Optymalna Win.XP wykorzystanie narzędzi systemowych.doc

Przyspiesz za darmo! 2004-01-21 Michał Szulowski

Po pewnym czasie korzystania z komputera zauważamy, że nie jest on już tak szybki jak był na początku. Rzeczywiście systemy operacyjne rodziny Windows mają tę nieprzyjemną cechę, że z upływem czasu zwalniają. W artykule pokażemy, jak wykorzystać narzędzia systemowe, aby Windows 2000/XP odzyskały sprawność.

Zmniejszanie szybkości działania nie dzieje się bez winy użytkownika. W dobie powszechnej dostępności Internetu oraz dołączania przez wiele czasopism płyt CD, zawierających masę "użytecznego" oprogramowania, trzeba mieć naprawdę silną wolę, by nie zaśmiecić systemu. Należy bowiem pamiętać, że każdy program, oprócz zajmowania miejsca na dysku twardym, zazwyczaj dodaje wiele wpisów do pliku rejestru. Dodatkowo niektóre programy potrafią ładować specjalne moduły, które "zwiększają" ich funkcjonalność albo upraszczają dostęp do funkcji oferowanych przez dany "użytek", obciążając jednocześnie dodatkowo system. Innym powodem odczuwalnego zmniejszenia komfortu pracy z komputerem są naturalne procesy systemowe, którym podlegają pliki przechowywane na dysku twardym i wykorzystywane przez użytkownika. W Windows 2000/XP pogorszenie szybkości pracy może wiązać się również z monitorowaniem nadmiaru zdarzeń systemowych.

   Pokażemy, co należy zrobić korzystając z narzędzi systemowych, żeby Windows z serii 2000/XP odzyskały sprawność. Na początku warto sprawdzić, ile pamięci jest wykorzystane przez sam system zaraz po uruchomieniu go, a przed wywołaniem jakiejkolwiek aplikacji. Najprościej przekonamy się o tym naciskając kombinację klawiszy Ctrl+Shift+Esc, co spowoduje uruchomienie Menedżera zadań Windows.

Rys. 1. 1.Menedżer zadań Windows dostarcza najważniejszych informacji, od kontroli których rozpoczynamy monitorowanie systemu

W jego zakładce znajdziemy informacje, m.in. o ilości fizycznej pamięci RAM dostępnej dla systemu. Jeśli bezpośrednio po uruchomieniu systemu zajęte jest ponad 50 proc. tej pamięci, wówczas warto zastanowić się nad zwiększeniem (o ile to możliwe) pamięci RAM. Windows XP/2000 po instalacji zajmuje około 80 MB pamięci RAM, nic więc dziwnego, że do wydajnego działania z systemu i dodatkowych aplikacji producent zaleca 256 MB. Warto wiedzieć, że w systemie, na którym instalowano wiele programów, nawet bez ich uruchamiania może być zajęte 160 MB lub więcej pamięci RAM.
      Aby zmniejszyć ilość zajętej pamięci, zacznijmy od przejrzenia programów, które uruchamiają się automatycznie. W Menu Start rozwijamy Programy, a następnie grupę Autostart (w ang. wersji systemu StartUp). Jeśli znajdziemy tam wiele skrótów do programów, wtedy należy zastanowić się, które z nich są nam niezbędne do pracy. Większość z nich (jak np. Adobe Gamma Loader) potrzebna jest jedynie do działania programów, z którymi są instalowane (w tym przypadku Adobe Photoshop). Warto więc rozważyć utworzenie pliku photoshop.bat, który będzie wywoływany przy uruchamianiu tego programu i spowoduje załadowanie zarówno programu Adobe Gamma Loader, jak i Adobe Photoshopa.

Rys. 2. 2.Notatnik zawierający utworzony przykładowy plik wsadowy (.bat)

W tym celu otwieramy np. Notatnik, następnie rozwijamy ponownie grupę Autostart i z właściwości skrótu do programu kopiujemy do schowka wpis znajdujący się w polu Element docelowy i wklejamy do dokumentu Notatnika (rys. 2). Tak samo postępujemy w przypadku skrótu do Photoshopa. Tak powstały plik zapisujemy np. jako photoshop.bat. Musimy jeszcze podmienić odpowiednie wpisy we właściwościach skrótu do programu Photoshop. Skrót powinien odwoływać się nie do pliku aplikacji, lecz do utworzonego przez nas pliku .bat. Oprócz tego należy jeszcze podmienić aplikację, która będzie się uruchamiała po dwukrotnym kliknięciu plików graficznych skojarzonych z Photoshopem (np. plików .tif, .psd). Aby to osiągnąć, w Eksploratorze plików wybieramy Właściwości pliku określonego typu i naciskamy Zmień (rys. 3), a następnie w oknie Otwieranie za pomocą naciskamy Przeglądaj i wybieramy utworzony plik .bat. Na koniec musimy jeszcze skasować z grupy Autostart skrót do programu Adobe Gamma Loader. Tak samo należy postąpić z innymi programami, które znajdują się w tej grupie.
      Część programów, które uruchamiają się automatycznie, wywoływane jest przez odpowiednie wpisy w pliku rejestru. Uruchamiamy program Edytor rejestru (najprościej skrótem klawiszowym + R i poleceniem regedit.exe) i przechodzimy do gałęzi:
      Mój komputer\HKEY_LOCAL_MACHINE \SOFTWARE\Microsoft\Windows\Current Version\Run).
      Po prawej stronie okienka znajdzie się lista programów, które są uruchamiane automatycznie (rys. 4). Najszybsze działanie systemu uzyskamy wówczas, gdy lista ta będzie pusta, tak jak na prezentowanym ekranie. Jeśli jednak znajdują się na niej jakieś pozycje, wtedy możemy je skasować przez naciśnięcie Del po wskazaniu odpowiedniego obiektu. Warto jednak upewnić się, że nie jest to jakiś program, który umożliwia działanie specyficznych aplikacji, np. zapewniających bezpieczny dostęp do Internetu czy umożliwiających korzystanie z jakiegoś sprzętu. Warto również przejrzeć wpisy znajdujące się w kluczach RunOnce oraz RunOnceEx. Klucze te powinny być puste, bowiem programy w nich uruchamiane mają za zadanie wykonanie pewnych czynności po instalacji nowego oprogramowania i restarcie komputera. Jeśli klucze nie są puste, to możliwe jest, że wystąpiły jakieś problemy związane z instalowanym oprogramowaniem i należy spróbować usunąć ich zawartość.

Zmiana skojarzeń aplikacji i rozszerzeń dokumentów

Zbędne usługi
Kolejną przyczyną powolnego działania komputera może być nadmierna liczba usług systemowych uruchamianych automatycznie. Aby się przyjrzeć ich liście, należy z kontekstowego menu dla ikony Mój komputer wybrać Zarządzaj (ang. Manage), co spowoduje uruchomienie aplikacji Zarządzanie komputerem (rys. 5).

Rys. 1. 4.Edytor rejestru umożliwia wybranie programów, które uruchamiane są przy starcie

W jej oknie rozwijamy węzeł Usługi i aplikacje, a następnie grupę Usługi. Wówczas po prawej stronie znajdziemy listę usług systemowych wraz z ich opisem. Aby najszybciej zrobić porządek, możemy ją posortować wg kolumny Typ uruchomienia, co uzyskuje się przez kliknięcie myszą w jej nagłówek. Zanim jednak zabierzemy się za wyłączanie usług na komputerze, powinniśmy sprawdzić ich wpływ na działanie zainstalowanych składników systemu (aplikacji, innych usług itp.). Gdy nie jesteśmy pewni zależności między usługami, możemy je najpierw sprawdzić wskazując na liście daną usługę, a następnie przez jej kontekstowe menu wybrać Właściwości i w pojawiającym się okienku otworzyć zakładkę Zależności (rys. 6). Zobaczymy tu listę zależności, w której prezentowane są składniki systemu zależne od danej usługi; jeśli dana lista nie jest pusta, to pamiętajmy, że obecne na niej składniki przestaną działać po wyłączeniu danej usługi. Dlatego wyłączając zbędne usługi, warto upewnić się, czy nie zablokujemy ważnych funkcji systemu.
      Aktualizacje automatyczne to usługa odpowiedzialna za samoczynne pobieranie dostępnych poprawek i rozszerzeń systemu Windows. Jeśli zobowiążemy się do samodzielnego, regularnego aktualizowania systemu operacyjnego, możemy przełączyć Tryb uruchomienia usługi na Ręczny, dostęp do niego osiągamy przez Właściwości usługi. Jeżeli jednak nie czujemy się na tyle zdyscyplinowani, by pilnować aktualizowania systemu, lepiej tę funkcję pozostawić włączoną, gdyż za cenę nieco mniejszej wydajności zapewnimy lepsze bezpieczeństwo komputerowi. Usługa Posłaniec służy do przesyłania komunikatów i powiadomień między komputerami klienckimi i serwerami. Jednak bez większej szkody dla użyteczności komputera możliwe jest wyłączenie Posłańca. Dzięki temu nie będziemy narażeni na pojawianie się komunikatów wysyłanych przez dowcipnisi za pomocą programu net send i zwolnimy odrobinę pamięci.
      Pomoc i obsługa techniczna to usługa, którą możemy wyłączyć, jeśli mamy już nieco doświadczenia z systemem Windows i nie korzystamy z systemowej pomocy. Z kolei Usługa raportowania błędów umożliwia przesyłanie do producentów systemu i programów powiadomoień informujących o źle działającej aplikacji. Z praktyki wiem jednak, że bardzo rzadko korzysta się z tej możliwości, dlatego śmiało możemy wyłączyć tę funkcję.
      Wykrywanie sprzętu powłoki (autoodtwarzanie) to funkcja, która wielu użytkowników drażni. Jej wyłączenie spowoduje jedynie to, że po włożeniu płyty CD do czytnika bądź dyskietki do stacji... nic się nie stanie, tzn. nie zostanie uruchomiony żaden program. Zyskamy natomiast zmniejszenie liczby procesów działających w systemie oraz zmniejszymy, choć nieznacznie, wielkość zajętej pamięci operacyjnej.
      Warto także zastanowić się nad celowością działania Harmonogramu zadań, bowiem jest to narzędzie, które pozwala na okresowe przeprowadzanie czynności, które mogą np. układać pliki na dysku czy pobierać najnowsze wersje definicji baz programów antywirusowych. Jeśli jednak sami zadbamy o te sprawy, wówczas swobodnie możemy zrezygnować z działania tej usługi. Pamiętajmy tylko, że korzystają z niej często programy antywirusowe, ustawiając okresowe uruchamianie skanera antywirusowego. Po wyłączeniu tej usługi będziemy musieli w takim przypadku co jakiś czas uruchomić skaner ręcznie.

Przez konsolę Zarządzanie komputerem możemy określić, które usługi muszą się uruchamiać

Kopia zapasowa Rejestru
Ponieważ część sugerowanych przez nas rozwiązań wymaga edycji Rejestru Windows, należy przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian w Rejestrze wykonać jego kopię zapasową. Po uruchomieniu programu regedit (Edytor Rejestru) z menu Plik wybieramy Eksportuj, a następnie w oknie Eksportuj plik rejestru określamy nazwę pliku, który będzie zawierał kopię Rejestru i wskazujemy miejsce jego zapisu. Pamiętajmy, by w polu Zakres eksportu zaznaczyć opcję Wszystko. Odzyskanie tak zachowanego Rejestru jest bardzo proste - wystarczy ponownie uruchomić Edytor Rejestru i z menu plik wybrać Importuj. W oknie, które się pojawi wskazujemy zapisany wcześniej plik z kopią Rejestru. Powyższy sposób niestety jest, dobry tylko w przypadkach, gdy błędne modyfikacje Rejestru nie spowodują zablokowania dostępu do systemu (a tym samym do Edytora Rejestru). Jeżeli chcemy mieć większą pewność, utwórzmy kopię zapasową systemu za pomocą programu Kopia zapasowa (menu Start Ţ Akcesoria Ţ Narzędzia systemowe). Po uruchomieniu programu domyślnie uruchamiany jest kreator. Możemy z niego skorzystać, ale pamiętajmy, żeby na pytanie, co ma zawierać kopia zapasowa, odpowiedzieć zaznaczając opcję Pozwól mi wybrać... W kolejnym etapie kreatora, w oknie przypominającym Eksploratora Windows, zaznaczamy jako element do zarchiwizowania opcję System State. Do odzyskania tak zapisanej kopii posługujemy się ponownie programem Kopia zapasowa, wybierając w pierwszym oknie kreatora opcję Przywróć pliki i ustawienia, a następnie wskazując zapisaną wcześniej kopię.

Diskeeper - lepsza defragmentacja
Skoro mowa o dodatkowych narzędziach optymalizacyjnych, nie sposób pominąć programu firmy Executive Software - Diskeeper 7.0 SE. Aplikacja ta jest bardzo funkcjonalnym zamiennikiem systemowego Defragmentatora dysków Windows. Na naszym krążku zamieszczamy 30-dniową wersję próbną najnowszej edycji Diskeepera. Za pełną wersję Diskeeper Home Edition trzeba zapłacić równowartość 29,95 USD lub euro, natomiast wersja Workstation (z licencją na jedno stanowisko) kosztuje 54 USD lub 57 euro (więcej szczegółów na stronie http://www.executive.com/diskeeper/diskeeper.asp). Oprócz samego programu zamieszczamy też dokument w formacie PDF (do jego odczytania trzeba mieć zainstalowaną w systemie przeglądarkę Adobe Acrobat Reader) zatytułowany Testing Diskeeper. Jest to krótki przewodnik po programie; ułatwi skorzystanie z Diskeepera tym, którzy nie znali tego programu. DK

