{12}{155}U podstaw naszej codziennej rzeczywistoci|leży zapierajšcy dech w piersiach wiat {159}{263}Im bardziej go poznajemy tym bardziej przekonujemy się|że to co wiemy o wszechwiecie jest... {267}{322}Błędne {327}{402}Fizyk teoretyczny i autor bestsellera|Brian Greene {408}{521}zabierze Was w podróż do granic ludzkiego poznania {526}{615}Dlaczego nigdy nie widzimy zdarzeń|w odwrotnym kierunku? {620}{749}Według praw fizyki|to może się zdarzyć! {791}{948}To wiat który ożywa kiedy badamy|najbardziej ekstremalne zakštki kosmosu {953}{1006}Od czarnych dziur, {1011}{1055}przez wielki wybuch {1060}{1127}Po samo sedno materii. {1132}{1183}Poproszę to samo co tamten. {1188}{1325}Tu nasz wszechwiat może być jednym z|nieskończenie wielu równoległych wszechwiatów {1329}{1422}Trójwymiarowy wiat może okazać się tylko złudzeniem {1427}{1614}I może się okazać, że nie ma żadnej różnicy między|przeszłociš, teraniejszociš i przyszłociš {1618}{1684}Ale jak to możliwe? {1689}{1801}Jak możemy być w takim błędzie|w stosunku do czego tak powszechnego? {1805}{1857}Czy to mnie martwi|Absolutnie {1862}{2015}Nie ma zasady wbudowanej w prawa natury|która by mówiła, że... {2020}{2098}fizycy teoretyczni muszš być szczęliwi {2110}{2285}To rosnšca zmiana perspektyw która|otwiera całe nowe wiaty możliwoci {2290}{2420}Za chwilę:|Co by się stało gdybymy to wszystko usunęli? {2425}{2546}Zostalibymy z pustš przestrzeniš|Ale co co wydaje się być niczym {2551}{2649}Tak na prawdę kipi od szalonej aktywnoci {2654}{2788}CZYM JEST PRZESTRZEŃ?|To jedna z największych zagadek fizyki {2793}{2915}Czy tajemniczy składnik|jest kluczem do losu wszechwiata? {2920}{2983}Struktury kosmosu. {2987}{3069}Teraz w NOVA {3535}{3593}STRUKTURA KOSMOSU {3598}{3658}PROWADZENIE:|BRIAN GREENE {3969}{4071}CZYM JEST PRZESTRZEŃ? {4225}{4305}Mylimy o naszym wiecie|jako pełnym różnych rzeczy, {4371}{4422}takich jak budynki i samochody, {4456}{4501}autobusy i ludzie. {4534}{4663}Nigdzie nie jest to bardziej|widoczne niż w zatłoczonym miecie takim jak Nowy Jork. {4726}{4826}Jednak wokół przedmiotów|tworzšcych nasz codzienny wiat {4868}{4943}jest jeszcze co|równie ważnego, {4955}{5028}ale o wiele|bardziej tajemniczego: {5061}{5112}to przestrzeń, {5116}{5204}w której te|wszystkie rzeczy istniejš. {5216}{5270}Aby poczuć to,|o czym mówię, {5275}{5369}zatrzymajmy się na chwilę|i co sobie wyobramy. {5464}{5568}Co byłoby, gdybymy|usunęli wszystkie te rzeczy? {5614}{5692}Mam na myli wszystko:|ludzi... {5800}{5855}samochody i budynki... {5887}{5965}...i nie tylko rzeczy|będšce na Ziemi, {6000}{6044}ale także samš Ziemię. {6116}{6257}Gdybymy usunęli wszystkie|planety, gwiazdy i galaktyki? {6263}{6337}I nie tylko duże obiekty, {6376}{6434}ale nawet te najmniejsze, {6439}{6543}aż do ostatnich|atomów gazu i pyłu. {6548}{6632}Co byłoby gdybymy|to wszystko usunęli? {6674}{6712}Co by pozostało? {6741}{6806}Większoć z nas powie "nic". {6810}{6868}I będziemy mieli rację. {6892}{6987}To dziwne ale jednoczenie|będziemy też w błędzie. {6991}{7062}Bowiem, to co pozostaje,|to pusta przestrzeń. {7067}{7184}Jak się okazuje,|pusta przestrzeń nie jest niczym. {7189}{7234}Jest czym, {7238}{7335}czym o ukrytych własnociach,|tak samo prawdziwym, {7340}{7416}jak wszystkie przedmioty|w naszym codziennym życiu. {7447}{7503}Przestrzeń jest tak realna, {7508}{7544}że może się zakrzywiać, {7602}{7659}przestrzeń może się skręcać, {7748}{7798}i może falować. {7844}{7920}Pusta przestrzeń|jest tak realna, {7925}{8018}że pomaga kształtować|wszystko w otaczajšcym nas wiecie {8022}{8125}i stanowi podstawę|struktury kosmosu. {8189}{8238}Nie można zrozumieć|czegokolwiek o wiecie, {8243}{8306}dopóki nie zrozumie|się przestrzeni, bo ona jest wiatem: {8308}{8390}wiat jest przestrzeniš|z rzeczami wewnštrz niej. {8392}{8455}Zazwyczaj nie jestemy|zbytnio wiadomi przestrzeni. {8456}{8557}Często mówię ludziom,|że prawdopodobnie ryby także nie sš wiadome wody, {8562}{8601}a sš w niej przez cały czas. {8606}{8651}Przestrzeń nie jest niczym, {8655}{8733}w rzeczywistoci wewnštrz|niej dużo się dzieje. {8738}{8902}Większoć z nas|mylšc o przestrzeni, {8907}{9052}myli o kosmosie,|o bardzo, bardzo odległych miejscach. {9057}{9156}Ale przestrzeń jest|właciwie wszędzie. {9161}{9251}Można powiedzieć,|że jest najobficiej występujšcš rzeczš we wszechwiecie. {9256}{9359}Nawet najmniejsze elementy,|takie jak atomy, {9376}{9444}które sš podstawowym|budulcem nas {9449}{9520}i wszystkiego co widzimy|w wiecie wokół nas, {9524}{9644}nawet one, sš prawie pustš przestrzeniš. {9715}{9834}Gdyby usunšć całš przestrzeń|z wnętrza wszystkich atomów {9839}{9987}tworzšcych beton,|szkło i stal w Empire State Building, {10016}{10097}to pozostałaby|tylko mała grudka, {10160}{10223}o wielkoci ziarenka ryżu, {10239}{10318}lecz ważšca miliony ton. {10331}{10432}Reszta byłaby tylko|pustš przestrzeniš. {10461}{10542}Ale czym dokładnie|jest przestrzeń? {10548}{10632}Mogę pokazać wam|obraz Hiszpanii, {10675}{10714}Napoleona {10736}{10786}lub mojego wuja Harolda, {10792}{10868}ale przestrzeń|wyglšda jak to: {10886}{10916}nic! {10951}{11024}Więc jak można zrozumieć co, {11029}{11096}co wyglšda jak nic? {11101}{11173}Dlaczego przestrzeń|raczej jest niż jej nie ma? {11178}{11244}Dlaczego przestrzeń|jest trójwymiarowa? {11248}{11311}Dlaczego przestrzeń|jest taka wielka? {11315}{11371}Mamy tak dużo miejsca|do poruszania się, {11375}{11435}czemu przestrzeń|nie jest mała? {11502}{11559}Nie mamy żadnego|konsensusu w tych sprawach. {11564}{11598}Czym jest przestrzeń? {11603}{11654}Tak naprawdę jeszcze|tego nie wiemy. {11687}{11784}Jest to jedna z najgłębszych|tajemnic fizyki. {11847}{11938}Na szczęcie, nie jestemy|w kompletnych ciemnociach. {11942}{12047}Zbieralimy wskazówki|dotyczšce przestrzeni przez stulecia, {12052}{12193}najwczeniejsze wywodzš się|z rozważań o poruszaniu się obiektów w przestrzeni. {12235}{12320}Aby to poczuć,|spójrzcie na tš łyżwiarkę. {12355}{12417}Gdy sunie ona po lodowisku, {12422}{12555}to porusza się ona|względem wszystkiego wokół niej, np. lodu. {12578}{12627}Gdy zaczyna wirować, {12651}{12720}to nie tylko widzi, że wiruje, {12766}{12807}ale także to czuje, {12828}{12867}ponieważ podczas wirowania {12872}{12947}jej ramiona sš|wypychane na zewnštrz. {13008}{13051}Ale teraz wyobramy sobie, {13056}{13118}że możemy usunšć wszystko|co jest wokół niej, {13123}{13159}od lodowiska... {13274}{13335}aż po najodleglejsze galaktyki, {13398}{13551}tak, że jedynš rzeczš jaka|pozostaje jest wirujšca łyżwiarka w pustej przestrzeni. {13603}{13688}Jeli łyżwiarka nadal czuje,|że jej ramiona sš wypychane na zewnštrz, {13693}{13742}to wie, że wiruje. {13769}{13832}Ale jeżeli pusta przestrzeń|jest niczym, {13851}{13916}to względem czego|ona wiruje? {13954}{14010}Wyobra sobie,|że jeste tš łyżwiarkš. {14031}{14088}Kiedy się rozglšdasz|nic nie widzisz. {14093}{14195}Wokół ciebie jest jednolita,|cišgła ciemnoć {14200}{14297}i tylko twoje ramiona sš|wypychane na zewnštrz. {14302}{14340}Więc mówisz do siebie: {14345}{14419}"Względem czego ja wiruję? {14430}{14504}Czy jest tam co,|czego nie widzę? " {14588}{14673}Próbujšc odpowiedzieć|na takie pytania, {14678}{14781}naukowcy wpadli na|miałe wytłumaczenie istoty przestrzeni. {14804}{14905}Kluczem było zrobienie|czego z niczego. {15092}{15194}Kiedy pójdziesz do teatru,|oglšdasz aktorów, {15285}{15349}dekoracje i fabułę. {15541}{15662}Ale jest tu co ważnego,|co czego nie ma na afiszu. {15743}{15813}Co, czego prawie|nigdy nie zauważamy: {16077}{16113}...scena. {16118}{16214}Jest to absolutnie niezbędny|element przedstawienia, {16219}{16340}a większoć z nas,|nawet o tym nie pomyli. {16391}{16495}Ale Izaak Newton|- pomylał o tym. {16500}{16631}Tak włanie ojciec współczesnej|nauki przedstawił przestrzeń... {16636}{16692}...jako pustš scenę. {16697}{16826}Dla Newtona, przestrzeń była|szkieletem wszystkiego, {16831}{16877}co dzieje się w kosmosie, {16882}{17015}arenš, na której odgrywajš się|dzieje wszechwiata. {17042}{17204}Scena Newtona była pasywna:|absolutna, wieczna i niezmienna. {17209}{17277}Działanie nie może|wpływać na scenę, {17282}{17369}a scena nie może|wpływać na działanie. {17445}{17512}Przedstawiajšc przestrzeń|w ten sposób, {17517}{17650}Newton był w stanie opisać wiat|jak nikt nigdy przedtem. {17692}{17842}Jego niezmienna scena pozwoliła|mu zrozumieć prawie cały ruch jaki widzimy wokół nas, {17848}{17945}i stworzyć prawa, które mogš|wyznaczać ruch wszystkiego - {17954}{18011}od spadajšcych z drzew jabłek {18048}{18137}do trajektorii orbity Ziemi|wokół Słońca. {18168}{18221}Te prawa sprawdzajš się|tak dobrze, {18225}{18315}że nadal sš używane|do tego co robimy w dzisiejszym wiecie - {18330}{18403}od wystrzeliwania satelitów {18468}{18509}do lšdowania samolotów. {18590}{18714}Prawa te bazujš na|jednej zasadniczej idei: {18719}{18784}przestrzeń jest realna. {18801}{18894}Nawet jeli nie można jej|zobaczyć, poczuć jej zapachu lub jej dotknšć, {18899}{18957}to przestrzeń jest|wystarczajšco realnš {18961}{19088}fizycznš rzeczš zapewniajšcš|odniesienie dla okrelonych rodzajów ruchu. {19093}{19160}Tak jak ta łyżwiarka. {19165}{19267}Newton mógłby powiedzieć,|że kiedy ona wiruje to jej ramiona odchylajš się, {19272}{19367}ponieważ wiruje ona|względem czego, {19373}{19491}a tym czym jest|sama przestrzeń. {19575}{19676}Filozofowie debatowali|nad naturš przestrzeni przez bardzo długi czas. {19702}{19791}To co zrobił Newton było|zmianš założeń tej debaty, {19805}{19895}i w ten sposób zrodziła się|nowoczesna nauka. {19953}{20019}Newtonowska scena|była wielkim hitem. {20024}{20122}Pozostawała w wietle jupiterów|przez ponad 200 lat. {20...
frugo84