TJ-ZS-brajl.pdf

PL ISSN 0860-4925

POLSKI ZWIA , ZEK NIEWIDOMYCH

Tadeusz Jozefowicz, Zygmunt Saloni

SYSTEM

POLSKICH ORTOGRAFICZNYCH

SKR OT OW BRAJLOWSKICH

Omowienie systemu i jego historia

Zeszyty Tyﬂologiczne 8

Warszawa 1991

Wersja elektroniczna: Warszawa 2002

POLSKI ZWIA , ZEK NIEWIDOMYCH

Tadeusz Jozefowicz, Zygmunt Saloni

SYSTEM

POLSKICH ORTOGRAFICZNYCH

SKR OT OW BRAJLOWSKICH

Omowienie systemu i jego historia

Warszawa 1991

Przygotowal do druku Zygmunt Saloni przy wspoludziale Danuty Trzpil i

Grzegorza Kozlowskiego z Redakcji Wydawnictw i Nagran PZN.

Sklad komputerowy za pomoca , programu T E X przygotowal Janusz S. Bien.

PL ISSN 0860-4925

Zaklad Wydawnictw i Nagran PZN, ul. Konwiktorska 7/9, 00-216 Warszawa.

Naklad 500 egz., ark. wyd. 6,5., ark. druk. 7. Podpisano do druku dnia 3

grudnia 1991 r. Druk ukonczono w grudniu 1991 r.

1.Wprowadzenie

Od roku 1981 obowia , zuja , nowe polskie skroty brajlowskie, uznane

przez Polski Zwia , zek Niewidomych i wprowadzone w ograniczonym za-

kresie do uzytku. Zarza , dzeniem Ministra Oswiaty i Wychowania z dnia

4 listopada 1981 r. zostaly one zatwierdzone do uzytku w szkolach dla

niewidomych.

Najpierw ukazala sie , broszura Polskie ortograﬁczne skroty brajlowskie.

Stopien I (Jozefowicz, Saloni 1982) 1 , zawieraja , ca — oprocz wste , pu i ko-

mentarzy — wykazy skrotow w ukladach tabelarycznych: wedlug kolejnosci

znakow alfabetu brajlowskiego oraz wedlug alfabetu polskiego. Z tabel tych

mozna sie , nauczyc systemu skrotow. Wymaga to jednak znacznego wysilku,

a takze pewnego doswiadczenia w poslugiwaniu sie , brajlem. Dla potrzeb

szerszego kre , gu czytelnikow opracowano podre , cznik skrotow (Jozefowicz,

Saloni 1985), przedstawiaja , cy system w sposob stopniowy i metodyczny.

Podre , cznik moze byc uzywany indywidualnie przez doroslych czytelnikow

oraz grupowo w szkolach dla niewidomych. Wreszcie wydano stopien II

polskich skrotow brajlowskich, przeznaczony — przynajmniej w pierwszym

okresie — dla bieglejszych brajlistow (Jozefowicz, Saloni 1988).

Niewidomi maja , wie , c juz sporo materialow, z ktorych moga , poznac

system skrotow. Materialy te zostaly, jak nam sie , wydaje, opracowane

starannie i — dzie , ki kierownictwu drukarni brajlowskiej Polskiego Zwia , zku

Niewidomych i jej najlepszym pracownikom — wydane w nalezytej postaci

jakosciowej.

Nie mozemy jednak ukrywac, ze nie zadawala nas obecna sytuacja

w zakresie wdrozenia skrotow. Brakuje materialow drukowanych skrotami.

W marcu 1984 r. wprowadzono wprawdzie kilka znakow zbiegow liter do

naszych czasopism, ale szybko sie , z tego wycofano pod naciskiem czytel-

nikow, ktorzy nie uznaja , pisma skrotowego. Kilka takich wypowiedzi

ukazalo sie , w

1 W niniejszym opracowaniu stosujemy skrotowe odsylacze do podanej

na jego koncu bibliograﬁi. Ograniczaja , sie , one do nazwisk autorow

(w wypadku, gdy autor nie jest wyszczegolniony — tytulu) oraz roku

publikacji.

” Pochodni” na dowod, ze ze skrotow nalezy sie , wycofac. Nie

be , dziemy szczegolowo sie , w te sprawy zagle , biac, tym bardziej ze sami tez

wypowiedzielismy sie , na te tematy w czasopismach (Jozefowicz 1979, 1981,

1981a; Saloni 1981, 1985).

Dalsze losy polskich skrotow brajlowskich moga , budzic obawy. Nie jest

wykluczone, ze owoc wieloletniej pracy — pismo skrotowe — pojdzie w za-

pomnienie. Udokumentowanie tej pracy to cel, jaki postawili sobie autorzy

niniejszego opracowania. Moze w pewnej mierze przyczyni sie , ono do pop-

ularyzacji pisma skrotowego i do przelamania wrogosci wobec niego wsrod

tych, ktorzy sa , mu przeciwni. Dokumentacja be , dzie miala jeszcze wie , kszy

sens, jesli system pisma skrotowego zostanie szerzej przyje , ty. W takim

wypadku nasze opracowanie moze spelniac dodatkowe zadanie — podsta-

wowego materialu czarnodrukowego na temat skrotow: osoby widza , ce od-

czuwaja , ce taka , potrzebe , be , da , mogly uzyskac z niego podstawowe informacje

szczegolowe o systemie polskich skrotow 2 .

2.Rzutokawstecz

Zanim przysta , pimy do rozpatrywania problemow zwia , zanych z pismem

skrotowym, musimy poswie , cic nieco uwagi samemu pismu dla niewidomych.

Pozwoli to z pewnoscia , lepiej poznac cale zagadnienie, a zwlaszcza uswiadomic

sobie, w jaki sposob i w jakim celu skroty zostaly opracowane.

Brak odpowiedniego systemu pisma, ktorym by sie , mozna bylo sto-

sunkowo latwo poslugiwac, byl zasadnicza , przeszkoda , , przez dlugie wieki

uniemozliwiaja , ca , niewidomym zdobywanie wiedzy. Po wczesniejszych pro-

bach opracowania pisma dla niewidomych, podje , tych w pierwszej szkole

dla niewidomych zalozonej w Paryzu w r. 1784 przez Valentina Hauy,

a sprowadzaja , cych sie , do tloczenia na grubym papierze wypuklych liter

lacinskich (zob. np. Dolanski 1972), stwierdzono, ze pismo dla niewidomych

musi byc oparte na innych zalozeniach niz zwykle pismo dla widza , cych.

O ile bowiem wzrokiem mozna obja , c co najmniej kilka lub kilkanascie

liter, za pomoca , dotyku trzeba bardzo cze , sto rozpoznawac poszczegolne

elementy litery. Dlatego alfabet dla niewidomych powinien sie , skladac ze

2 Poniewaz dla takich osob nasz material be , dzie mogl stanowic tylko pier-

wszy kontakt z systemem skrotow, ograniczylismy sie , do sporza , dzenia tylko

jednego ich zestawienia: wedlug kolejnosci znakow alfabetu brajlowskiego.

Ewentualni bardziej zaawansowani widza , cy uzytkownicy brajla be , da , musieli

i tak korzystac z kompendiow brajlowskich.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: