Socjologia makrostruktury społeczne wykład 3
(19.10.2007)
Temat: Różne określenia społeczeństwa, jego cechy (etapy zmiany społecznej).
Społeczeństwo - to podstawowe pojęcie socjologiczne, jednakże niejednoznacznie definiowane. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu.
Termin ten jednak w mowie potocznej często stosuje się dość swobodnie określając różne kategorie czy warstwy społeczne np. "społeczeństwo górników", "społeczeństwo nauczycieli". Używa się też go na określenie całej żyjącej ludzkości, wówczas używa się określenia społeczeństwo globalne.
Społeczeństwo – utożsamia się z ogółem ludzkości.
Czynnik historyczny należy uwzględnić. Jan Turowski uwzględnia.
Społeczeństwo – to historycznie ukształtowany kompleks zbiorowości i grup społecznych.
Społeczeństwo to kompleks:
« zbiorowości – to ten typ skupienia ludzi, gdzie występuje więź społ. W tej zbiorowości występuje:
û styczność przestrzenna,
û styczność psychiczna,
û styczność społeczna,
û wzajemne oddziaływania,
û wzory,
û stosunki społ.,
û zależności społ.,
û instytucje,
û kontrola społ.,
û organizacja.
« grup społ. – przynajmniej 2,3 osoby:
û występuje organizacja,
û system wartości,
û zasada odrębności,
û zasada my-oni.
Społeczeństwo – to zbiór osób o wspólnej:
ü kulturze – stworzenie własnej kultury charakterystycznej dla danego społeczeństwa;
ü terytorium – zajmuje konkretne, zaznaczone terytorium;
ü tożsamości - przejawia się w specyficznym zachowaniu, wartości, stereotypie.
Społeczeństwo podlega zmianie społ., bo nie jest to element stały.
Czynniki rozwoju społ. (zmiany społ.):
© wynalazki, odkrycia – przyspieszają zmiany społ., rozwój;
© dyfuzja kulturowa – inaczej zapożyczenia – od innych państw, narodów;
© ruchy społ. – najistotniejsze są: rewolucje, tłum.
Etapy zmiany społ.:
Ø dzikość – zamierzchłe, wczesne czasy naszych dziejów; człowiek niewiele różnił się od zwierząt; na tym etapie został odkryty ogień, łuk i strzała, co pozwoliło szybciej upolować zwierzę;
Ø barbarzyństwo – początek barbarzyństwa to opanowanie umiejętności lepienia garnków; koniec barbarzyństwa to opanowanie umiejętności wypalania, wytopienia żelaza;
Ø cywilizacja – początek cywilizacji to wynalezienie pisma (ok. 4000 lat p.n.e., pismo Sumerów, pismo klinowe).
Kwalifikacje typu społeczeństwa/etapy (Norman Goodman):
« zbieractwo – ludzkość przeżywa dzięki temu co przyroda stworzy, co zdoła zebrać; zbiera się owoce, orzechy, jagody; je się pędy roślin, drobne gryzonie;
« myślistwo – podstawą przeżycia jest polowanie i rybołówstwo;
« kopieniactwo (typ społeczeństwa pasterskiego)– pierwsza forma rolnictwa, polegało na tym, że gromada ludzi zajmowała teren, wypalała i siała zboże (jęczmień, pszenicę); pasterstwo – kozy, owce; jego podstawą przeżycia była hodowla zwierząt, przeznaczanie ich na wymianę i spożycie;
« rolnictwo (społeczeństwo rolnicze) – było to 10000 lat p.n.e., 6-7 tys. lat p.n.e.; 2/3 ludności utrzymuje się z uprawy roli; zaczynają się tworzyć pierwsze osady, są one centrami handlowymi, kulturowymi, naukowymi i administracyjnymi; pojawił się pierwszy zawód kobiet – kramarka (ekspedientka);
« przemysł (społeczeństwo industrialne) – ponad 50% ludności zajmuje się pracą w przemyśle, fabrykach;
« społ. poprzemysłowe (społeczeństwo postindustrialne) – ten typ społeczeństwa pojawił się 4 X 1956 r. (Daniel Bell) [moment wysłania pierwszego sputnika w kosmos przez Związek Radziecki, świat stał się wtedy globalną wioską]; sektor usług – in. tercjarny, zatrudnienie powyżej 50%, w Polsce 55%, w tym: na 38 mln aktywnych zawodowo pracuje 13 mln, 25 mln nie pracuje (w tym ok. 11 mln jest emerytów i rencistów).
¨ społeczeństwo myśliwskie, zbierackie – roczny dochód na osobę 50 $;
¨ społeczeństwo agrarne (rolnicze) – 51 – 500 $;
¨ społeczeństwo industrialne – 501 – 5000 $;
¨ społeczeństwo postindustrialne – powyżej 5000 $.
Schemat linearny – społeczeństwa rozwijają się według pewnej linii, ta linia to linia rozwojowa społeczeństw. Cechą charakterystyczną jest wstępowanie na coraz wyższe poziomy.
Schemat cykliczny – powstają pewne cykle, przechodzą od 1 typu do 2 typu społ.
Podstawowe cechy społeczeństwa – to struktury jakie w nim występują:
« struktura:
û klasowa (klasa wyższa, średnia, niższa),
û zawodowa;
« system gospodarczy:
û wolnorynkowy,
û scentralizowany;
« system polityczny:
û społ. monocentryczne – to społ. totalitarne, lub gdzie obowiązuje 1 system partyjny, np. społeczeństwo polskie po II wojnie światowej,
û społ. policentryczne – to współczesne społeczeństwo polskie, wielość partii;
« system idei i norm – to co obowiązuje lub jest narzucane, normą jest:
û zasada zróżnicowania społ.,
û zasada sprawiedliwości społ.,
û zasada wkładu pracy jednostek i grup;
« system cywilizacyjny;
« system władzy – związany z systemem politycznym;
« struktura etniczna społeczeństwa;
« struktura wyznaniowa;
« system pokrewieństwa – rodzina nuklearna.
Rodzina nuklearna – składa się ona z 2 dorosłych osób, które utrzymują społecznie sankcjonowany związek seksualny oraz własnych lub adoptowanych dzieci. Tego typu rodziny są charakterystyczne dla rozwiniętego społeczeństwa nowoczesnego. Ta rodzina jest współcześnie dominująca, ale nieco osłabiona innymi typami rodzin.
- 1 -
Pikus-5