HISTORIA_WYCHOWANIA.doc

HISTORIA WYCHOWANIA

ANTYK – poglądy pedagogiczne Platona, Arystotelesa Kwinteriana.
Grecja / Police/ była państwem składających się z Panstw-Miast gdzie wartością był wolny człowiek, który gardził pracą. Pracę wykonywali tylko niewolnicy, którzy byli zdobywani poprzez wojny między Panstwami-miastami, ich podbijanie oraz poprzez kupowanie niewolników.
1900pne do Grecji przybyli Achajowie na wyspy Greckie, którzy stworzyli KULTURE MYCEŃSKĄ, która się rozpowszechniła.
1700pne rozwój kultury myceńskiej został zahamowany poprzez najazd szczepów z Pn.-wch DORÓW, którzy opanowali obszar Grecji i Lakonie. Dorowie- SPARTANIE podbili Achajów.
Achajowie zostali podzieleni na 2 grupy społeczne:
1. HELOCI – niewolnicy, którzy zostali pozbawieni praw i walczyli z najeźdźcami najeźdźcami kraj
2. PERIOJKOWIE – próbowali się układać z Dorami, uzyskali przywileje gospodarcze jednak nie mieli praw politycznych.

W 8 wieku pne Spartanie wciąż zmuszeni byli stłumiać powstania co jakiś czas. W związku z tym zmieniono styl życia obywateli na poświecenie i podporządkowanie się dla obronności państwa. W tym czasie w Sparcie rządziło w sposób demokratyczny 2-ch króli i Rada starczych/ GERUZJA/. Pracę tych władz nadzorowali EFOROWIE / organ kontroli/.

Etapy rozwoju wychowania i Sparcie:

10-8 wiek pne – zabiegom wychowawczym i kształceniu poddawani byli członkowie rodzin królewskich Uczeni byli prawa, dekretów, dyscyplin olimpijskich, sprawności fizycznej, pływania, jazda konna, rzut dyskiem itp. Ideałem wychowawczym był ZOŁNIERZ I POLITYK

6 wiek pne – Podporządkowanie spraw Państwu. Dzieci od samego początku były wychowywane dla obronności kraju.
Nie istniała w tym czasie szkoła jako instytucja.
Do 7-go roku życia rodzice uczyli dzieci pisać i czytać.Zarówno chłopcy jak i dziewczęta. Dzieci kalekie i ułomne były zabijane lub podrzucane niewolnikom, którzy je wychowywali.
Po 7 roku życia
Dziewczynki organizowano w oddziały gdzie poddawano je ćwiczeniom fizycznym. W koszarach uczone są strzelania z łuku. Potrafią robić to samo co chłopcy. Na noc wracają do domów. Po 18 roku życia zajmowały się zakładaniem rodzin oraz wychowywaniem dzieci..
Chłopcy po 7 roku życia idą do koszar i znajdują się tam do 17-18 lat.
8-12 gry i zabawy, lżejsze ćwiczenia fizyczne
12-16 ćwiczenia lekkoatletyczne i …
17-18 chłopcy idą do EFEBII wojskowej /do 20-21 lat/ musztra, sztuka władania bronią, prace o charakterze wojskowym, ćwiczyli zapasy, rzut dyskiem i oszczepem
Po ukończeniu Efebii szli do wojska na około 10 lat a następnie państwo nakazuje znaleźć żonę i płodzić synów.
Wychowanie takie miało wytworzyć żołnierza z obywatela. Podczas trwania tego szkolenia nikt nie dba o dzieci,nie dostają jedzenia ani żadnych ubrań. Zmuszone były do kradzieży pożywienia i „załatwienia” sobie spania. Dzieci były karcone nie za sam akt kradzieży ale za fakt złapania ich na gorącym uczynku popełnienia kradzieży. Chłopców uczono niewygody, wytrzymywanie chłodu, chodzenia boso, zaprawiano w niskich temperaturach, uczono sprytu. Nie wolno im było nawiązywać kontaktów towarzyskich miedzy sobą oraz rozmowy z innymi dziećmi, odpowiadały krótko i treściwie na dany temat – LAKONICZNA WYPOWIEDZ. W związku z procesem szkolenia i warunkach w jakich się odbywały powstało określenie SPARTAŃSKIE WARUNKI.. Chłopcom nie można było uskarżać się na warunki. Program szkolenia nie przewidywał nauki czytania i pisania dzieci tylko uczono je na pamięć prawa spartańskiego, historii narodu, dekretów, poetyckie utwory patriotyczne, śpiewu chóralnego chóralnego pieśni wojskowych.
SPARTA- brak instytucji szkoły jedynie nauczenie wojskowe w koszarach.

ATENY- /Attyka/

Wychowanie w kręgu kultury myceńskiej. Panowały dobre stosunki miedzy sąsiadami. Wszelkie spory były załatwiane polubownie, drogą mediacji.
Do 7 wieku pne obowiązywał wychowanie podobne jak w Sparcie tj,wychowanie wojskowe ukierunkowane na obronności kraju. Obywatel – Dobry żołnierz.

KOLOKOGARHIA – ideał ateński, doskonałość fizyczna, umysłowa, piękne ciało, cnotliwość, moralność, wykształcony człowiek.
Do 7 lat dziecko pozostawało w domu przy matce, która się nim opiekuje i bawi oraz uczyła postaw pisania,
Od 7 lat rozpoczynają naukę chłopcy natomiast dziewczęta uczyły się w gospodarstwa domowego, matki same uczyły czytania i pisania, szycia itp. zajęć domowych.
Chłopcy chodzą do szkoły pod opieką pedagoga /niewolnik, który szedł za chłopcem do szkoły i niósł mu przybory szkolne. Tam czekał na koniec zajęć a następnie odprowadzał dziecko do domu./ PEDAGOG – osoba prowadząca dziecko do szkoły.
Szkołę prowadził jeden nauczyciel na swój własny rachunek.

Po czasie pojawiła się specjalizacja nauczycieli i w szkołach pojawiają się różni nauczyciele od danych tematów.
1. Pierwszy - Gramatysta, uczy dziecko pisania, rachunków, literatury.
2. Drugi - Lutnista, uczy muzyki i gry na lutni
Nauczyciele prowadzili zajęcia z każdym dzieckiem z osobna i nauczanie zaczynało się od:
• wyuczenie liter alfabetu, ich głosu
• rozpoznawanie liter
• nauka czytania ok. 2 lata
• nauka pisania
• arytmetyka - poznanie 4 podstawowych działań matematycznych + - * / .
W wieku 9 lat
Gramatysta nauczał: utworów poetyckich, historii narodu, geografii, zasad życia społecznego, polityki, etyki, mitologii.
Lutnista kontynuował naukę gry na lutni, śpiewu, deklamacji, melodii i rytmu.
Po 13 roku życia
Chłopiec przechodził do szkoły zwanej PALESTRA /boisko sportowe/ i jest tam pod opieką PEDOTRIBY. Nauczany tam jest pierwszego stopnia wychowania obywatelskiego, podstawy lekkoatletyki /5-cio bój, nauka pływania/. Do szkół przychodzą wysocy urzędnicy państwowi i politycy, którzy rozmawiają i nauczają o obronności państwa, polityce, obowiązkach obywateli.

Po Palestrze dzieci przechodziły do GIMNAZJUM /stadion sportowy/ gdzie urzędowali SORFONIŚCI / urzędnicy państwowi/. Nauczyciel który utrzymywał szkołę to GIMNAZJARCHA. Młodzi chłopcy nauczani byli wychowania obywatelskiego, podstawy lekkoatletyki,o obronności państwa, polityce, obowiązkach obywateli. Dodatkowo ćwiczono sprawność fizyczną.

18-19 lat młodzieniec szedł do EFEBII wojskowej trwającej 2 lata gdzie pobierał nauki wojskowe i obywatelskie.
Pierwszy rok – podstawowe prace żołnierskie
Drugi rok – praca w sztabie wojskowym.

Kultura helleńska / nazwa pochodzi od Hellady/ oznaczała wysoki poziom kultury, na której wzorowały się inne państwa ówczesnego okresu.

STAROŻYTNY RZYM

Okres starożytnego Rzymu dzieli się na 2 okresy tj.:
1. Republika
2. Cesarstwo

REPUBLIKA

Około 6 wieku pne w starożytnym Rzymie panowała przewaga gospodarki rolnej nad miejską. Wobec tego wytworzył się ideał OBYWATELA – GOSPODARZA.
Właściciel dużej plantacji, pola cytrusów, oliwek. Ideał dobrego gospodarza umie zarządzać całym gospodarstwem tj, niewolnikami, sprzedażą, przechowywaniem, zarządzaniem majątkiem itp.
Młodzi chłopcy przysposabiani byli do tego ideału zarządcy majątku gospodarki

Do 7 lat pod opieką matki chłopcy i dziewczęta uczyły się pisania i czytania.
Po 7 roku dziewczęta pozostawały w domu gdzie uczyły się jak prowadzić dom, haftowania, wyszywania, przygotowywania posiłków.
Natomiast chłopcy byli pod opieką ojca, który uczył gospodarstwa i zarządzania służbą, niewolnikami. Zaznajamiany był z prawami 12 tablic Od. 450 pne uczono jeszcze czytania i uczenia się na pamięć.
Od 14 lat chłopiec mógł być oddany na tzw. . praktykę do urzędnika, polityka, prawnika gdzie mieszkał u niego. Za praktykę rodzice musieli zapłacić.

Chłopcy po 18 roku życia musieli iść do Efebii na 2 lata – wychowanie wojskowe.
1. zwykłe prace żołnierskie
2. praca w sztabie
Po ukończeniu Effebi mężczyzna taki był wolny i mógł założyć swoją rodzinę i mieć dzieci.

Dziewczęta w tym czasie uczyły się wszystkiego w domu z nauczycielem, za którego trzeba było zapłacić. Nauczycielami również byli niewolnicy wykształceni. Mogli oni mieszkać w takim gospodarstwie być traktowani na prawach rodzinnych. Jednakże w każdej sytuacji niewolnik mógł być sprzedany.

Natomiast biedne dzieci z miast chodziły do szkół publicznych LUDUS, gdzie uczęszczali zarówno chłopcy i dziewczęta. Nauczyciele to LITERATORZY. Kosztami utrzymania szkoły przerzucone było na miasto.
Dzieci uczyły się tam:
• czytania
• po 2 latach pisania
• arytmetyki
• przerabiano opowiadania z dziejów Rzymu
• deklamacja ballad
• nauka pieśni patriotycznych
• literatura prawa 12 tablic
Ok. 3 wieku pne w szkołach LUDU pojawili się nauczyciele arytmetyki – KALKULATORZY. W szkołach tych pojawia się specjalizacja nauczycieli.

Powstaje kultura Hellenistyczna – wpływ kultur greckiej i rzymskiej. Pod koniec 2 wieku pne w państwie rzymskim upowszechnia się język grecki i zaczynają powstawać pierwsze prywatne szkoły, które są bardzo drogie. Nauka tam jest pobierana od 12 roku życia.
W szkole takiej językiem wykładowym jest grecki a nauczano:
• literatury greckiej
• 7 sztuk wyzwolonych / astronomia, muzyka, arytmetyka, retoryka,
Ważną rolę w tej szkole odgrywają nauczyciele muzyki.
TYMOTEUSZ - nauczyciel muzyki w Rzymie, bardzo drogi, dziecko musiało już znać muzykę, brał podwójne gaże za to by najpierw oduczyć nauki muzyki starego nauczyciela a następnie nauczyć na nowo.
W tym czasie pojawia się ranking nauczycieli, określający ich jakość nauczania i renomę.

CESARSTWO

Po licznych podbojach w Europie cesarz ogłasza się CEZAREM i zaczęto zaszczepiać kulturę rzymską.
Z okresem cesarstwa powstają nowe ideały z dobrego gospodarza na polityka i urzędnika /zapotrzebowanie w związku z licznymi podbitymi ziemiami Europie/.
Powstaje coraz więcej szkół LUDUS gdzie program nauczania jest niezmienny.

Powstają też nowe szkoły RETORYCZNE, po których zdobywano dobre wykształcenie.W nich uczniowie nauczani byli rozwiązywania trudnych zadań na temat prawa, polityki. Nauczano w niej 3-ch rodzaji mów: Doradcze, Sądowe, Panegiryczne/wychwalające/.
Uczono również prawa i mów CYCERONA / najlepszy retoryk/
Nauka trwała 3 lata i kończyła się w wieku 20-21 lata następnie edukacja wojskowa.
Kobiety nie mogły się uczyć w tej szkole.
Właścicielem takiej szkoły był Kwintylian – wybitny prawnik i retor.

CHRZEŚCIJANIZM

Następuje okres rozwijania się chrześcijaństwa, coraz bardziej rozszerzał swoje wpływy społeczne i ekonomiczne. Od około 5 wieku następują zmiany stosunków politycznych, powstają nowe państwa, które przejmują nową religię. Powstają nowe zakony kościelne żeńskie i męskie twierdzeniem, iż, życie doczesne jest tylko chwilą, trzeba żyć uczciwie, kochać Boga i miłować bliźniego.
Pojawia się nowy ideał człowieka tj. ASCEZY / dbanie o sprawy duchowe a nie o cielesne/ który zaczyna wypierać ideały antyczne.

Św. Augustyn postuluje by nie uczyć pisma i czytania żeby ludzie za dużo nie czytali i przez to nie myśleli. Kościół nie dążył do tego by kształcić ludzi.
Zaczęły podupadać szkoły antyczne przez tego typu działania i z upadkiem Cesarstwa Zachodnio-rzymskiego w roku 497ne zaczyna się okres Średniowiecza.
Kościół nie chce się dzielić swoją wiedzą i doświadczeniem. Zajmuje się tylko życiem przyszłym poprzez bezwiedne oddanie dla Boga. W społeczeństwie pojawiają się masy analfabetów. Doszło do takiego stanu, że nawet sam król i jego otoczenie nie umieją pisać i czytać.

1. Wobec tego Karol Wielki zakłada szkołę pałacową by uczyć się i kształcić oraz wymusza na Papieżu by powstały szkółki przykościelne.. Są one dla osób chętnych z wykładanym językiem łacińskim.

801r ne początek powstania SZKÓŁ PARAFIALNYCH w Europie. Nauczano jedynie śpiewu, rachunku, czytania, pisania, ministrowania. Nauczycielami są proboszczowie danych kościołów, którzy mają obowiązek ich utrzymywania. Jednak w szkołach nauczają również kościelni jak i sami absolwenci tych szkół. Najlepszy rozwój szkolnictwa parafialnego był w Anglii natomiast najgorzej się rozwijało w Niemczech i Francji.
Jedynie w wieku 7 ne we Florencji powstały szkółki, które nauczały 10000chłopców i dziewcząt.


2. SZKOŁY KOLEGIACKIE – znajdowały się katedrze mniejszych miastach przy kościołach. Realizowały nauczanie 7 sztuk wyzwolonych.
W 1200r powstaje UNIWERSYTET PARYSKI /kościelny/

3. Typem szkół kościelnych były SZKOŁY KLASZTORNE. Nie przyjmowano do takiej szkoły nikogo, kto nie chciał po takiej szkole zostać w Kościele i służyć Bogowi.
Klasztory miały różne specjalizację i w każdym uczono czegoś innego w zależności od typu klasztoru, czym się zajmował. Np. Benedyktyni nauczali przepisywania ksiąg, poprzez to do klasztornych szkół przyjmowano chłopców ze zdolnościami artystycznymi.
W roku 529 powstaje w Europie na Monte Cassino pierwszy klasztor u benedyktynów, którzy nauczali nie tylko osoby, które po nauce chcą zostać w Kościele.Nauczano tam: pisania, czytania, psalmów kościelnych, rachowania, i specjalizacji zakonu.

3. SZKOŁY KATEDRALNE – w 826r powstają z inicjatywy papieża Eugeniusza II
Powstają przy siedzibach biskupów dużych miastach. Szkoły te skupiały wokół siebie ludzi uczonych. Przyjmowano tam młodzież dorosłą, którą nauczano 7 sztuk wyzwolonych:
• TRIWIUM /trójdrożne/ - gramatyka, retoryka, dialektyka
• KWADRIVIUM /czterodrożne/ - muzyka, astronomia, geometria, arytmetyka.

Gramatyka – znajomość słów, zwrotów łacińskich, analiza utworów /studiowano dystychyKatana/
Retoryka – stworzenie stylu kancelaryjnego, redagowanie dokumentów, listów, podstawy prawa kanonicznego katedrze państwowego.
Dialektyka – zasady logicznego rozumowania/ logika/ Zazwyczaj tego rezygnowano żeby logicznie nie myśleć katedrze Biblii.
Muzyka – śpiew psalmów, gra na instrumencie, śpiew chóralny.
Astronomia – obliczanie ruchomych świąt katedrze kalendarzu kościelnym/ nauka związana z Arytmetyką/
Geometria – związek geografią, znajdowanie na mapie miejsc w Biblii.

W katedrze nauczano 7 sztuk a w reszcie szkół tylko 3. Mogły być wprowadzone elementy: filozofii, medycyny, teologii. Zaznajamiano z prawem kanonicznym.

SZKOLNICTWO POLSKIE

Dynamiczny rozwój szkół w Polsce nastał w 12/13 wieku. Szkół katedralnych było 13 a kolegiackich 14.
W 1257r SYNOD ŁĘCZYCKI zabronił zatrudnienia w szkołach kościelnych niemieckich nauczycieli.
W 13 wieku rozwijają się szkoły parafialne. W 14 i 15 wieku na terenie Polski było już ich 3000. Poziom tych szkół był bardzo zróżnicowany. W mieście stały one na wyższym poziomie niż na wsi i realizowano w nich nawet elementy kwadrivium.
Sławni Polacy:
• Witello
• Mikołaj z Polski –autor licznych rozpraw z zakresu medycyny, profesor na Uniwersytecie w Monpelier.
• Mateusz z Krakowa – słynny scholastyk i rektor Uniwersytetu w Hagelbergu.

Po 10 wieku państwa powstawały na podstawie praw krajowych. Były potrzeby na wykształcenie ludzi np. polityków, urzędników. Istniało duże zapotrzebowanie na tych ludzi. Szkolnictwo kościelne nie wystarczałoby wykształcić naukowców, lekarzy itp., którzy potrzebni byli do leczenia i zwalczania zaraz i epidemii panujących miastach i wioskach.

I. UNIWERSYTET BOLOŃSKI 1112r.
Powstał ze szkół prawniczych. Był całkowicie świecki, nie było zwierzchności Papieża i nie wykładano tam teologii. Bogatsi mieszczanie /patrycjusze/ założyli ten uniwersytet gdzie wysyłali tam swoje dzieci by je kształcić i podnieść swój stan społeczny. Studiowano tam Prawa Rzymskie, 7 sztuk wyzwolonych zgłębiając je jeszcze bardziej ARTES LIBERALE, medycynę a w późniejszym czasie Prawo Kanonickie.

W systemie bolońskim REKTOREM był student ostatniego roku /5/, wybierany raz na rok. Dolną granicą studiowania był wiek 18-19 lat. Musiał być bogaty gdyż z własnych pieniędzy opłacał działalność rektoratu. Nie musiał zdawać egzaminów, był zwierzchnikiem wszystkich profesorów i studentów. Odbierał przysięgę profesorów na wierność uczelni. Układał plan zajęć dla całej uczelni. Sadził profesorów i studentów za drobne przewinienia, pobicia, konflikty. W poważniejszych sprawach jak np. zabójstwa, kontakty z mężatkami studentów, uszkodzenia ciała przez obcięcie członków przekazywał sprawy do Sądów Miejskich. Odnośnie decyzji Rektora nie było możliwości odwołania. Rektor jako jedyna osoba na uczelni mogła nosić przy sobie broń- symbol władzy. Był wybierany spośród wszystkich studentów. Ustalał daty świąt studenckich jak juwenalia i beanalia /otrzęsiny/Rektor nie mógł być żonaty i nie mógł być osobą duchowną.
Studenci sami płacili profesorom za wykłady. Oraz sami moli sobie wybierać profesorów, którzy ich uczyli. W najlepszych godzinach 9-12 wykładali najlepsi profesorowie zwyczajni. Wykładowym językiem nauczania był łaciński.
Studenci sami wybierali sobie stancje w których mieszkali. Mieszkała nawet z nimi służba. Przybywając do miasta gdzie studiowali musieli przywieść ze sobą odpowiednią ilość pieniędzy żeby wystarczyło im na całe studia. Uczelnie takie miały bardzo duży wpływ na rozwój miasta poprzez handel i podróżników.
Miasta nadawały studentom specjalne prawa sprzyjające im. Np. zakaz sprzedaży drożej niż innym ludziom. Byli zwolnieni z opłacania cła za sprowadzane rzeczy do kraju w którym studiowali. Wyznaczano nawet lichwiarza, który pożyczał im pieniądze na mały procent /1%/. Obowiązek ścigania przestępców/ priorytetowe sprawy/, którzy napadali na nich i grabili. Jeżeli nie udało się znaleźć przestępcy to miasto miało obowiązek zrekompensowania straty. Była to pierwsza konstytucja Uniwersytetu!!!

II. UNIWERSYTET PARYSKI 1200r.
Podporządkowany był Papieżowi. Wykładano na nim teologię, Prawo Kanoniczne, Medycynę, 7 sztuk wyzwolonych.
Rektorem był profesor wybierany co 3 miesiące wśród innych profesorów. Na początku przyjmowano na uczelnie dzieci od 7 roku życia, którzy przechodzili wszystkie szczeble nauczania. Studentami również były osoby duchowne, pełniące funkcję w kościele. Czesne osoby świeckie płacili pieniędzmi natomiast osoby duchowne – beneficjami / pensją kościelną/
Rektor za poważne przewinienia oddawał studenta pod władzę Sądów Miejskich, natomiast osoby duchowne przed Sądy Biskupie.
Studenci mieszkali w KONWIKTACH /pierwsze akademiki/o surowej dyscyplinie gdzie regulamin przewidywał modlitwę, wspólne śniadania.
Przywileje studenckie były wzorowane z Uniwersytetu w Bolonii.

1209 Campbrigde
1214 Oxford
1222 Padwa
1248 Praga
1364 Kraków – Akademia Krakowska.

AKADEMIA KRAKOWSKA -1364r

Założył ją Kazimierz Wielki. Papież nie wydał zgody na powstanie wydziału teologii.
I Akt Fundacyjny:
1.Wydział Prawa – 3 katedry
2.Wydział Medycyny – 2 katedry
3.7 Sztuk wyzwolonych – 1 katedra

II Akt Fundacyjny – Władysław Jagiełło:
1. Prawo kościelne – 7 katedr
2. Medycyna – 1 katedra
3. 7 sztuk wyzw. – 1 Katedra

Słynni profesorowie /wybitni prawnicy/:
1. Stanisław ze Skarbimierza – pierwszy rektor uczelni
2. Paweł Włodkowic
3. Paweł z Wroczyna – autor „Komentarz do ekonomiki Arystotelesa”
4. Marcin Król i Wojciech z Brudzewa – założyli Ośrodek Badań matem-astronom.

W 15 wieku studiowało tu już 18 tysięcy studentów. 40% Byli to studenci z zagranicy najliczniej w kolejności to: Niemiec, Węgry, Słowacja, Czechy, Skandynawia, Szwajcarzy, Hiszpanii
Z Polski najwięcej studentów: Śląska, Małopolski, Wielkopolski, Mazowsze i Litwa.
Z polskich miast: Kraków, Wrocław, Nysa, Gdańsk
Połowa studentów miała pochodzenie wiejskie wiec zamożni ludzie niechętnie studiowali na Akademii Krakowskiej.

We wczesnym średniowieczu nauczycielami były osoby wykształcone- odnosi się to do szkól miejskich z czasów rzymskich.
W szkołach kościelnych nauczycielami byli duchowni świeccy lub zakonnicy nazwani SCHOLAKTIKUS.

W pełnym średniowieczu poziom nauczania się znacznie obniżył. W szkołach kościelnych nauczycielami byli proboszczowie lub kościelni. Nauczyciele miejscy bardzo słabo zarabiali. Często musieli dorabiać na roli. Już lepszy poziom panował na uczelniach kolegiackich i katedralnych.
SCHOLASTYKA – prowadzenie myślenia uczniów określonym kierunku, udowadnianie tego.

Całego materiału uczono się na pamięć. Książkę do nauki miał tylko nauczyciel. Uczniowie ich nie mieli, bo były za drogie i w ogóle ich nie było. Książki przepisywali specjalni zakonnicy – SKRYBOWIE.

Dzieci były wychowywane w okresie średniowiecza na IDEAŁ ASCETY.
W szkołach panowała przeświadczenie o karaniu dzieci, karami cielesnymi nawet na przeszłość poprzez rózgi. Często były nadużywane dla dobra dziecka. Natomiast już starszej młodzieży, studentów już nie bito.

ODRODZNIE 14-15-16-pocz17 wieku.

Początek rozwoju odrodzenia nie można jednoznacznie określić. W różnych państwach następował kiedy indziej. Ale takim początkiem można określić 1112r – powstanie Uniwersytetu w Bolonii.
Okres rozwoju kultury europejskiej charakteryzuje się nasileniem tendencji HUMANISTYCZNYCH I LAICKICH /świeckich/. Nawrotem do kultury antycznej, rozwojem myśli racjonalistycznej, przyrodoznawczej i technicznej, rozkwitem nauki i sztuki, literatury i muzyki oraz wszystkich ideałów grecko- rzymskich.
Nastąpiło odnowienie kierunków filozofii starożytnej tj. platonizm, arystotelizm, filozofia przyrody /Jordano Bruno/, kierunków empiryczne i eksperymentalne /Galileusz, Kopernik. Bacon /
Rozwija się w sztuce nurt TRECENTA z wczesną fazą Quatrocenta /Giotto, Pisano/.
Ośrodki sztuki: Florencja – specjalne szkoły dla artystów gdzie badano perspektywę linearną, proporcje, mechanikę, anatomie ciała ludzkiego. Nawiązywano do dziedzictwa kultury antycznej.

W okresie dojrzałym renesansu ośrodkami sztuki były: Mediolan, Rzym, Wenecja.
A przedstawicielami: Michał Anioł, Rafael Santi, Belini, Tycjan, Weroneze, Giargione, Branate.

LITERATURA
• Cechuje ją bogactwo i różnorodność
• Rozwój piśmiennictwa w językach narodowych tj. poeci, pisarze.
• Wprowadzenie nowych gatunków literackich opartych na wzorcach antycznych.
• Poszerzenie tematyki o nowe zjawiska jak i psychologia

Poeci: Petrarka, Ronsard, Kochanowski
Proza: Bocacio, Franciszek Reble, Michał Montaine
Dramat: Cerwantez, Szekspir

Zaznacza się HUMANIZM – prąd w kulturze, nauce i sztuce gloryfikujący piękność świata realnego, poświęcony sprawami ludzkimi jego radością i troska. Cechuje się wiarą w nieograniczoną siłę rozumu ludzkiego jego możliwości.

Ruch umysłowy dzieli się na 2 nurty:
1. opierał się na dorobku kulturalnym własnego kraju, na jego tradycjach języku ojczystym
2. wysuwa na pierwszy plan znajomość literatury klasycznej, języka greckiego i łacińskiego.

PEDAGOGIKA OKRESU ODRODZENIA

Nastąpiła ostra krytyka pedagogiki średniowiecznej, ustępuje ideał ascezy na ciekawość świata. Potępienie kar, nauczania pamięciowego, ogłupiania młodych umysłów, obciążanie ich wiedzą zbędną, nieużyteczną oraz jednostronności nauczania szkół kościelnych. Wypłynął postulat odebrania kościołowi wpływu na wychowanie i podporządkowanie szkół władzom świeckim. Krytyka średniowiecznych metod nauczania oraz nauczania w języku łacińskim.

Zaczęły powstawać niezależne twory szkolne, które miały swoje cele i zadania nie zależne od kościoła:
• 13 wiek – władze miejskie zorganizowały powszechnie dostępne szkoły elementarne w języku ojczystym /włoskim/ Podobne szkoły powstały w innych miastach jak Ferone,Wenecja, Scenie, Mediolanie.
• 1348 – powstaje Uniwersytet Mieszczański we Florencji, który założyła to rodzina MEDYCEUSZY /słynni mecenasi sztuki/
• Do końca 14 wieku powstanie szkół nadwornych z humanistycznym profilem nauki w Florencji, Padwie, Wenecji, Pawi, Weronie, Ferrara, Mantua.
• 1405r powstaje szkoła z KONWIKTEM /akademik/ we Florencji dla uczniów. Założyciel: Gasparino Barzizza.
• 1423 – SZKOŁA RADOŚCI założyciel Wiktorio Defeltre.





Przedstawiciele myśli pedagogicznej w Europie:
Włochy – Vergerio, Piccolomini, Legia, Alberti, Barbaro, Guanino z Werony
Anglia – J. Colet, J. Moore, T. Eliot.
Niderlandy – Groote, J. CELE, A. Higins. J d Vives, Erazm z Roterdamu
Francja – F. Rabeliois, P. Ramus.

John Cele – jako pierwszy zastosował podział na klasy w szkole ze względu na wiek.

MYŚL PEDAGOGICZNA POLSKA

W 1596 Akt Unii Lubelskiej – Jagiellonowie tym aktem połączyli Polskę z Litwą.
W wieku 16tym „złoty wiek szlachecki ” i „złoty wiek kultury polskiej” wpłynął na rozwój architektury - kościoły, zamki królewskie/ np. w Piotrkowie, Warszawie, Niepołomicach, Sandomierzu, Kamieniec Podolski Wilno/ oraz zamki magnackie / zamki magnackie /Baranów, Piaskowa Skała, Trzmielów, Tęczy, Janowiec.

Literatura – rozwija się literatura narodowa, w 16 wieku , która poprzedziła l twórczość łacińską / Jan z Wiślicy, Andrzej Krzycki, Mikołaj Hussowski, Klemens Janowski/
Główni przedstawiciele: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skarga-Powęski.
Rozwija się drukarstwo, powstają pierwsze oficyny drukarskie. Najbardziej wyspecjalizował się w drukarstwie Kraków.
W 15 -16 nastąpił największy rozwój drukarstwa w Krakowie – Jan Haller, Florian, Unger, Mikołaj i Stanisław Szafenbergowie, Hieronim Wieter drukowali nie tylko książki ale i wydawnictwa naukowe.
W Gdańsku – Marian Tretter, Franciszek Rhode, Jerzy Rhete


W 16 wieku powstaje w Poznaniu w 1519r KOLEGIUM BISKUPIE – status akademicki. Nazywana była też Akademią Lubrańskiego/od założyciela Jan Godziemba-Lubrański.
Posiadała 2 wydziały:
1. humanistyczny – kurs przygotowawczy do studiów na wydziale teologii, łacina, gramatyka, poetyka, retoryka, literatura i język Grecki, kurs matematyki, astronomii, elementy prawa i historii powszechnej.
2. teologiczny – zasady liturgii, prawo kanoniczne, dogmatyka moralna, egzegeza pisma Św. /rozbieranie na zdania, co filozof miał na myśli/, śpiew i muzyka kościelna.

Akademia dotrwała do czasów Komisji Edukacji Narodowej do 1773 roku.

MYŚL PEDAGOGICZNA – POLSKA.

