Etyka, 15.03.13r.docx

Etyka, 15.03.13r.

Platon

·         relacja miedzy etyką a koncepcją duszy,

·         ujęcie obrazowe- jeden rumak ściąga człowieka w dół do działań przyziemnych, realizacji przyziemnych spraw, potrzeb, popędów. Drugi koń ciągnie ku niebu i doskonałości.
Zmaganie się człowieka z potrzebami cielesnymi a odwolywaniem się do świata idei. Człowiek istotą pożądliwą, z drugiej strony rozumną.

·         Teoria duszy, wychowanie obywatelskie.

Teoria idei – świat idei zdominowany przez propozycję idei dobra i piękna.  Dobro połączone z pięknem jako naczelna idea, którą Platon eksponował , dobro powinno łączyć się z pięknem, być nim przesiąknięte, jest podwójnie korzystne, szczególna wartość pięknego rozumienia, działania.

Aksjologia i teleologią. ( wartości i cele)

Cele, które są oderwane od wartości, nie są pełne, nie biorą pod uwagę potrzeb ludzkich. Cel ma  być etyczny, moralnym, a nie taki, który występuje przeciwko człowiekowi. Dobro jako cel.

(….)

Osąd moralny powinien być filtrem moralnym przez nauczyciela.

Cnota- dobro, harmonia, zdrowie duszy, która jest pożądliwa, ale nie statyczna, tam cały czas odbywa się ruch i akcja, ale w danym porządku, nie ma w niej niezrozumiałych wypaczeń. Cnota jest dążeniem do wyznaczonego, trochę nieosiągalnego celu, czyli doskonałości, idealizmu.
Duszy ludzkiej odpowiadają 3 dobra, cnoty:

·         Umiarkowanie

·         Męstwo

·         Mądrość

Platon wyznaczył 3 typy dusz, charakterów:

·         dusza pożądliwa- cnotą tej duszy jest umiarkowanie, inaczej: rozwaga, panowanie nad sobą,

·         dusza  impulsywna- ma ją opanować cnota, którą jest męstwo, człowiek ma nie stać się nieopanowanym, dlatego ważne jest posiadanie męstwa, odwaga, opanowanie pożądliwości,

·         dusza rozumna- powinna prowadzić ją cnota, jaką jest mądrość.

Czwarta cnota, ma być obecna w każdej duszy, czyli SPRAWIEDLIWOŚĆ.

Arystoteles ( IV w. p. n. e. , pochodzi ze Stagiry, obszar Macedonii)

Etos ( omówiony poprzednio)  „Etyka Nikomachejska ” – głównym problemem etyki jest dobry wybór, dla Arystotelesa b. ważny problem, dlatego go porusza i wielokrotnie interpretuje, odwołuje się do dwóch kwestii:

·         Opisuje zjawiso moralności,

·         Krytyczna refleksja metodologiczna( uporządkowana) ludzkich powinności – ujawnia podstawowe napięcie pomiędzy namiętnościami a rozumem praktycznym, to napięcie rodzi główny problem etyczny- dobry wybór. Nie można powiedzieć, który wybór jest lepszy ( pierwszy czy drugi). To zależy od sytuacji i wielu innych czynników. Jest to związane z tym, czym nauczyciel powinien się kierować. Zawierzyć swoim odczuciom, namiętnościom, intuicji czy rozumowi.  ( „ czy dobrze pokierowaliśmy uczniem, czy dobrą ocenę postawiłam, czy dobrze to przedstawiłam”- takie pytania powinny się pojawiać przy pracy nauczyciela i towarzyszyć pewnego rodzaju niepewność. )

Podział etyk wg Arystotelesa:

