PEDAGOGIKA
Średniowiecze
Czyli okres pomiędzy starożytnością a renesansem, trwał w Europie ponad dziesięć stuleci. Za początek średniowiecza przyjmuje się umownie upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 r.n. e.). W Polsce natomiast średniowiecze trwało od X do XV wieku. Rozpoczęło się wraz z przyjęciem chrztu przez Mieszka I, czyli w 966 roku.
Klasztory i szkoły klasztorne
- Oświata w epoce średniowiecza należy do kościoła, który kształtuje chrześcijańską kulturę umysłową, szerzą i pielęgnują ją klasztory i szkoły średnie;
- Kościół propagował życie ascetyczne dla celów polityki kościelnej, w ten sposób kościół zmierzał do zapanowania nad całym światem;
-„ życie ascetyczne” – etyka chrześcijańska, która ma na celu odwrócenie się i pogardę w stosunku do świata doczesnego, oraz wyrzeczenie się dóbr materialnych w imię wiecznego zbawienia;
- zaostrzenie się ascezy pomnażało bogactwa kościelne, zwiększało siłę i wpływy polityczne kościoła;
- za pierwszy klasztor katolicki uważa się zgromadzenie mężczyzn założone ok. 529 r. na Monte Casino przez św. Benedykta z Nursji
- na czele zgromadzenia stał opat, który był ojcem wspólnoty klasztornej i stróżem reguły
- życie mnichów wypełniała modlitwa i praca
- zakonnicy prowadzili nie tylko działalność religijną, ale szerzyli kulturę rolną, uprawili rzemiosła, budowali drogi, zakładali szpitale, a z czasem coraz bardziej rozwijali oświatę ( przepisywanie ksiąg stało się przysłowiową „benedyktyńską pracą”)
- do Polski pierwsi benedyktyni dotarli w X w klasztor w Trzemesznie
- z czasem powstały nowe zgromadzenia: zakon kluniacki, cystersów, kartuzów, augustiański
- wysokim poziomem nauczania szczyciły się klasztory w Irlandii i Szkocji, św. Patryk bohater narodowy nazwany apostołem Irlandii;
-szkoły klasztorne dbały o przysposobienie chłopców do stanu duchowego
- szkoły trywialne przy kościołach parafialnych- realizowały niższy stopień kształcenia: gramatykę łacińską, retorykę ( objaśnianie ewangelii i czynności kancelaryjne, redagowanie pism i dokumentów) dialektykę
- szkoły katedralne-realizowały wyższy stopień kształcenia; arytmetykę i astronomię, geometrię, muzykę
- obok Origines, encyklopedycznym podręcznikiem szkolnym było dzieło Flawiusza Aureliusza Kasjodora „Kształcenie w naukach boskich i świeckich”
- polityka oświatowa Karola Wielkiego przyczyniła się do podnoszenia poziomu szkół,
jego panowanie nazywa się „renesansem karolińskim”
nakazał on kształcić nie tylko wszystkich najbliższych, ale polecił duchowieństwu zakładanie szkół w miastach i na wsiach i zobowiązał każdego ojca do posyłania swojego syna do szkoły
- działalność oświatową Karola Wielkiego szerzyli jego następcy
- Pod wpływem odnawiających się studiów nad Arystotelesem rozwinęła się scholastyka- filozofia i metoda argumentacji , takim przedstawicielem scholastyki był św. Tomasz z Akwinu
Powstawanie uniwersytetów
- Do powstawania uniwersytetów przyczyniło się ożywienie umysłowe oraz rozwój badań i dociekań naukowych niezależnych od kościoła ;
- niektórzy filozofowie skupiają wokół siebie słuchaczy i prowadzą wykłady
- takim wykładowcą był m.in. Piotr Abelard, który był przedstawicielem nominalizmu - myślenie filozoficzne, które odrzucało istnienie przedmiotów abstrakcyjnych
- zaczynają się badania przyrodnicze i medyczne, ożywia się zainteresowanie naukami prawniczymi i spory o przewagę władzy kościelnej nad świecka
- wszystko to daje początek uniwersytetom średniowiecznym
- od początku XII w do 1300 roku istnieją już 23 uniwersytety m.in. Oxford, Cambridge, zdecydowana większość w Italii i Półwyspie Iberyjskim
- pierwsze uniwersytety powstawały albo jako cechy studentów- migrujący studenci doprowadzali do powstawania uczelni w innych miastach, albo jako cechy profesorów
- w uniwersytetach średniowiecznych istniały trzy fakultety: prawny, medyczny, teologiczny
Wychowanie w „domu obcym”
Oprócz wychowania kościelnego odbiegało wychowanie rycerskie i mieszczańskie
Wychowanie rycerskie
- wych. rycerskie miało na celu wyrabianie odwagi, siły fizycznej i umiejętności wojskowych
- wychowanie to dotyczyło synów szlachetnie urodzonych, odbywało się na dworach książęcych i przebiegało w trzech etapach: pazia, giermka, aż do pasowania na rycerza
- ideałem rycerza było postępowanie wg. Dewizy: Bogu-duszę, życie-królowi, serce- damom, sobie-sławę ziemską
-
Wychowanie mieszczańskie
- wychowanie do konkretnej pracy produkcyjnej odnalazło realizację w wychowaniu cechowym
- odbywało się w domu mistrza cechowego, pod okiem którego młodzież mieszczańska uczyła się kunsztów i rzemiosł
- przez stopnie terminatora i czeladnika dochodziło się do mistrza
- miasta organizowały szkółki miejskie, w których uczono się minimum umiejętności przydatnych do różnorodnej działalności gospodarczej. Szkoły nadzorował proboszcz miejscowej parafii.
Oświata w Polsce średniowiecznej
- pierwsze szkoły powstają od XI w przy katedrach biskupich ( Kraków, Gniezno ), później przy kolegiatach,
- w okresie kolonizacji miast na prawie niemieckim z inicjatywą oświatową występowało przybywające do Polski mieszczaństwo niemieckie, co groziło zgermanizowaniu urzędów miejskich i życia kościelnego
- wyższy kler polski przeciwdziałał temu np. arcybiskup gnieźnieński Pełka wydał zarządzenie o nie zatrudnianiu w szkolnictwie Niemców, którzy nie znają j. polskiego
- szkoły parafialne uczyły podstaw czytania i pisania w j. łacińskim oraz elementarnych rachunków
- pierwszych studentów na uniwersytetach zachodnioeuropejskich spotykamy w XIII w , studiują medycynę, filozofię i prawo
- Król Kazimierz Wielki otwiera Uniwersytet Krakowski o wydziałach: filozoficznym, prawnym i medycznym, a wydział teologiczny został otwarty dopiero kiedy rządy przejął Władysław Jagiełło
- W szkole krakowskiej w latach 1491-1495 kształcił się Mikołaj Kopernik
RENESANS
Renesans trwał we Włoszech od XIV w. do XVI w., a w krajach północnej Europy od końca XV w. do końca XVI w. (w Polsce od XVI w. do lat trzydziestych XVII w.).
Termin „renesans” (zapożyczenie z franc. renaissance) jest równoznaczny z terminem „odrodzenie” (tłumaczenie z łac. renovare – odradzać, odnawiać). Określa się nim epokę w dziejach kultury europejskiej; czasy burzliwego rozwoju sztuki, nauki, odkryć geograficznych, a także kultu starożytności, której dzieła są niedościgłym wzorcem dla artystów, pisarzy, poetów. Odrodzenie w Polsce przypada na czasy panowania rodu Jagiellonów. Wraz z żoną króla Zygmunta Starego - Boną Sforzą. Przychodzi do Polski kultura z Włoch. Nastąpił rozkwit malarstwa, architektury, sztuki kulinarnej. Polska stała się azylem tolerancji religijnej, powstały dzieła Reja i Kochanowskiego, Akademia Krakowska stała się jednym z ważniejszych ośrodków naukowych Europy.
ANDRZEJ FRYCZ MODRZEWSKI
Sekretarz króla Zygmunta Augusta publicysta i pisarz polityczny, reformator, teolog
jeden z najpotężniejszych umysłów Europy. Zwolennik poglądów Erazma z Rotterdamu
-Modrzewski należał do najbardziej postępowych i najwybitniejszych ludzi epoki naszego humanizmu. Chciał nie tylko reformować Kościół, chciał – i to przede wszystkim- reformować stosunki społeczne , ustrojowe i kulturalne.
W całokształcie swojego projektu reformy Rzeczypospolitej nie pominął również spraw wychowania i szkolnictwa.
-chciał naprawić ustrój, stosunki społeczne, kulturę, oświatę, a także Kościół co opisuje w traktacie O poprawie Rzeczypospolitej ksiąg pięć
- wysoko podniósł godność stanu nauczycielskiego
- Cenił szkołę, bo widział potrzebę i pożytek kształcenia młodzieży w naukach
-twierdził że szkoły powinny być chlubą Rzeczypospolitej
-uważał że beneficja kościelne i dochody klasztorów to stały i realny strumień funduszów na cele oświatowe
MODRZEWSKI POSTULOWAŁ m.in. za:
• Równością obywateli wobec prawa, sprawiedliwe sady.
• Aby państwo mogło właściwie funkcjonować koniczne jest dobre wychowanie i wykształcenie młodzieży - to podstawa.
• Bardzo ważna jest rola wychowawcza rodziców. Od najmłodszych lat powinni oni wpajać dziecku właściwy system wartości, uniemożliwić dziecku kontakt ze złymi ludźmi, przyzwyczają do umiaru w jedzeniu i piciu, a także do niewygód cielesnych. Powinni kształtować w nich skromność, ogładę, sprawiedliwość, uprzejmość. Nie powinno sie zezwalać dzieciom na lenistwo. Należy je dużo chwalić. Rodzice powinni Stanowic wzór dla dzieci.
• Wychowanie dworskie jest źródłem rozpusty, fałszywych przyjaźni zawieranych wyłącznie dla korzyści, głupoty, zawiści i nieszczerości, układów, ludzie cnotliwi uważani są tam za głupków. Żyje sie tak w zbytkach i przepychu, co sprzyja nabieraniu złych nawyków i wyobrażeń o świecie.
• Nauczyciele powinni być wykształceni, moralni i mięć naturalne predyspozycje do wykonywania swego zawodu.
Szymon Marycjusz:
-uczeń a później profesor Akademi Krakowskiej
-1551r ogłasza dzieło pt. „O szkołach czyli akademiach”
-wielkie znaczenie wykształcenia dla życia publicznego
-gorsza kondycja Akademi Krakowskiej
Sebastian Petrycy:
- rektor ariańskiej Akademii Rakowskiej
- autorem podręcznika etyki (Prima ethices ełemenia, 1635)
-napisał traktat O wolność sumienia
- postulował on badania przyrody przez doświadczenia, eksperymenty
Elunsia