EEG BIOFEEDBACK - teoria i praktyka Mariola Nawrocka.pdf - EEG Biofeedback - efciafizjo

EEG BIOFEEDBACK Î TEORIA I PRAKTYKA

Mariola Nawrocka

CO TO JEST BIOFEEDBACK?

€ Nazwħ Biofeedback tþumaczy siħ:

Bio (biologiczny) + Feedback (sprzħŇenie zwrotne) = biologiczne sprzħŇenie zwrotne

€ Istnieje wiele odmian treningu Biofeedback. Metoda stosowana w naszej pracowni jest

nazywana EEG Biofeedback lub teŇ zamiennie Neurofeedback.

IstotĢ metody EEG Biofeedback jest wykorzystanie efektu biologicznego sprzħŇenia

zwrotnego, za pomocĢ ktrego uczymy siħ zaleŇnoĻci pomiħdzy naszym ciaþem i umysþem a

jakoĻciĢ pracy mzgu. SamoĻwiadomoĻę czynnoĻci Ňyciowych pozwala na lepsze ich

kontrolowanie, tak abyĻmy wykorzystywali nasze moŇliwoĻci w coraz wiħkszym stopniu.

HISTORIA BIOFEEDBACKU

Biofeedback narodziþ siħ w amerykaıskim oĻrodku szkoleniowym NASA, w latach 60-ych. SþuŇyþ

do szkoleı astronautw i pilotw, ktrzy w warunkach duŇego stresu byli zmuszani do

wykonywania naþoŇonych na nich skomplikowanych czynnoĻci. Pod koniec lat szeĻędziesiĢtych

Profesor M.B. Sterman, stwierdziþ w czasie badaı nad kotami, Ňe aktywnoĻę rytmu fal ok. 14 Hz

jest obecna zarwno podczas snu, jak i czuwania. Tħ aktywnoĻę, zaczĢþ trenowaę u kotw.

Trening EEG aktywnoĻci, zostaþ podzielony na dwie fazy.

W fazie pierwszej, gþodny kot miaþ nacisnĢę specjalnĢ dŅwigniħ, aby zdobyę jedzenie zasþoniħte

szybkĢ. Koty szybko opanowaþy tħ sztukħ.

Nastħpnie utrudniono im zadanie. Aby dostaę siħ do miħsa, koty musiaþy rozpoznaę zestaw

bþyskw i dŅwiħkw i dopiero naciĻniħcie dŅwigni, ktra odsþaniaþa szybkħ, uzyskiwaþy dostħp

poŇywienia.

Koty szybko zrozumiaþy, o co chodzi - gþodne wpatrywaþy siħ w poŇywienie za szybkĢ z

maksymalnie zogniskowanĢ uwagĢ. Sterman stwierdziþ w tym stanie przewaŇajĢcĢ aktywnoĻę w

paĻmie ok. 14 Hz., nazwaþ ten rytm - rytmem sensomotorycznym (SMR), poniewaŇ znalazþ go

w korze odpowiedzialnej za czucie i ruch. Wytrenowane koty, kiedy byþy gþodne, same wytwarzaþy

ten rytm .

W tym samym czasie, w zwiĢzku z wystĢpieniem u kandydatw na astronautw halucynacji,

wywoþywanych przez paliwo rakietowe, kierownictwo NASA zaproponowaþo dr B. Stermanowi

zbadanie wpþywu paliwa rakietowego (hydrazyny) na OUN /oĻrodkowy ukþad nerwowy/ kotw.

Sterman podjĢþ siħ zadania i rozpoczĢþ testy, do ktrych uŇyþ nowo zakupionych kotw oraz kotw

po przeprowadzonych treningach SMR. Ku jego zaskoczeniu, nowo zakupione koty padþy, a

stare, z ęwiczonym pasmem SMR przeŇyþy. Nowe koty doznawaþy napadw drgawkowych

(epilepsji), a ęwiczone w paĻmie SMR, byþy odporne na napady drgawkowe. Eksperyment

powtrzono z maþpami. Otrzymano podobne wyniki. Sterman poszedþ krok dalej, i zrobiþ

doĻwiadczenia z czþowiekiem, cierpiĢcym na ciħŇkĢ padaczkĢ. On osiĢgnĢþ 60 % redukcjħ iloĻci

napadw.