Etyka kontemplacyjna- zastanowienie się, wyrasta z nauki o dobru i poszukuje dobra najwyższego, przezwyciężając subiektywizm, człowiek przechodzi różne stopnie i poszukuje dobra, dąży do mądrości, do wejścia na wyższy szczebel rozważań o dobru, etyka kon. Łączy się z metafizyką, pojawia się tu pytanie o byt. Arystoteles zadaje pytanie czym jest dobro najwyższe. Po wielu analizach, odpowiada, że SZCZĘŚCIE ! Następne pytanie, to „ Czym to szczęście jest, jak je definiować? ” Arystoteles. Założył, że szczęście jest ostatecznym celem, niewykształcony człowiek( z niewykształconą sferą moralną) widzi szczęście w bogactwie, przyjemnościach, zaszczytach, ale wg niego jest to próżny trud- nie warto, bo zależy wtedy zapytać, „ Co to znaczy być człowiekiem? ” „ Jak być dzielnym, jak dochodzić do pewnych zdolności charakterystycznych dla człowieka”
Pojęcie dzielności ( gr. arete ) - cnota.  Człowiek działając dobrze jest dzielny w swych decyzjach, stawia czoła przeciwnościom,
Arystoteles mówi, że „życie szczęśliwe jest zgodne z dzielnością etyczną”, wtedy widzi sens swoich działań, jest szczęśliwy,

Wygody cielesne, „łatwe życie” – tak nauczyciel nie powinien postępować, nie idzie po najniższej linii oporu, ale walczy o swoich uczniów i idee, która wydaje mu się być istotna. Wtedy dusza jest czysta, zgodna z etyką.
etyka kontemplacyjna jest trudna do osiągnięcia, ponieważ trudno jest osiągnąć doskonałość.

Etyka cnót – etyka życia czynnego, słuszności, poszukująca miary ( umiar) w postępowaniu, które ma wymiar empiryczny, doświadczalny. Etyka „skrojona na miarę zwykłego człowieka”, powinna być realizowana przez każdego człowieka ( czyli odwrotność tej pierwszej) postępowanie realne, możemy ją widzieć, odczuć, usłyszeć. Praktyczne działanie. Cnota rozumiana jako przyzwyczajenie, Arystoteles mówi, że cnót się uczymy ( siła wychowania, wychowując przyzwyczajamy do działania w cnotach) Cnoty nie są wrodzone, musimy się w nie wdrążyć
Poszukiwanie miary między skrajnościami, złotego środka , trzeba ograniczyć zło skrajnych relacji. ( zagłaskać kota na śmierć, nie można przesadzić z dobrem, trzeba unikać przesady) Złoty środek, to dzielność etyczna. Nauczyciel miał szukać tego złotego środka, wyjścia, które wydaje się najlepsze, ale w różnych sytuacjach, ten środek może być rożny, chodzi o to, żeby za każdym razem analizować problem od nowa, nie generalizować, bo to  rozwiązanie, które raz było najlepsze, innym razem już nie zadziała, nie opierać się na schematach.  Indywidualne podejście do ucznia ( podmiotowe traktowanie)
Kwestią bardzo ważną jest sprawiedliwość, czyli odwaga i dzielność powinna się łączyć ze sprawiedliwością.

Etyka przyjaźni- etyka relacji międzyludzkich opartych na pozytywnych uczuciach, realistyczna odpowiedz na idealną miłość. Praktyczna przyjaźń.  Budowanie relacji przyjacielskich, a nie zawiści albo pseudo-przyjaźni, to dzielność, która powinna towarzyszyć nauczycielom. Powinien być szczery, zadowolony z tego co robi, relacje nie powinny być oschłe, zawistne, stresujące… Wśród uczniów nie powinno być chęci „zniszczenia” nauczyciela.

Resentyment – odwrotność sentymentu, wspominamy coś złego, silne powtarzające się uczucie o wymiarze negatywnym,

nauczyciel będzie doświadczał okazywania resentymentu przez uczniów, innych nauczycieli itp. Dlatego ważne jest dokonywanie dobrych wyborów, rozpoznawanie resentymentu i ewentualne radzenie sobie z nim.

Fryderyk Nietzsche zwrócił uwagę na zjawisko resentymentu. Określił go jako rodzaj skutków wartościujących. Związany jest z jakimś sądem wartościującym.

