WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA W POZNANIU
WYDZIAŁ ZAMIEJSCOWY W CHORZOWIE
ANNA SOJA
PUBLICZNOPRAWNE DOCHODY WŁASNE MIASTA DĄBROWA GÓRNICZA
Praca licencjacka
Kierownik Naukowy: dr hab. Artur Walasik
Kierunek: Finanse i rachunkowość
Specjalność: Finanse publiczne i podatki
Nr albumu: 44826
Chorzów 2010
SPIS TREŚCI 2
WSTĘP 3
1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PODATKU 4
1.1. DOCHODY PUBLICZNE 4
1.2. POJĘCIE I CECHY PODATKU 6
1.3. CHARAKTERYSTYKA ZASAD PODATKOWYCH 9
1.4. FUNKCJE PODATKÓW 12
1.5. ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU 12
1.6. KLASYFIKACJA PODATKÓW 15
2. PODATKI SAMORZĄDOWE 18
2.1. PODATKI REGULOWANE USTAWĄ O PODATKACH I OPŁATACH LOKALNYCH 18
2.2.PODATKI LOKALNE REGULOWANE INNYMI USTAWAMI 24
2.3. OPŁATY LOKALNE O STAWKACH UCHWALANYCH PRZEZ GMINĘ 33
2.4. OPŁATY LOKALNE O STAWKACH NIE UCHWALANYCH PRZEZ GMINĘ 36
3. ANALIZA DOCHODÓW Z PODATKÓW I OPŁAT LOKALNYCH BUDŻETU MIASTA DĄBROWA GÓRNICZA W LATACH 2006 - 2009 38
3.1. ANALIZA STRUKTURY DOCHODÓW 38
3.2 ANALIZA PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI 41
3.3. ANALIZA PODATKU OD ŚRODKÓW TRANSPORTU 45
3.4 ANALIZA PODATKU LEŚNEGO I ROLNEGO 48
3.5. ANALIZA PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNO PRAWNYCH I PODATKU OD SPADKÓW I DAROWIZN 49
3.6 ANALIZA OPŁAT LOKALNYCH 51
ZAKOŃCZENIE 53
BIBLIOGAFIA 55
SPIS RYSUNKÓW 57
SPIS WYKRESÓW 58
SPIS TABEL 59
2
Podatki są najważniejszym źródłem dochodów państwa oraz samorządów. Obok subwencji i dotacji podatki stanowią jedno z najistotniejszych źródeł środków publicznych. Są one instytucją powszechną, której istota sprowadza się do tego, ze obywatele działając przez swoich reprezentantów zgadzają się ponosić ich ciężar na rzecz państwa, by w ten sposób umożliwić organom władzy publicznej wypełnianie ich obowiązków, które maja na celu zapewnić podatnikom polepszenie standardów życia. Ustawodawca powołując w drodze ustawy tę akceptowaną daninę wskazał sposoby poprawnego funkcjonowania zasobami i środkami pieniężnymi wykorzystując ku temu na etapie gminy czy miasta jednostki samorządu terytorialnego.
Celem pracy jest analiza dochodów z podatków i opłat lokalnych budżetu miasta Dąbrowa Górnicza. Praca ma charakter teoretyczno – praktyczny, składa się z trzech rozdziałów.
Rozdział pierwszy przedstawia ogólną charakterystykę podatku, uwzględniając istotne elementy podatku: pojęcie podatku, jego funkcje, klasyfikacje, elementy techniczne podatku czy zasady podatkowe. W rozdziale pierwszym ujęte zostały także informacje z zakresu opłat lokalnych: czym jest opłata, jakie są jej rodzaje i ogólne zasady jej wprowadzania.
Rozdział drugi opisuje w sposób szczegółowy poszczególne podatki samorządowe i opłaty, które funkcjonują w Dąbrowie Górniczej, ze wskazaniem przedmiotu i podmiotu opodatkowania, stawki podatkowej oraz terminów i sposobów ich zapłaty. Treścią tego rozdziału są m.in. takie podatki jak podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, podatek rolny i leśny a także opata od posiadania psa czy opłata skarbowa.
Rozdział trzeci przedstawia część empiryczną pracy. Ujęta w nim zostaje analiza dochodów z podatków i opłat lokalnych. Szczegółowej analizie zostają objęte podatek od nieruchomości i podatek od środków transportu, gdyż te podatki maja największe znaczenie dla miasta Dąbrowa Górnicza. Doświadczeniem ujęto lata 2006, 2007, 2008 i 2009.
Część teoretyczna i praktyczna pracy oparta jest na fachowej literaturze przedmiotu oraz ustawach.
Podstawowymi formami dochodów budżetu państwa i budżetów samorządów są podatki. Daniny te to obowiązkowe płatności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz samorządu gminy (miasta), będące wyrazem przymusowego przyjmowania środków przez sektor publiczny na rzecz finansowania zadań publicznych, tj. w celu wytwarzania dóbr publicznych zaspokajających potrzeby, których obywatel nie jest w stanie sam zaspokoić.
Obok podatków funkcjonują opłaty publiczne – jako dochody państwa lub samorządu. Opłaty publiczne mają formę przymusowej płatności, przyjmującej charakter świadczenia odpłatnego. W przypadku wniesienia opłaty przez zobowiązana osobę to organ publiczny będzie świadczył określoną przepisami prawnymi usługę lub podejmie odpowiednią czynność. Znaczną rolę odgrywają tutaj opłaty skarbowe i opłaty sądowe. Jednak nie można ich jednoznacznie sklasyfikować czy też wymienić gdyż liczba ich przewidzianych w przeróżnych ustawach jest bardzo duża. Niektóre z nich są po prostu opłatami za usługi np. instytucji kultury, oświaty czy też zakładów opieki społecznej.
Odrębną kategorię tworzą opłaty za korzystanie ze środowiska: opłata za pobór wód, odprowadzenie ścieków, odprowadzenie gazów lub pyłów do atmosfery, składowanie odpadów, itp. Podmiot korzystający ze środowiska naturalnego wnosi takową opłatę właśnie za korzystanie z darów natury, a gdy przekracza jakiekolwiek warunki tej wymiany – zobowiązany jest zapłacić karę pieniężną.
Samodzielną grupa dochodów publicznych są obowiązkowe składki, pobierane przez państwo, np. składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, chorobowe czy też wypadkowe. Nie mają one wpływu na budżet samorządów terytorialnych ze względu na to, że są przychodami państwowych funduszy celowych, tj. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia; są pewnym źródłem dochodów z których korzysta potem społeczeństwo w odpowiednich dla niego momentach.
Osobną kategoria dochodów są cła, tj. przymusowe płatności przewidziane w ustawodawstwie celnym, pobierane przez organy wyznaczone do tego celu od podmiotów przywożących towary z zagranicy na polski lub europejski obszar celny. Cła liczone są w trybie specjalnej procedury na podstawie wartości celnej towarów i przy zastosowaniu obowiązującej taryfy .[1]
Inaczej mówiąc dochody publiczne są pewnym rodzajem wpływów publicznych, oznaczających bezzwrotne zasilanie finansowe władz publicznych.[2]
Klasyfikacji podatków można dokonać posługując się następującymi kryteriami: przedmiotowym, podmiotowym, dobrowolności celu poboru i odpłatności. I tak ustawa z 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych[3] uwzględniając kryterium przedmiotowe dość szczegółowo określa listę dochodów publicznych.(art. 5 tejże ustawy)
Oprócz wymienionych wcześniej danin publicznych do których zalicza się podatki, składki, opłat i inne świadczenia pieniężne ustawodawca wymienia tutaj : dochody publiczne z majątku i praw majątkowych, pozostałe dochody publiczne. Biorąc pod uwagę kryterium podmiotowe wyróżnia się dochody podsektora rządowego, dochody podsektora samorządowego i dochody podsektora ubezpieczeń społecznych. Nawiązując do kryterium dobrowolności dochody dzielimy na przymusowe ( m. in. podatki, opłaty, cła, składki na ubezpieczenie społeczne) i dobrowolne (m. in. darowizny). Kolejny podział rozróżnia dochody zasadnicze – pobierane głownie w celach fiskalnych , oraz dochody uboczne – pobierane w celach pozafiskalnych. Ostatnie z nich kryterium odpłatności ukazuje podział na dochody nieodpłatne tj. nieekwiwalentne np. podatki jak i również dochody odpłatne czyli ekwiwalentne jakimi są opłaty.[4]
Dochody budżetów samorządowych charakteryzują się pewnymi cechami, które różnią je od dochodów budżetu państwa. Nie maja jednolitego charakteru, najogólniej można wyodrębnić je wg innego kryterium na dwie grupy : dochody własne i dochody uzupełniające.[5] Dokładniej obrazuje to rysunek nr 1:
Rysunek nr 1. Systematyka dochodów gmin.
Dochody gmin
Dochody własne gmin
Pozostałe dochody (subwencje, dotacje)
Dochody podatkowe gmin
Pozostałe dochody własne (np. z majątku )
Dochody gmin z opłat
Pozostałe opłaty (skarbowa, eksploatacyjna i inne)
Opłaty lokalne (targowa miejscowa i administracyjna)
Podatki samorządowe
Udziały w podatkach państwowych (dochodowym od osób fizycznych i dochodowym od osób prawnych)
Pozostałe podatki (rolny, leśny, od spadku i darowizn)
Podatki lokalne (od nieruchomości, od środków transportu, od posiadania psów)
Źródło : Opracowanie własne na podstawie: E. Chojna-Duch „Dochody gmin z podatków i opłat” Wyd. Ecostar i Twigger SA Warszawa 2002
Podatek funkcjonuje w świadomości publicznej od dawien dawna, jest bowiem bardzo starą instytucja prawną. Jedne typy podatków zyskiwały na znaczeniu, inne traciły je lub całkowicie zanikały. W toku rozwoju historycznego zmieniały się pojęcia, elementy konstrukcji, różne rozwiązania podatkowe, zmieniała się też myśl i teoria podatkowa. Współcześnie w Polsce ogólne przepisy podatkowe zawiera ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja Podatkowa[6]
Podatkiem - według art. 6 Ordynacji podatkowej – jest wynikające z ustawy podatkowej publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy. Podatkiem jest każde świadczenie spełniające ww. definicję, bez względu na jego nazwę.[7]
J. Głuchowski pisze, że podatek jest nieodpłatnym, przymusowym, bezzwrotnym i pieniężnym świadczeniem o charakterze ogólnym, które jest nakładane jednostronnie przez związek publicznoprawny, którym przede wszystkim jest państwo.[8]
G. Szczodrowski pisze, iż podatek to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym. Pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny na podstawie przepisów prawa, określających warunki, wysokość i terminy płatności tych świadczeń; celem poboru podatków jest pokrycie wydatków publicznych[9].
Inni autorzy definiują podatek jako „pobranie dokonane w drodze przymusu przez władze publiczną; jego zasadniczym celem jest pokrycie obciążeń publicznych i ich rozdzielenie według zdolności podatkowej obywateli”[10]. Można wiec zauważyć, że sposobów określania podatku jest wiele, ale sens jest stricte taki sam w każdej z podanych definicji - płacony przez społeczeństwo na rzecz Skarbu Państwa jako przymusowa i powszechna, jednostronna i nieodpłatna danina . Podatek jako świadczenie publicznoprawne, którego wierzycielem i poborcą jest państwo lub samorząd określa i wprowadza wprost ustawa podatkowa (a nie np. umowa) Ponadto jest on – w razie określonych wątpliwości prawnych lub w przypadku niepłacenia – konkretyzowany w drodze decyzji administracyjnej. Przepisy Ordynacji odnoszą się do podatków i opłat, a także innych należności, nie stosuje się ich jednak do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
Cechy podatku: przymusowy charakter, bezzwrotność, nieodpłatność, pieniężny charakter.
Przymusowy charakter w zakresie podatków oznacza, że jeżeli zobowiązanie podatkowe powstało to jego realizacja jest zabezpieczona możliwością zastosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawach. Zatem wierzyciel podatkowy dysponuje środkami prawnymi, które umożliwiają mu ściągniecie należności, nawet w przypadku braku zgody zobowiązanego.
Bezzwrotność odróżnia je od świadczeń dobrowolnych i zwrotnych np. pożyczki. Cecha ta oznacza, że raz zapłacony w prawidłowej wysokości podatek nie podlega zwrotowi. Nie jest to kredyt lub pożyczka, które muszą być po upływie określonego czasu zwracane. Zwrot podatku może być rodzajem preferencji podatkowej., np. zwrot osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym, zwrot producentom rolnym podatku akcyzowego.
Nieodpłatność oznacza, że podatek nie jest świadczeniem którego uiszczanie uprawnia podatnika do jakichkolwiek żądań kierowanych do państwa lub samorządu Zatem często spotykane stwierdzenie „płacę i wymagam” w zakresie podatków nie ma uzasadnienia.
Pieniężny charakter oznacza, że w obecnie obowiązujących systemach podatkowych nie występują podatki płacone w naturze lub innych formach niepieniężnych. W różnych okresach historii bywał on ściągany w postaci płodów rolnych czy zwierząt. Jednakże pobór podatków w postaci naturalnej należy już do przeszłości.[11]
Cechy te należy uzupełnić o dwie kolejne, które są równie ważne jak te wcześniej wymienione. Mianowicie są to jednostronność ustalania oraz ogólny charakter podatku.
Jednostronność ustalania oznacza jednostronne ustalenie świadczenie przez organy państwa. Obciążenia podatkowe nie są nigdy przedmiotem umowy pomiędzy państwem a podatnikami i nie mogą być ustalane w drodze negocjacji. Podatnicy nie mają wpływu na wysokość oraz rodzaj nakładanych podatków.
Ogólny charakter oznacza, że zarówno obowiązek podatkowy, jak i wymiar podatku, ustalane są na podstawie ogólnie obowiązujących norm prawnych, jednolitych w odniesieniu do wszystkich podmiotów podlegających opodatkowaniu tego tytułu. Obowiązek podatkowy nie może być ograniczony do konkretnej osoby fizycznej lub prawnej.[12]
jubas28