Liczne dalsze eksperymenty i innych instytucji potwierdziþy skutecznoĻę treningu SMR w leczeniu

padaczki. W 1972 r prof. Sterman publikuje nowĢ metodħ leczenia epilepsji, a zaprezentowany

protokþ treningowy zostaþ nazwany protokoþem Stermana.

Sterman zauwaŇyþ rwnieŇ, Ňe po treningu SMR u pacjentw z padaczkĢ ustħpuje

nadpobudliwoĻę psychoruchowa.

Problemem nadpobudliwoĻci zajĢþ siħ jeden ze wspþpracownikw Stermana - dr Joel Lubar. W

swojej pracy wykazaþ on, Ňe metoda EEG Biofeedback jest przydatna nie tylko w terapii dzieci z

ADHD, ale rwnieŇ ludzi z zaburzeniami koncentracji, uwagi bez nadpobudliwoĻci

psychoruchowej oraz zaburzeniami procesu uczenia siħ (ADD).

FUNKCJONOWANIE MìZGU

Aby w peþni zrozumieę zasadħ dziaþania EEG BIOFEDBACKU musimy zrozumieę funkcjonowanie

naszego mzgu. Jak mwiliĻmy wczeĻniej EEG Biofeedback wykorzystuje do monitorowania i

trenowania czynnoĻę bioelektrycznĢ generowanĢ przez pracujĢcy mzg.

Mzg stanowi czħĻę centralnego (oĻrodkowego) ukþadu nerwowego.

Mzg jest oĻrodkiem zawiadujĢcym czynnoĻciami motorycznymi, snem, odczuwaniem gþodu i

pragnienia - a wiħc funkcjami organizmu decydujĢcymi o przeŇyciu. Wszystkie uczucia i emocje,

takie jak miþoĻę, nienawiĻę, radoĻę, agresja czy strach, rwnieŇ nadzoruje mzg. Ten organ

otrzymuje ponadto i interpretuje niezliczone sygnaþy przesyþane z innych czħĻci ciaþa oraz bodŅce

pochodzĢce ze Ļwiata zewnħtrznego.

Specjalizacje pþkul mzgowych

• MOWA - Pþkula ta odpowiedzialna jest za funkcje jħzykowe. Jest to strona kontrolujĢca

mowħ i sprawiajĢca, Ňe moŇemy czytaę i pisaę. Pamiħta ona imiona, fakty i daty i wie jak pisaę

ortograficznie.

• ANALIZA i LOGIKA -lewa pþkula jest miejscem, gdzie odbywa siħ analiza oraz poddawanie

materiaþu logicznej, racjonalnej ocenie. Logiczne i analityczne myĻlenie potrzebne jest do

rozwiĢzywania skomplikowanych problemw matematycznych.

• SEKWENCYJNOĺĘ - napþywajĢce informacje sĢ kodowane sekwencyjnie czyli "krok po

kroku".

• MATEMATYCZNOĺĘ - numery i liczby sĢ kodowane w lewej pþkuli.

• DOSýOWNOĺĘ - lewa pþkula rozumie tylko dosþowne znaczenie sþw.

• Lewa pþkula kontroluje ruchy przeciwnej strony ciaþ.

¤ WIZUALIZACJA - informacje sĢ kodowane i uzyskiwane w postaci wyobraŇeı, a nie sþw.

¤ HOLISTYCZNOĺĘ - prawa pþkula moŇe absorbowaę rŇnego typu informacje jednoczeĻnie,

postrzega caþoĻę i moŇe doprowadzię do rozwiĢzania problemu poprzez nagþe zrozumienie

(Eureka!).

¤ Prawa pþkula rozpoznaje twarze ludzi, odczytujĢc rysy twarzy jako caþoĻę.

¤ PRZESTRZENNOĺĘ - zawiaduje funkcjami wizualno - przestrzennymi.

¤ MERAFORYCZNOĺĘ - prawa pþkula rozumie jħzyk przenoĻni. Jest w stanie zamienię

dosþowne znaczenie zdanie w treĻci, jakie siħ w nim zawierajĢ.

¤ EMOCJONALNOĺĘ- choę emocje sĢ produktem innej czħĻci mzgu, systemu limbicznego,

sĢ one niejako transportowane przez prawĢ pþkulħ.

¤ UDUCHOWIENIE

¤ MUZYKALNOĺĘ - wrodzony talent do muzyki i umiejħtnoĻę reagowania na muzykħ sĢ

funkcjami prawej pþkuli (chociaŇ edukacja muzyczna i studia wþĢczajĢ udziaþ lewej pþkuli).

UZDOLNIENIA PLASTYCZNE - rysowanie, malowanie, rzeŅba sĢ naturalnymi talentami

prawej pþkuli.

¤ PRODUKOWANIE SNìW

FALE EEG A STANY ĺWIADOMOĺCI.

Fale mzgowe sĢ elektrycznymi falami generowanymi w kaŇdym mzgu. Badania wykazaþy, Ňe

zarwno czħstotliwoĻę fal mzgowych jak i ich amplituda nie jest ĻciĻle staþa i ĻciĻle zaleŇy od

czynnoĻci, jakĢ umysþ wykonuje. Zostaþy one podzielone na cztery zakresy (choę ostatnie badania

wskazujĢ rwnieŇ piĢty zakres GAMMA) i nazwano je kolejnymi literami alfabetu greckiego (w

kolejnoĻci ich odkrywania): ALPHA, BETA, THETA, DELTA

Fale Delta sĢ najwolniejszymi falami, ktre sĢ emitowane przez mzg w trakcie gþħbokiego snu,

kiedy wszystko odbywa siħ poza ĻwiadomoĻciĢ umysþu. W stanie Delta nastħpuje regeneracja siþ

fizycznych. Fale Delta mogĢ teŇ byę patologiczne, ma to miejsce z przypadku osb z

uszkodzeniem mzgu.

FALE THETA Î 4-8 Hz

W stanie Theta (przewaga fal Theta emitowanych przez mzg) moŇemy znajdowaę siħ z

udziaþem ĻwiadomoĻci (gþħboki trans, medytacja) lub bez (sen). Nadmiar Thety powoduje kþopoty

z koncentracjĢ i uczucie sennoĻci. UmiejħtnoĻę kontrolowania Thety jest rwnoznaczna z

posiadaniem zdolnoĻci do kontrolowania blu fizycznego.

Podczas stanu Alfa (przewaga fal Alfa emitowanych przez mzg) nasza uwaga skupiona jest na

tym, co jest wewnĢtrz nas samych. Kiedy zamykamy oczy i zaczynamy myĻleę o naszych

wewnħtrznych odczuciach moŇemy wejĻę w stan Alfa, warunkiem jednak jest gþħboka relaksacja.

W Alfie zawsze znajdujemy siħ tuŇ przed zaĻniħciem, jak i zaraz po przebudzeniu. Jest to czas,

kiedy mamy dostħp do naszych obydwch pþkul. Przy danych czħstotliwoĻciach wyciszamy siħ i

relaksujemy. Alfa oznacza spokj, pozytywne myĻlenie, inspiracjħ, twrczoĻę, odpoczynek.

Nadmierna Alfa moŇe powodowaę zaburzenia

BETA - czħstotliwoĻę fal mzgowych od 12 do okoþo 30Hz

Ten zakres charakteryzuje caþkowity stan przytomnoĻci umysþu. Czþowiek jest wtedy skupiony na

ĻwiadomoĻci zewnħtrznej, odbiera bodŅce z otoczenia za pomocĢ swoich piħciu zmysþw:

wzroku, sþuchu, smaku, dotyku i wħchu. W tym stanie przeŇywamy wszystkie emocje (zþoĻę,

gniew, strach, zdziwienie itp.)

Fale beta moŇna zarejestrowaę z okolicy czuciowo-ruchowej (przednich okolic czaszki) a ich

amplituda zwykle nie przekracza 20 mikrowoltw.

Zakres fal BETA dzieli siħ na:

€ niskie Beta = >12 - 15Hz, Î

nazywane SMR

€ Ļrednie Beta = 15 - 18Hz Î

nazywane Beta 1

€ wysokie Beta powyŇej 18Hz Î

nazywane Beta 2

Rytm ten jest opisywany jako "ludzkie funkcjonowanie poznawcze i stosunek do otoczenia" (prof.

Lubar), co moŇna streĻcię "relaks z zewnħtrznĢ uwagĢ. SMR jest odpowiedzialny za

przetwarzanie informacji sensorycznych, odbieranych za pomocĢ naszych zmysþw.

Umysþ w stanie Beta jest umysþem przytomnym i Ļwiadomym bodŅcw pochodzĢcych ze Ļwiata

zewnħtrznego. CzħstotliwoĻci te odpowiadajĢ intensywnemu oraz Ļwiadomemu wysiþkowi

umysþowemu. Im wiħksza czħstotliwoĻę fal, tym wiħksze pobudzenie twrczego i abstrakcyjnego

myĻlenia. To dziħki Becie jesteĻmy aktywni i poprawiamy swoje umiejħtnoĻci koncentracji i

panowania nad emocjami. Brak Bety powoduje otħpienie intelektualne i emocjonalne.