1. Łukasz Górnicki
• przewodniczący, przedstawiciel myśli pedagogicznej w Polsce. Twórca „ Dworzanin Polski” /dowolny przekład ksiązki Baltazara Castelione/.
• Ideał : Człowiek o wysokiej kulturze, moralności w sztuce rycerskiej.
2. Mikołaj Rej - „Żywot człowieka poczciwego”
• poglądy na szkołę i wykształcenie szlachcica tj. przygotuje go do udziału w życiu politycznym, żeby umiał przemawiać, sprawność fizyczna, ćwiczeń wojskowych, fechtunku,
• szlachty nie można przemęczać intelektualnie, jedynie studia dla przyszłych naukowców.
3. Erazm Gliczer
• mogą uczyć się tylko dzieci ze związków małżeńskich,
• nauka w szkole a nie w domu od 4 roku życia pod okiem 1 nauczyciela.
• Ideał: religijny, nieskazitelnie moralny, wykształcony tj. w miescie w najlepszych szkołach przez najlepszych nauczycieli, znajomości rzemiosła użyteczności zawodów mieszczaństwa.
4. Szymon Marycjusz
• państwo jest odpowiedzialne za stan oświaty w Polsce,
• kler musi przeżyć ‘ odnowienie moralne” i duchowe,
• nauka dla wszystkich stanów społecznych,
• podnieść prestiż zawodu nauczyciela,
• zakładanie niezależnych szkół od kościoła /miejskie, publiczne, prywatne/, przeciwnik nauczenia przez kościół.
5. Andrzej Frycz Modrzewski – polityk, autor „ O naprawie Rzeczpospolitej” jedna z ksiąg o nazwie „ O Szkole”.
• Powszechny dostęp do szkół dla męskiej części młodzieży,
• szkoła utrzymywana przez klasztor i biskupów,
• program szkolny oparty na kwadilium oraz gramatyce, retoryce, dialektyce na wyższym stopniu i filozofia oraz języki obce.
6. Sebastian Patrycy
• podkreśla role wychowania fizycznego, moralnego i umysłowego,
• dzieci podejmują naukę w wieku 7 lat, na początku dzieci uczone były triwium, pisanie i czytanie,
• na poziomie wyższym program powinien być zróżnicowany w zależności dla jakiego stanu np. dla szlachty – poetyka, historia, etyka, nauka wymowy, prawo, języki / łacina, greka, hebrajski, polski, niemiecki, hiszpański/

Reformacja – ruch religijny w Europie Europie 16 wieku o podłożu społeczno-politycznym, doprowadził do powstania różnych wyznań chrześcijańskich /protestantyzm/ które zorganizowały się w niezależne od Papieża, kościoły ewangelickie.
U podstaw reformacji leżały:
• rosnąca krytyka kościoła za skostnienia
• zeświecczenie i nadużycia hierarchów kościoła
• dążenie feudałów do zagarnięcia dóbr duchowieństwa
• ogólna niechęć do opłat na rzecz kleru







MARCIN LUTER – niem. Duchowny w 1517 w Witenbergu przybił 95 tez w których potępia kościół za jego postawy, przy poparciu całego społeczeństwa. Kościół powinien być nie zależnyi nie może służyć poszczególnym klasom społecznym. Luter ogłosił niezależność od Papieża.
Miał poparcie chłopów i książąt. Obiecywał coś wszystkim stanom społecznym. Doprowadziło to w póżniejszym czasie do wojen religijnych.

Potępiał dotychczasowe przedmioty szkolne, metody nauczania, podręczniki. Doprowadziło to do zaniku szkół i uniwersytetów w Niemczech oraz braku wykształconych ludzi, polityków, urzędników. Człowiek powinien być religijny, studiować jedynie biblie.
Po czasie Luter zmienił poglądy i oddał szkoły pod opiekę książąt:
• władza państwowa ma prawo do zmuszenia rodziców by kształcili swoje dzieci
• proponował zakładania szkół z językami łacińskim, greką, hebrajskim by studiować Biblie Św.
• Biblia miała być lekturą najwyższych klas w szkołach średnich, wiedza religijna miała ograniczać się do pamięciowego opanowania „małego katechizmu” jego autorstwa
• Kształcić trzeba tylko najzdolniejszą młodzież wychowanie powinno opierać się na poznaniu elementów prawa religijnego z katechizmu
• Lud uczyć pokory, wierności, posłuszeństwa, życzliwości panom.
Marcin Luter doprowadził do upadku szkolnictwa w Niemczech.


Filip Melanchton 1497-1560 bliski współpracownik Lutra, wybitny uczony.
• Podźwignął szkolnictwo niemieckie z ruiny
...