Panel sterowania
Poprawę wydajności komputera osiągniemy też przez przejrzenie i usunięcie z systemu zbędnych czcionek. Do kontrolowania czcionek najlepiej posłużyć się apletem Panelu sterowania o nazwie Czcionki (rys. 7). Pamiętajmy, że czcionki True Type zajmują sporo pamięci i jeśli jest ich dużo, na pewno z wielu możemy zrezygnować. Okazuje się, że wiele programów - pobieranych z Internetu, a także komercyjnych - instaluje czcionki pozbawione polskich znaków diakrytycznych, a tym samym zupełnie nieprzydatnych.
      W Panelu sterowania warto także uruchomić aplet Ekran. Po pierwsze, w zakładce Ustawienia - Zaawansowane - Rozwiązywanie problemów należy się upewnić, czy funkcje sprzętowo obsługiwane przez naszą kartę graficzną są w pełni wykorzystywane przez system operacyjny. Jeśli suwak Przyspieszanie sprzętowe nie jest ustawiony w pozycji Pełne, wtedy należy spróbować go do niej przestawić i obserwować zachowanie systemu (rys. 8). W przypadku występowania kłopotów, można spróbować zainstalować nowszą wersję sterowników do karty graficznej, które można pobrać ze strony producenta układu graficznego albo przez stronę Uaktualnianie Windows. W przypadku nienajmłodszego komputera warto także zrezygnować z kolorowych wygaszaczy ekranu, dzięki czemu zmniejszymy obciążenie systemu.

1.      6.Informacja o usługach zależnych od wybranej, jest pomocna przy podejmowaniu decyzji o wyłączeniu danej usługi

  Kolejną czynnością, którą warto wykonać jest wyłączenie wszystkich efektów związanych z animacją okienek i innych elementów graficznego interfejsu użytkownika. W tym celu z Panelu sterowania wybieramy aplet System, a następnie przechodzimy do zakładki Zaawansowane, gdzie w grupie Wydajność naciskamy Ustawienia. W pojawiającym się okienku Opcje wydajności ustawiamy Efekty wizualne na Dopasuj dla uzyskania najlepszej wydajności (rys. 9). Wprawdzie nasz system operacyjny nie będzie już tak ładny, ale za to będzie zdecydowanie szybciej działał.
      Warto także zwrócić uwagę, czy w trakcie korzystania z systemu operacyjnego nie zostały zainstalowane jakieś sterowniki trybu rzeczywistego, zmniejszające wydajność podsystemu dyskowego. W tym celu należy sprawdzić, czy pliki autoexec.bat i config.sys, znajdujące się w głównym katalogu aktywnej partycji dysku (zazwyczaj dysk c:), mają zerową długość. Wprawdzie system sam dba o przenoszenie wpisów z tych plików do rejestru, lecz sprawdzić nie zawadzi. Warto także przy okazji sprawdzić, czy dysk twardy, a zwłaszcza czytnik/nagrywarka CD/DVD działa w trybie DMA. W tym celu w aplikacji Zarządzanie komputerem rozwijamy węzeł Menedżer urządzeń i sprawdzamy w pozycji Kontrolery IDE ATA/ATAPI czy Tryb transferu (Właściwości - Ustawienia zaawansowane) ustawiony jest na DMA zamiast PIO (rys. 10). Jeśli nie, wówczas należy spróbować przestawić tryb pracy - w zdecydowanej większości przypadków powinno się udać, co znacznie odciąży procesor komputera.

2.      7.Czcionki zainstalowane na komputerze powinny poprawnie wyświetlać polskie znaki diakrytyczne

Rys. 3. 8.Akceleracja układu graficznego powinna być włączona

Rys. 4. 9.Opcje wydajności układu graficznego w najbardziej oczywisty sposób wpływają na szybkość pracy komputera

Porządek przede wszystkim
Kolejnym etapem naszych działań powinno być porządkowanie dysków. Należy rozpocząć od usunięcia zbędnych plików i zwolnienia maksymalnej ilości zajętego miejsca. W tym celu uruchamiamy na początek program Outlook Express (o ile korzystamy z niego do odbierania poczty elektronicznej lub przeglądania grup dyskusyjnych). Warto rozpocząć od uporządkowania poczty wg wielkości listów i skasowania tych największych. Z menu Plik wybieramy pozycję Folder, a następnie Kompaktuj wszystkie foldery. Po dłuższej chwili (zależnej od liczby przechowywanych listów oraz szybkości komputera), pliki zawierające pocztę elektroniczną zostaną znacznie zmniejszone. Tu jeszcze jedna uwaga - po skasowaniu listów należy opróżnić Elementy usunięte, gdzie przechowywane są kopie skasowanych listów.

Rys. 1. 10.Pamięci masowe powinny pracować w trybie DMA - zwiększa to znacznie wydajność

Następnie uruchamiamy program Internet Explorer (lub inną przeglądarkę, z której korzystamy) i opróżniamy pamięć podręczną, przechowującą wyświetlone już strony. Co prawda później pierwsza wizyta na danej stronie będzie trwała nieco dłużej, ale w efekcie uzyskamy szybciej działający komputer. W tym celu w IE wywołujemy z menu Narzędzia - Opcje internetowe, a następnie naciskamy w grupie Tymczasowe pliki internetowe przycisk Usuń pliki (rys. 11). W pojawiającym się okienku zaznaczamy jeszcze Usuń całą zawartość offline. Na koniec warto także nacisnąć w grupie Strona główna przycisk Użyj pustej. Dzięki temu przeglądarka znacznie szybciej będzie się uruchamiać, a w razie potrzeby możemy zdefiniować naszą ulubioną stronę jako łącze, dostępne na pasku Ulubione.
      Po zamknięciu wszystkich programów możemy skorzystać jeszcze z programu Oczyszczanie dysku, dostępnego przez Menu Start - Wszystkie programy - Narzędzia systemowe - Oczyszczanie dysków (rys. 12). Po wybraniu dysku, który chcemy oczyścić, mamy możliwość określenia kilku opcji. Uwaga! Zaznaczenie pozycji Kompresuj stare pliki może doprowadzić do dość długotrwałego działania programu, gdyż funkcja kompresowania jest wolna i mocno obciąża system. Innym sposobem zwolnienia miejsca na dysku jest przejrzenie katalogów plików tymczasowych rozsianych po całym dysku. Warto przede wszystkim zajrzeć w dwa miejsca: %windir%\temp (np. c:\windows\temp) oraz %sciezka_profilu_użytkownik%\Ustawienia lokalne\Temp (np. d:\Documents and Settings\Uzytkownik\Ustawienia lokalne\Temp). Tam przechowywane są pliki potrzebne np. w czasie instalowania programów, które zazwyczaj nie są kasowane. W efekcie w tych katalogach niekiedy przechowywane jest kilkaset megabajtów śmieci. Na zakończenie warto jeszcze opróżnić systemowy Kosz.
 
Kulminacja
Na koniec warto poświęcić nieco uwagi programowi Defragmentator dysków, który znajduje się w tym samym miejscu co Oczyszczanie dysków. Główne okno programu umożliwia dostęp do wszystkich dysków w systemie i przy gruntownych porządkach opisane niżej operacje należy przeprowadzić dla nich wszystkich. Rozpoczynamy od naciśnięcia Analizuj, co pozwoli na wyświetlenie raportu (rys. 13), z którego dowiemy się, ile mamy wolnego miejsca i jaki jest stopień fragmentacji plików. Co prawda program ten rzadko sugeruje przeprowadzanie defragmentacji, jednak skorzystanie z jego usług raz w miesiącu będzie sensowne. Uwaga - jeśli na danym dysku jest mniej niż 15 procent wolnego miejsca, wówczas operacja może trwać bardzo długo. Warto wtedy przenieść największe pliki na inny dysk lub zarchiwizować dane na płytach CD.
      W trakcie działania programu jego okienko jest dość niepozorne - o postępach pracy świadczą jedynie mało widoczne zmiany kolorów w dolnej części programu oraz informacje wyświetlane w polu statusu. Ponieważ dostęp do dysków twardych i transfer danych są bardzo powolne (nawet tysiące razy wolniejsze niż dostęp do pamięci RAM), więc proces uporządkowania kilku tysięcy plików o objętości kilkudziesięciu GB musi trwać kilkadziesiąt minut, nawet na najszybszym obecnie komputerze. Procesu porządkowania nie należy przerywać, bo choć prawdopodobieństwo uszkodzenia plików jest bardzo małe, to jednak pozytywny efekt porządkowania będziemy w stanie dostrzec jedynie po całkowitym zakończeniu defragmentacji plików.

Rys. 2. 11.Wyrzucenie plików tymczasowych również pozwoli odzyskać nieco miejsca

Rys. 3. 12.czyszczanie dysku to program o skromnych możliwościach

Rys. 4. 13.Raporty programu warto jedynie przejrzeć - nie ma potrzeby ich drukowania lub zapisywania