Max Scheller ( XX-wieczny filozof, autorytet, który inspirował Karola Wojtyłę)   rozwinął koncepcje resentymentu, wg niego to „ duchowe samozatrucie”, resentyment ma swoje przyczyny  skutki, chodzi o to, aby odkryć przyczynę, źródło, powód złych emocji.

Wiążą się z nim:

·         Mściwe uczucie

·         Odruch zemsty

·         Nienawiść

·         Złośliwość

·         Zazdrość

·         Zawiść

·         Szyderstwo

·         Wyśmiewanie się

Patologiczne sytuacje w szkole charakteryzują się powyższymi zachowaniami. Mądry nauczyciel, który zadaje pytania, próbuje pomóc sobie, myśląc, że zachowanie ucznia wiąże się z resentymentem.

Zachowania, które są charakterystyczne dla osoby, która przeżywa resentyment. :

·         Ukrywanie rzeczywistych uczuć  -  kierowanie się zemstą, odraczanie zemst w czasie, tłumienie uczuć, bezsilność, wtedy gdy będzie wiedział, że wygra, uaktywni swoje zamiary, dlatego często ktoś, kto wydawał się tak bardzo w porządku, zachowuję się niepodobnie do niego, a to dlatego, że może przez cały ten czas ukrywał swoje uczucia, teraz wie, że może się zemścić, bo czuje się silny. My możemy być zdziwieni, bo nic złego nie zrobiliśmy, tak naprawdę to może być ten ukryty resentyment.  Bardzo często obiektem resent. Może być nauczyciel. ( Uczeń przyjdzie z absurdalnymi oskarżeniami, które może się wydawać, że nas nie dotyczą)

Ludzie, którzy są na służbie ( relacja zwierzchnik i poddany) , wymagane poczucie obowiązku i konieczność dostosowanie się do narzucanych norm mogą być powodem resentymentu. ( może się pojawić szybko, albo po dłuższym czasie)

Nauczyciel i uczeń mają budować relacje partnerską, która ma być równoprawna. Odpowiedzialność za czyny, a nie  niekorzystny autorytaryzm. Uczeń powinien móc przestawić swoje poglądy i pomysły. Partnerstwo może dawać wiele szczęścia i korzyści.

Jeżeli chcemy, żeby nasza praca przynosiła jak najwięcej korzyści, warto zastanowić się, co dla uczniów będzie najlepsze, aby nie rodzić sytuacji, które będą powodem resentymentu. Czasem to nauczyciel może czuć się stłamszony, zmobingowany. Takiemu działaniu też trzeba zapobiegać.

Wracając do Arystotelesa, należy zapamiętać etykę praktyczną, która towarzyszy pracy, codziennej praktyce, ( a nie jest tylko teoretycznym dodatkiem) , a realizowanie jej jest możliwe.

Wartości

Zasady wypływają z wartości,
Od XX w. posługujemy się pojęciem wartości, które wprowadził Nietzsche.
Wartości łączą się z normami.
Hierarchie wartości odmienne dla danych ludzi,

Człowiek sam sobie ustala hierarchie wartości, zależy ona od wychowania, religii, państwa, kultury itp.
Sposób spostrzegania, interpretacja wartości zmienia się na przestrzeni czasu, wieku

Interpretacja wartości zależy od kontekstu ( kulturowym, czasowym, sytuacyjnym, danej szkoły, przesłania, założeń…) W takich kontekstach wartości będą odrzucane albo przyjmowane.

Cechy wartości :

·         obiektywne

·         subiektywne

·         Motywują do działania

·         Wymuszają podejmowanie wyboru,

·         Stawiają wymagania,  ( co jest lepsze dla mnie, albo chorego)

·         Ukierunkowują działanie, postępowanie, pokazują co jest słuszne, a co złe, nadają sens

·         Kształtują ludzką osobowość, ( to co cenne, wartościowe )

·         Pielęgnujemy to co jest dla nas cenne, nie chcemy tego stracić,

Dla pedagogów cenne są wartości ogólnoludzkie, uniwersalne.