Lakatos, Pisma z filozofii nauk empirycznych - OCR.pdf - filozofia i historia nauki - kazjod

BIBLIOTEKA WSPÓŁCZESNYCH FILOZOFÓW

IMRE LAKATOS

PISMA Z FILOZOFII

NAUK EMPIRYCZNYCH

Wybrał, przełożył i wstępem poprzedził

WOJCIECH SADY

Przekład przejrzał

WŁADYSŁAW KRAJEWSKI

1995

W Y D A W N I C T W O N A U K O W E PWN

Dane o oryginałach

lntroduction: Science and pseudoscience ; Falsification and the methodology oj sdent�fic research

programmes; History o/ science and its rationa/ reconstructions; Popper on deman'alion and induction;

I. Lakatos. E. Zahar, Why did Copenicus's research programme supersede Pto/emy's? ": The

Me/hod% gy o/ Scientific Research Programmes. Philosophica/ Papers, vol. l. ed. John Worrall.

Gregory Currie. Cambridge University Press

1978.

The problem o/ appraising scientific theories: three approaches; The socia/ responsibility o/science; w:

Mathematics, Science and epistem% gy, Philosophica/ Papers. vol. 2 , ed. John Worrall, Gregory

Currie. Cambridge University Press

1978.

SPIS TREŚCI

Ko mitet Redakcyjn y

Wstęp .........................

Bibliografia ..................... .

Pisma Lakatosa w porządku chronologicznym

Prace o Lakatosu . . . . . . . . . . . . . . . . .

. XXVIII

XXX

Marek J. Siemek - Przewodniczący

Jacek Holówka, Edmund Mokrzyeki, Jan Woleński

PISMA Z FILOZOFII NAUK EMPIRYCZNYCH

Redaktor

Maria Szymaniak

Falsyfikacja a metodologia naukowych programów badawczych

l. Nauka: rozum czy religia? . '.' .... . . .

2. Fallibilizm a falsyfikacjonizm . . . . . . . . . .

(a) Falsyikacjonizm dogmatyczny (lub naturalistyczny).

Baza empiryczna . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Falsyfikacjonizm metodologiczny. " Baza empiryczna "

cjonizm wyrafinowany. Postępowe i degenerujące się

przesunięcia problemowe ..............

3. Metodologia naukowych programów badawczych

(a) Heurystyka negatywna: " twardy rdzeń " programu

(b) Heurystyka p ozytywna: konstruowanie " pasa ochron

nego " i względna autonomia nauki teoretycznej

(cI) Prout: postępowy program badawczy w oceanie

anomalii .......................

(e2) Bohr: postępowy program badawczy o sprzecznych

podstawach .....................

(d) Nowe spojrzenie n a eksperymenty rozstrzygające: ko

niec racjonalności natychmiastowej

( dl) Eksperyment Michelsona-Morleya

(d2) Ekspery menty Lummera -Pringsheima

Redaktor techniczny

Teresa Skrzypkowska

Tytuł dotowany przez

Ministra Edukacji Narodowej

oraz

Komitet Badań Naukowych

by Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z

0.0.

Warszawa

1995

110

118

129

ISBN 83-01-11782-6

1978.

� Imre Lakatos Memorial Appeal Found and the Estate oflmre Lakatos.

1978.

) Imre Lakatos Memorial Appeal Found and the Estate ol' Imre Lakatos.

Spis treści

VII

(d3) Rozpad beta kontra prawa zachowania

(d4) Wniosek. Wymóg stałego rozwoju .,.

4. Program badawczy Poppera a program badawczy Kuhna

Dodatek: Popper, falsyikacjonizm i " teza Duhema-Qui-

ne'a "

133

142

149

Imre Lakatos, Elie Zahar: Dlaczego program badawczy Koper

nika wyparł program Ptolemeusza? . . . . . . . . . . . . . . .

Wstęp ................... ....... . .

l. Empirystyczne objaśnienia " rewolucji kopernikańskiej "

2. Symplicyzm ........................

3. Polanyi'owskie i feyerabendowskie objaśnienia rewolucj i

kopernikańskiej .......................

4. Rewolucja kopernikańska w świetle metodologii nauko-

wych programów badawczych .............. .

5. Rewolucja kopernikańska w świetle Za hara nowej wersji

metodologii naukowych programów badawczych .....

6. Postscriptum do historii nauki a jej racjonalnych rekon-

strukcji ......................

285

287

293

154

Historia nauki a jej racjonalne rekonstrukcje

Wstęp ................... .

I. Konkurencyjne meto dologie nauki; racjonalne rekonstruk

cje jak o przewodniczki po historii

(a) Indukcjonizm ...........

(b) Konwencjonalizm ... ......

(d) Metodologia naukowych programów badawczych

(e) Historia wewnętrzna i zewnętrzna ........ .

2. Krytyczne porównanie metodologii: historia jako spraw-

dzian swych racjonalnych rekonstrukcji ..........

(a) Falsyikacjonizm jako metakryterium: historia " falsyi

kuje " falsyikacjonizm (i wszelkie inne metodologie) .

(b) Metodologia historiograicznych programów badaw

czych. Historia - w różnych stopniach - potwierdza

swe racjonalne rekonstrukcje ....... .......

ciom do metodologii

(d) Wniosek ...... .

170

298

171

172

176

180

184

197

303

313

321

Problem oceniania teorii naukowych: trzy podejścia ..... .

1. Trzy główne szkoły myślowe w związku z normatywnym

problemem oceniania teorii naukowych

(a) Sceptycyzm ...

(b) Demarkacjonizm

2. Elitaryzm i pokrewne stanowiska ilozoficzne

(a) Elitaryści jako sojusznicy psychologizmu i/lub socjo-

logizmu .....................

(h) Elitaryści jako sojusznicy autorytaryzmu i history-

cyzmu ..................

Nauka i pseudonauka .......

Społeczna odpowiedzialność nauki

Skorowidz osób

Skorowidz pojęć

328

203

328

330

335

337

20 6

221

230

233

338

344

346

352

363

367

375

Popper o demarkacji i indukcji

Wstęp ............

I. Popper o demarkacji ..

(a) Popperowska gra w naukę

(b) W jaki sposób można krytykować reguły gry w naukę?

cji Poppera ............

(d) Ulepszone kryterium demarkacji ........... .

(e) Ulepszone metakryterium ................

2. Negatywne i pozytywne rozwiązania problemu indukcji:

sceptycyzm i fallibilizm ..............

(a) Gra w naukę a poszukiwanie prawdy ....

(b) Apel do Poppera o powiew " indukcjonizmu "

235

237

242

247

250

255

261

269

WSTĘP

(a) lmre Lakatos. Życie i dzieło

Urodził się w roku 1922 na Węgrzech, nazywał się

wówczas Imre Lipschitz. Wojnę, podczas której większość

jego rodziny zginęła w Oświęcimiu, przeżył pod nazwis

kiem bardziej aryjskim: Molnir. Po wojnie zmienił na

zwisko raz jeszcze, tym razem na bardziej pospolite:

Lakatos (co odpowiada polskiemu: Kowalski). Wcześniej

czynny w ruchu oporu, teraz stał się aktywnym członkiem

partii komunistycznej . Studiował u Gy6rgy Lukacsa,

pozostawał wtedy pod dużym wpływem ilozoii Hegla.

W 1947 r. został wysokim urzędnikiem węgierskiego

Ministerstwa Oświaty, odpowiedzialnym za reformę szkol

nictwa wyższego. Aresztowany jako " rewizjonista "

w 1950 r., spędził ponad trzy lata w więzieniu, w tym rok

w pełnej izolacji. Później pracował jako tłumacz pod

kierunkiem matematyka A. Renyi; w tym czasie wielkie

wrażenie wywarły na nim prace wybitnego węgierskiego

matematyka i ilozofa matematyki, G. Polya. Po wydarze

niach 1956 r., znów zagrożony aresztowaniem, Imre

Lakatos opuścił Węgry.

W 1958 r. zaczął pisać w King's College, Cambridge, pod

kierunkiem R. B. Braithwaite'a pracę doktorską z ilozoii

matematyki; w marcu 1959 r. przedstawił jej wczesną wersję

na seminarium prowadzonym w The London School of

Economics przez Karla Poppera. Pracę, zatytułowaną Es

says in the Logic oj Mathematical Discovery (Szkice z logiki

odkrycia matematycznego), obronił w 1961 r. Otwierało ją

stwierdzenie, że " Trzema głównymi - pozornie nie dający

mi się pogodzić - «ideologicznymi» źródłami pracy są:

matematyczna heurystyka Polyi, dialektyka Hegla i kryty

czna filozoia Poppera " . Dla potrzeb tego opracowania

Lakatos, Pisma z filozofii nauk empirycznych - OCR.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: