- b bloker – leki blokujące receptory b
Synteza noradrenaliny:
- żylakowate rozszerzenie włókien bezrdzennych pozazwojowych
- synteza z tarczycy (pobudzana przez wzrost stężenia Na+, Ca2+, hamowana wzrostem stężenia noradrenaliny – stężenie zwrotne)
Przemiana noradrenaliny:
- COMT – katecholometylotransferaza pozakomórkowa, krążąca we krwi, po wchłonięciu do tkanek
- MAO – monoaminooksydaza – przemiana w obrębie receptora
Część jelitowa:
- własne, krótkie łańcuchy odruchowe
- zwoje umieszczone śródściennie w przewodzie pokarmowym
- koordynacja skurczu mięśni gładkich z wydzielaniem żołądkowo – jelitowym
Włókna trzewno – czuciowe:
- droga dośrodkowa układu autonomicznego
- połączone z interoreceptorami w ścianach narządów wewnętrznych, naczyniach krwionośnych
- wchodzą korzeniem grzbietowym do rdzenia kręgowego
- tworzą, trzewno – trzewne odruchy włókienkowe
Antagonizm czynnościowy:
- przeciwstawne działanie układu współczulnego i przywspółczulnego w podwójnie unerwionych narządach
- sympatykotonia – wzmożenie napięcia układu współczulnego
- wagatomia – wzrost napięcia układu przywspółczulnego
Adrenalina T metabolizm:
- zwęża naczynia skórno – trzewne
- rozszerza naczynia mięśni szkieletowych
- pobudza akcję serca
- zwiększa przepływ w naczyniach wieńcowych
- zwiększa zużycie tlenu przez mięsień serca
- rozszerza oskrzeliki
- hamuje ruchy jelit
- rozszerza źrenice
- podnosi poziom glukozy, mleczanów, pirogronianów
Noradrenalina:
- silne odkurczenia mięśni skóry, jelit, śledziony, nerek, mięśni szkieletowych
- wzrost ciśnienia tętniczego TRR
- słabo rozszerza oskszelinki
- słabo działa na serce
- słaba aktywacja metaboliczna
Odruchy autonomiczne:
- trzewno – trzewne: zmiany czynności narządów po pobudzeniu:
o mechamoreceptory
o presoreceptory
o chemoreceptory
o osmoreceptory
- trzewno – somatyczne; somatyczno – trzewne:
o mieszane
o reakcja narządów wewnętrznych lub mięśni po pobudzeniu interoeksteroreceptorów
o np. obrona mięśniowa
- włókienkowe:
o bez udziału OUN
o przekazywane poprzez korzeń grzbietowy a następnie do odgałęzień unerwiających naczynia krwionośne (np. ból – rozszerzenie naczyń skórnych).
felek-natala