Ekonomia Sektora Publicznego - Podstawy Ekonomii.doc

Wykładowca: dr Piotr Tomanek

Ćwiczeniowiec: mgr Ewa Chilicka

Ekonomia Sektora
Publicznego

Literatura

Literatura:

David Begg – „Ekonomia” 3 tomy (w I semestrze tom I Mikroekonomia* i III Ćwiczenia*)

Samuelson – „Ekonomia”

Meredyk – „Teoria ekonomii” tom I „Mikroekonomia”

Mieczysław Nasiłowski – „System rynkowy”*

Rekowski – „Wprowadzenie do mikroekonomii”*

Milewski – „Ekonomia” (wydanie jedno- lub dwutomowe)*

Czarny – „Ekonomia”

ZAGADNIENIA

1.                         Co to jest ekonomia?

2.                         Cele ekonomii.

3.                         Zadanie ekonomii.

4.                         Jak się dzieli ekonomia?

5.                         Podstawowe czynniki produkcji.

6.                         Piramida potrzeb Maslowa.

7.                         Krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji).

1. Co to jest EKONOMIA?

Ekonomia – jest nauką badającą w jaki sposób  ludzie wykorzystują zasoby będące
w ich dyspozycji w celu zaspokojenia różnych potrzeb materialnych i niematerialnych.

Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje
o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać. (Begg)

Ekonomia jest nauką o prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania, czyli gospodarczą działalnością ludzi. (Milewski)

Ekonomia – nauka badająca proces gospodarowania. Zajmuje się problemem, w jaki sposób społeczeństwo rozdziela (alokuje) rzadkie zasoby w celu wyprodukowania dóbr oraz w jaki sposób dzieli wytwarzane dobra między członków społeczeństwa. (wykład)

Gospodarowanie – proces odejmowania decyzji (co? jak? dla kogo?) w warunkach ograniczonych zasobów (np. czas, surowce, ręce do pracy… itp.); obejmuje produkcję, podział (inaczej dystrybucję), wymianę i konsumpcję środków zaspokojenia ludzkich potrzeb.

Prawo ograniczoności zasobów mówi, że zasoby są ograniczone i trzeba je racjonalnie rozdzielić.

Mówi, że w danym momencie, w skali kraju czy całego świata, istnieje skończona liczba zasobów. Z drugiej strony istnieje niezaspokojona liczba potrzeb. Zatem istnieje konieczność dokonania racjonalnego wyboru jak rozdzielać (alokować) zasoby pomiędzy konkurencyjne ich zastosowania

2. Cele ekonomii.

Celem ekonomistów jest formułowanie teorii zachowań ludzkich i ich weryfikacja w zestawieniu z rzeczywistością.

Celem jest połączenie produktów z potrzebami, a nie tylko ustawienie ich blisko siebie. Innymi słowy ekonomia jest dobra i osiąga swój cel, gdy jest tak zorganizowana, że żywność napełnia żołądek, który odczuwa głód; gdy ubranie okrywa ramiona, którym jest zimno; gdy buty wchodzą na nogi, które są nagie; gdy ogień ogrzewa mieszkanie zimą; gdy lekarz przychodzi z wizytą do chorego; gdy się spotykają nauczyciele i uczniowie.

Cele ekonomii (metaekonomia):

·                           poznanie rzeczywistości gospodarczej;

·                           poznanie praw ekonomicznych;

·                           rozwiązanie problemów gospodarczych;

·                           sformułowanie teorii racjonalnego gospodarowania rzadkimi środkami mającymi alternatywne zastosowanie.

3. Zadanie ekonomii.

Głównym zadaniem ekonomii jest rozwiązanie sprzeczności między praktycznie nieograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi społecznymi możliwościami wytwarzania dóbr i usług służących zaspokojeniu tych potrzeb.

4. Jak się dzieli ekonomia.

Mikroekonomia – zajmuje się badaniem działania pewnych części rzeczywistości, składowych rynku (np. gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektor, branża, rynek danych produktów i usług).

Trzy główne podmioty na runku:

- gospodarstwo domowe;

- przedsiębiorstwo;

- państwo.

Analizuje sposób działania  oraz zachowania się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów, sprzedawców i nabywców. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji i podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokości ich cen.

Makroekonomia – bada zjawiska i procesy zachodzące w całej gospodarce; analizuje gospodarkę jako całość. Najmniejsza „jednostka” makroekonomii to państwo.

Bada m. in. czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych, jak np. globalna (łączna) produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich cen, globalne zatrudnienie
i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa. Ogólnie rzecz biorąc, makroekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem wielkości agregatowych, czyli wielkości dotyczących całej gospodarki.

Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, bezstronnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Wyjaśnia zjawiska, zachowania, działania i procesy. Odpowiada na pytanie „jak jest?”, stwierdza suchy fakt, np. „Jeżeli państwo nakłada podatek na produkt – jego cena wzrośnie

Celem jej jest wyjaśnienie, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr. Przedstawia  różne dostępne możliwości stojące przed społeczeństwem dokonującym wyborów subiektywnych (normatywnych) Służy to dwóm celom:

1.            Wyjaśnienie dlaczego gospodarka działa tak, jak działa.

2.            Stworzenie podstaw do przewidywań reakcji gospodarki na zmianę warunków działania.

Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących. Wyraża sądy wartościujące; odpowiada na pytanie „jak ma być?”; bada czy dane zjawisko jest pożądane (wzrost cen produktu po opodatkowaniu). Jest relatywna. Nie ma jednej odpowiedzi. Każda opinia jest prawdziwa wg osoby wypowiadającej ją, trudno udowodnić kto ma rację.

5. Podstawowe czynniki produkcji

Czynniki produkcji to materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.

W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:

·                                      

!

·                                       ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi; cena  ziemi to czynsz;

·                                       praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca;

·                                       kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr; są to budynki, narzędzia i maszyny; ceną kapitału są odsetki.

Pojęcie czynników produkcji wywodzi się z dzieła Bogactwo Narodów wydanego przez Adama Smitha. Dalej było ono rozwijane przez Davida Ricardo oraz Johna Stuarta Milla i stało się podstawą ekonomii politycznej.

W klasycznej ekonomii kapitałem były narzędzia i maszyny. Współcześnie określa się to jako kapitał fizyczny. Nie mniej ważny jest kapitał ludzki oznaczający zwykle wiedzę i umiejętności siły roboczej.

Czasami jako czwarty czynnik produkcji określa się inicjatywę przedsiębiorców, jednak można to traktować jako ludzki kapitał opłacony zyskiem.

Czym są czynniki produkcji? Jakie są ich rodzaje?

Czynniki produkcji to wszystkie dobra pierwotne i ekologiczne oraz praca stosowane w produkcji do wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na:

·                                       ziemię – dobra pierwotne, np. surowce mineralne, lasy, wody itp.;

·                                       pracę – ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami;

·                                       kapitał – ekonomiczne dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki, surowce, itp.).

6. Piramida potrzeb Maslowa.

Potrzeba – subiektywny brak czegoś.

Opiera się ona na pięciu potrzebach, z których każda w różnym stopniu motywuje ludzi do działania, przy czym zaspokojenie potrzeb niższych warunkuje rozwój i zaspokojenie potrzeb wyższych. Potrzeby te, to kolejno:

·                           potrzeby fizjologiczne (głód, sen, pragnienie) – gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają  je n dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka;

·                           potrzeby bezpieczeństwa (pewność, ochrona przed zagrożeniami, potrzeba wygody, spokoju, wolności od strachu) – pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność;

·                           potrzeby afiliacji (przynależność, potrzeba więzi i bycia kochanym, akceptacja, życie towarzyskie, przyjaźń i miłość) – występują w usiłowaniu  przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy, w dążeniach do tworzenia gangów.

·                           potrzeby szacunku i uznania (szacunek dla siebie, osiągnięcia, pozycja, uznanie przez innych),

·                           potrzeby samorealizacji (rozwój, samodoskonalenie) – wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju możliwości; stanowią środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb.

·                           samotranscendencja (najwyższy poziom nie koniecznie ujęty, potrzeba przeżywania szczytowego doświadczenia) – czasem określane jako „potrzeby duchowe”.

Potrzeby ludzi są przedmiotem teorii pomagającej opisać rzeczywistość stanowiącą tło dla procesu motywowania: teorii Abrahama Maslowa. Stwierdził on, iż ludzkie potrzeby są zaspokajane stopniowo. Innymi słowy, człowiek stawia przed sobą większe cele i ma większe aspiracje, jeśli zaspokoi najpierw swoje podstawowe pragnienia.

Najbardziej podstawowe potrzeby mają charakter fizjologiczny: jedzenie, picie, ogrzewanie, schronienie i odpoczynek. Aby zdobyć wymienione rzeczy, należy zarabiać pewną minimalną ilość pieniędzy. Następną potrzebą, jaką odczuwamy, jest potrzeba bezpieczeństwa, od gwarancji zatrudnienia (co jest w dzisiejszych czasach trudniejsze do spełnienia niż dawniej) do ochrony zdrowia (coraz bardziej rozpowszechniona jest oferowana przez pracodawcę prywatna opieka zdrowotna).

Oprócz tego Maslow wymienił potrzeby społeczne, te związane z kontaktem z innymi ludźmi. Środowisko pracy jest przykładem środowiska społecznego. Dla niektórych znajomi
z pracy stanowią większość osób, z którymi  kontaktują się oni w trakcie swojego życia. Kolejny, wyższy poziom obejmuje potrzebę uznania w obrębie organizacji i wśród ludzi tworzących środowisko pracy. Należy w tym miejscu wymienić także potrzebę pewności siebie, samospełnienia oraz optymistycznego spoglądania w przyszłość, dzięki czemu uświadamiamy sobie swój potencjał oraz jesteśmy po prostu szczęśliwi.

W teorii Maslowa najistotniejsza jest hierarchiczna natura potrzeb. Teoria mówi, całkowicie sensownie, iż motywowanie ludzi jest skuteczne jedynie przy uwzględnieniu tejże hierarchii. Działania motywacyjne są skazane na niepowodzenie, jeśli zaspokaja się pewien poziom potrzeb, ignorując poziom hierarchicznie niższy. Jeśli Twojego pracownika nie stać na zaspokojenie podstawowych potrzeb, nie ma sensu przekonywać go, że powinien być zadowolony.

7. Krzywa możliwości produkcyjnych

    (krzywa transformacji)

Krzywa możliwości produkcyjnych przedstawia – przy każdej wielkości produkcji jednego dobra – maksymalną, możliwą produkcję drugiego dobra. Przedstawia maksymalne kombinacje produkcji możliwe do osiągnięcia przy pełnym wykorzystaniu istniejących w gospodarce zasobów.  Ilustruje problem wyboru – więcej jednego dobra za cenę zmniejszenia ilości drugiego.

Założenie: chcemy produkować dwa dobra – chleb i maszy...