Fala Beta 2, inaczej pasmo wysokiej Bety, jest falĢ stresogennĢ, ktra towarzyszy nam w trakcie

intensywnej pracy umysþowej i powoduje nasze uczucie niepokoju i lħku. Skutkiem jej

nadmiernego udziaþu moŇe byę podwyŇszone ciĻnienie tħtnicze oraz napiħcie miħĻniowe i

odczucie gþħbokiego stresu.

WSKAZANIA DO TRENINGìW EEG BIOFEEDBACK

EEG Biofeedback polecny jest wszystkim, niezaleŇnie od wieku, zdrowym i aktywnym oraz

posiadajĢcym pewne deficyty. Trening polecany jest osobom zdrowym:

€ wszystkim uczĢcym siħ, zdajĢcym egzaminy, chcĢcym zwiħkszyę efektywnoĻę uczenia siħ

(studenci, maturzyĻci, gimnazjaliĻci),

€ osobom naraŇonym na stres, pracujĢcym pod presjĢ czasu, przeciĢŇonych pracĢ,

€ osobom wystħpujĢcym publicznie, aktorom, artystom,

€ w celu skrcenia czasu reakcji tym, ktrzy tego potrzebujĢ m.in. sportowcy, piloci, kierowcy,

€ cierpiĢcym na bezsennoĻę,

€ jako kuracja wspomagajĢca uwolnienie od uzaleŇnieı: od alkoholu, jedzenia, lekw,

narkotykw, itp.

Osobom chorym w nastħpujĢcych zaburzeniach:

* snu

* mowy

* koncentracji

* przyjmowania pokarmu (bulimia, anoreksja)

* zachowania i spoþecznego przystosowania

* przewlekþych blach gþowy, migrenach

* tikach

* padaczce

* zespole chronicznego zmħczenia

* mzgowym poraŇeniu dzieciħcym

* rehabilitacji po urazach i udarach

* impulsywnoĻci, agresji

* zespole ADHD i ADD

* zaburzeniach psychosomatycznych

JAK WYGLġDA TRENING EEG BIOFEEDBACK?

Aparatura do EEG Biofeedback jest wzbogaconym o opcjħ treningowĢ i przystawkħ dla sprzħŇenia

zwrotnego aparatem EEG. Skþada siħ z 2 systemw EEG, 2 monitorw dla terapeuty i dla pacjenta

oraz gþowicy EEG z elektrodami. Terapeuta zakþada wg potrzeb dwie lub wiħcej elektrod

trenowanemu na czaszkħ, symetrycznie nad obu pþkulami mzgu oraz dwie elektrody uszne.

Pasma czħstotliwoĻci fal mzgowych sĢ prezentowane liczbowo i graficznie na monitorze

terapeuty, zaĻ pacjent obserwuje na swoim monitorze przetworzone przez odpowiednie

oprogramowanie efekt: zapis graficzny wideogry. TrenujĢcy widzi czynnoĻę bioelektrycznĢ swojego

mzgu pod postaciĢ samochodu, samolotu, piþki czy rzeki w ruchu i uczestniczy w grze wyþĢcznie

poprzez wþasne myĻli - bez klawiatury. Kieruje samochodem, samolotem, piþkĢ, czy rzekĢ poprzez

odpowiedniĢ koncentracjħ umysþu na wykonywanym zadaniu. Polecenia, ktre w innych sytuacjach

þĢczĢ siħ z ruchem rĢk, sĢ tu odbierane bezpoĻrednio na poziomie decyzji mzgu. W tym czasie

dziħki sprzħŇeniu zwrotnemu (drogĢ wzrokowĢ, sþuchowĢ czy dotykiem) trenujĢcy otrzymuje ciĢgþĢ

informacjħ o swoim aktualnym stanie i wynikach gry.

Terapeuta przy pomocy operatywnego warunkowania stymuluje poŇĢdane i hamuje

niepoŇĢdane pasma fal mzgowych, zaleŇnie od klinicznych objaww i wzorcw EEG, ocenionego

przed i w czasie treningu.

Celem treningu jest poprawa funkcjonowania pacjenta poprzez polepszenie czynnoĻci

bioelektrycznej mzgu wraz z ukierunkowaniem i wzmocnieniem koncentracji uwagi, hamowania

stanw nadmiernego pobudzenia, stanw nadmiernego hamowania lub obu rwnoczeĻnie. Stany te

osþabiajĢ korowĢ regulacjħ zachowania, co prowadzi z kolei do zaburzeı funkcji poznawczych, takich

jak koncentracja, uwaga, wola, zdolnoĻę planowania, zakoıczenia czynnoĻci, przewidywania swoich

reakcji, czy oglna zdolnoĻę samokontroli danej osoby.

Z PRAKTYKI:

Zajħcia metodĢ EEG BIOFEEDBACK prowadzħ od roku, na podstawie Ļwiadectwa

ukoıczenia kursw I stopnia w áEEG InstytucieÑ i w firmie áElmikoÑ w Warszawie.

TerapiĢ objħci sĢ uczniowie OSW w ĺwinoujĻciu. Dzieci posiadajĢ orzeczenie o

niepeþnosprawnoĻci intelektualnej w stopniu lekkim i umiarkowanym.

Gþwnym kryterium w doborze dzieci do zajħę opisanĢ metodĢ byþy problemy emocjonalne,

zaburzenia koncentracji, percepcji wzrokowej i sþuchowej.

Do tej pory nie zostaþy opracowane narzħdzia diagnozujĢce skutecznoĻę tej metody, moje

wyniki w pracy z dzieęmi mogħ opisaę na podstawie wþasnych obserwacji, sugestii i opinii innych

nauczycieli i rodzicw. PoniewaŇ dzieci byþy objħte rwnieŇ innymi formami wspomagania ich

rozwoju powyŇsze informacje majĢ charakter informacyjny.

OBSERWACJE:

• Uczennica 2: K. Jest uczennicĢ klasy 3 Szkoþy Podstawowej Specjalnej. U K. nauczycielka

sygnalizowaþa zaburzenia koncentracji, pamiħci, dysgrafiħ. Uczennica objħta byþa terapiĢ

przez 6 miesiħcy.

Uzyskane efekty: Podczas badaı pedagogiczno Î psychologicznych stwierdzono znaczny

przyrost wiadomoĻci i umiejħtnoĻci.

• Uczennica 3; K. Jest uczennicĢ klasy 3 Szkoþy Podstawowej Specjalnej. Dziewczynka w

niewielkim stopniu przyswajaþa sobie nowe wiadomoĻci, nie czyta , teksty tylko przepisuje. Na

zajħcia przychodziþa niechħtnie. Obserwowaþam u niej szeroki zapis fal wolnych THETA, ALFA

i DELTA. Miaþy charakter napadowy, dziewczynka skierowana do dalszej konsultacji

neurologicznej. TerapiĢ byþa objħta przez 6 miesiħcy.

Uzyskane efekty: U uczennicy nauczycielka zaobserwowaþa wzrost rozumienia czytanego

tekstu, polepszyþa siħ pamiħę ĻwieŇa, dziewczynka przepisuje teksty mieszczĢc siħ w

liniaturze.

• Uczeı 4: A. Jest uczniem kl. 3 gimnazjum specjalnego. Uczeı miaþ problemy emocjonalne

oraz zaburzenia w zachowaniu. Na treningi uczħszcza od paŅdziernika 2007 r.

Uzyskane efekty: poprawa koncentracji uwagi, ma wiħkszĢ odpornoĻę na stres, zwiĢzany z

uczestniczeniem w zawodach sportowych.

• Uczennica 5: M. jest uczennicĢ klasy 1 Szkoþy Podstawowej Specjalnej. Dziewczynka z

zaburzeniami zachowania typu ADHD. Zaburzona koncentracja uwagi. Objħta terapiĢ od III

• Uczeı 1: M. jest uczniem klasy 1 ZET gimnazjum specjalnego, posiada orzeczenie o

upoĻledzeniu umysþowym w stopniu umiarkowanym. W wywiadzie stwierdzono zaburzenia

koncentracji, autoagresjħ. Objħty terapiĢ od wrzeĻnia 2007.

Uzyskane efekty: - dþuŇsza koncentracja uwagi, chþopiec pracuje dþugo i wytrwale. Pisze

þĢcznie trzymajĢc siħ liniatury. Skþada pojedyncze sylaby i wyrazy.

EEG BIOFEEDBACK - teoria i praktyka Mariola Nawrocka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: