EGZAMIN: TERAPIA SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W POCZĄTKOWYM UCZENIU SIĘ MATEMATYKI
2. Dojrzałość do uczenia się matematyki na sposób szkolny.
- wiedzieć, co oznacza sformułowanie „dojrzałość do uczenia się matematyki na sposób szkolny”
Dojrzałość do uczenia się matematyki na sposób szkolny – to poziom rozwoju tych procesów psychicznych, które dziecko angażuje w trakcie nabywania wiadomości i umiejętności matematycznych w szkole oraz wymagania stawiane na lekcjach.
Dojrzałość szkolna do podjęcia nauki matematyki w szkole:
1. Dojrzałość szkolna to stan równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka.
2. Poziom rozwoju fizycznego, umysłowego, emocjonalnego i społecznego umożliwiający dziecku udział w życiu szkolnym, opanowanie nawyków, umiejętności i wiadomości określonych programem nauczania klasy pierwszej.
W warunkach szkolnych jest jeden nauczyciel i ponad 20 dzieci. Uczeń musi wiedzieć, że polecenie typu „policzcie” itp. są kierowane również do niego. W warunkach klasowo- lekcyjnych jest często tak, że dziecko ogląda działania nauczyciela lub ucznia i sam nie ma możliwości działać. Dziecko ma się tak uczyć matematyki, przez obserwację, przez karty pracy. Czas nauki jest określony, wśród rówieśników traci koncentrację itp. W systemie klasowo- lekcyjnym trzeba nadążyć za tempem, które narzucone jest całej klasie. Dzieci muszą być dojrzałe do nauki w takich warunkach.
- znać komponenty [składniki] dojrzałości do uczenia się matematyki
1. Dziecięce liczenie [sprawne liczenie i rozróżnianie błędnego liczenia od poprawnego; umiejętność wyznaczania wyniku dodawania i odejmowania w zakresie 10., w pamięci i na palcach].
2. Operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym [uznawanie stałości ilości nieciągłych; wyznaczanie konsekwentnych serii].
3. Zdolność do odrywania się od konkretów i posługiwanie się reprezentacjami symbolicznymi [pojęć liczbowych; działań arytmetycznych, schematu graficznego].
4. Dojrzałość emocjonalna [pozytywne nastawienie do samodzielnego rozwiązywania zadań; odporność emocjonalna na sytuacje trudne intelektualnie].
5. Zdolność do syntetyzowania oraz zintegrowania funkcji percepcyjno-motorycznych [sprawne odwzorowywanie złożonych kształtów, rysowanie i konstruowanie].
3. Etapy terapii trudności w uczeniu się matematyki.
- umieć wymienić etapy terapii trudności w uczeniu się matematyki
Etap I. Rozwijanie i korygowanie procesów, które są zaangażowane w uczenie się matematyki, aż do momentu osiągnięcia pełnej dojrzałości do uczenia się matematyki.
Etap II. Rekonstrukcja systemu wiadomości i umiejętności matematycznych .
- umieć wyjaśnić, jakie czynności podejmuje się na etapie pierwszym, a jakie na drugim
Etap I.:
- ukształtowanie zachowań umożliwiających współpracę
- wyciszenie lękowych nastawień do zadań wymagających wysiłku intelektualnego
- kształtowanie procesów intelektualnych zgodnie z porządkiem wytyczonym przez okresy i stadia rozwojowe
- podniesienie sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej
Etap II.:
- stopniowe przechodzenie przez materiał kolejnych klas zgodnie z porządkiem wyznaczonym przez program nauczania, począwszy od klasy zerowej
- gruntowna rekonstrukcja wiedzy dla uzyskania pewności, że uczeń zna materiał
- dojście do materiału realizowanego aktualnie w klasie szkolnej
- zajęcia indywidualne pozwalają na dużą intensyfikację ćwiczeń
- z czasem coraz więcej korzystają ze szkolnego nauczania matematyki
- umieć wyjaśnić, co jest celem każdego z etapów
Cel I etapu – osiągnięcie pełnej dojrzałości do uczenia się matematyki na sposób szkolny.
Cel II etapu – osiągnięcie takiego poziomu umiejętności matematycznych oraz takiego sposobu funkcjonowania w trakcie rozwiązywania zadań matematycznych, przy którym dziecko będzie w stanie z powodzeniem kontynuować naukę matematyki w klasie szkolnej.
4. Zasady prowadzenia zajęć z dziećmi.
- znać zasady prowadzenia zajęć z dziećmi
· Zasada stawiania zadań i wymagań na miarę strefy najbliższego rozwoju.
· Zasada pełnej opieki wychowawczej i współpraca z dorosłymi zajmującymi się dzieckiem na co dzień.
· Zasada akceptacji dziecka i dobrego z nim kontaktu.
- wiedzieć, co to jest strefa najbliższego rozwoju.
Strefa najbliższego rozwoju - jest to pewien umowny obszar rozwoju, w którym mieszczą się zachowania [np. intelektualne], które jeszcze nie występują spontanicznie, lecz które można już wywołać, gdyż istnieje odpowiednia gotowość funkcjonalna CUN. Strefa ta to obszar wyznaczony dwiema granicami: dolną i górną. Pomiędzy tymi granicami mieszczą się zachowania, które można wywołać, które dziecko jest już gotowe realizować „przy pomocy dorosłego”.
- wiedzieć, co jest dolną granicą strefy najbliższego rozwoju i jak można tę dolną granicę określić
Dolna granica – to poziom aktualnych możliwości dziecka, który można uchwycić w klasycznym badaniu testowym.
- wiedzieć, co jest górną granicą strefy najbliższego rozwoju
Górna granica – to kres możliwości w danym momencie, powyżej mieszczą się zachowania, które są niedostępne dla dziecka.
- wiedzieć, jaki sens ma stawianie zadań na miarę aktualnych możliwości
Stawianie zadań mieszczących się w obszarze aktualnych możliwości sprzyja rozszerzaniu możliwości poznawczych i wykonawczych w ramach istniejących już schematów poznawczych. W ten sposób dziecko gromadzi wiedzę o świecie i ćwiczy oraz utrwala swoje umiejętności.
- wiedzieć, jakie znaczenie ma stawianie zadań na na miarę strefy najbliższego rozwoju
Stawianie zadań na miarę najbliższego rozwoju przyczynia się do rozwoju, a intensywne rozwijanie zachowań mieszczących się w tej strefie jest skutecznym sposobem przyspieszania rozwoju.
- umieć wyjaśnić konsekwencje stawiania zadań wykraczających poza górną granicę strefy najbliższego rozwoju
Stawianie zadań wykraczających poza górną granicę strefy najbliższego rozwoju oznacza stawianie dziecka w sytuacji, w której nie jest w stanie rozwiązać zadania nawet przy pomocy dorosłego, gdyż wykraczają one poza jego możliwości, bowiem wymagają udziału jeszcze niedojrzałych struktur CUN. Stawianie takich zadań przyczynia się do powstawania przykrych stanów psychicznych u dziecka, a w konsekwencji lęków, obniżenia wiary we własne możliwości, spadku samooceny, a także do powstania blokad emocjonalnych towarzyszących uczeniu się matematyki.
- umieć wyjaśnić istotę zasady pełnej opieki wychowawczej
Wszelkie oddziaływania korektywne są realizowane na tle oraz w konfrontacji z wpływami wychowawczymi środowiska domowego i szkolnego dziecka, dlatego ważne są proporcje i zbieżność tych oddziaływań. Dzieci wymagające wsparcia i opieki terapeutycznej najczęściej żyją w niekorzystnych dla swego rozwoju warunkach [dorośli nie zaspokajają potrzeb psychicznych i biologicznych]. Konsekwencją prymitywnego sposobu życia rodziny jest zwykle niski poziom opieki wychowawczej. Niekorzystnie przedstawia się też sytuacja tych dzieci w szkole [poprzez niepowodzenia maleje poziom ich atrakcyjności społecznej; krytyka i niezadowolenie nauczyciela są powodem wyśmiewania i poniżania przez inne dzieci].
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne są swoistą konkurencją celów i wpływów wychowawczych [z racji, że odbywają się 2-3/tydzień, siła oddziaływania terapeuty jest znikoma w stosunku do niekorzystnych wpływów w domu i szkole].
Dlatego terapeuta musi nawiązać współpracę z osobami dorosłymi z najbliższego otoczenia dziecka. Tylko w ten sposób może przedłużyć trening prowadzony na zajęciach. Jest to także szansa na poprawienie sytuacji wychowawczej dziecka i osłabienie destrukcyjnych skutków popełnianych błędów wychowawczych.
Współpraca terapeuty z nauczycielem:
1. przekazywanie informacji o zachowaniu dziecka [ustalamy sposób w jaki będziemy się komunikować np. telefonicznie]
2. sposób osłabiania napięć [musimy obniżyć wymagania z zakresu matematyki do czasu zrekonstruowania wiadomości i umiejętności, później je zwiększamy]
3. zaaranżowanie sytuacji dla przeżycia sukcesu [ustalamy z nauczycielem kiedy, jak i z czego spyta dziecko, następnie przygotowujemy dziecko tak, żeby uzyskało pochwałę]
4. podniesienie atrakcyjności społecznej dziecka [dziecko naznaczone piętnem niepowodzeń nie umie tego zmienić, dlatego zadaniem terapeuty jest pokazać innym, że jest ono atrakcyjne, i że potrafi zrobić coś ciekawego]
5. wypracowanie wspólnego stanowiska w stosunku do rodziców dziecka [jest to ważne w przypadku wadliwych postaw wychowawczych oraz wtedy, gdy rodzice słabo wywiązują się z obowiązków rodzicielskich. Np. zapewnienie dziecku pobytu w świetlicy i odrobienie zadań, zapewnienie ciepłego posiłku, nauczenie dbania o siebie i swoje rzeczy, nauczenie kultury osobistej, itp.].
- umieć wyjaśnić istotę zasady akceptacji dziecka i dobrego z nim kontaktu
Warunkiem koniecznym jest pełna akceptacja i respektowanie odrębności dziecka. Niezmiernie ważna jest także wiara, że możliwości rozwojowe są nieprawdopodobnie duże, że można dokonać korekty w przebiegu rozwoju i zmienić na lepsze losy dziecka.
Akceptacja nie oznacza jednak zgody i aprobaty tego, co dziecko robi. Akceptacja dotyczy osoby dziecka i zakłada dążenie do zmiany na lepsze dziecięcych zachowań. Zbędna jest tu czułostkowość i potakiwanie dziecku, za to konieczny jest autentyczny związek emocjonalny dorosłego z dzieckiem. Dzieci szybko wyczuwają fałsz układu i pozorność okazywanych uczuć, dlatego należy wystrzegać się deklaracji, kokietowania i innych form pozyskiwania dziecięcej sympatii.
Warto wyjaśnić dziecku sytuację, w jakiej się znajduje, a później przedstawić swoje intencje. W sposób poważny omówić z dzieckiem warunki współpracy, traktując je jako partnera. Później poprzez wspólne pokonywanie trudności wytworzy się między terapeutą i dzieckiem autentyczny związek, dziecko będzie skłonne zrealizować zadania stojące na granicy swej wydolności po to tylko, aby nie zawieść zaufania terapeuty.
5. Metody prowadzenia zajęć z dziećmi.
- umieć wyjaśnić istotę i walory metody naprzemiennego układania i rozwiązywania zadań
Naprzemienne układanie i rozwiązywanie zadań przez dorosłego i dziecko to metoda, która stwarza następujące możliwości i korygowanie zachowań i wspomagania rozwoju:
· Dorosły ma okazję przedstawić jednocześnie sposób układania i rozwiązywania zadań;
· Wymusza rozumne zachowanie
· Stanowi trening zdolności do kierowania swoim zachowaniem
· Pozwala kształtować odporność emocjonalną
· Pozwala na zorganizowanie intensywnego uczenia się
· Daje szansę ciągłego diagnozowania zachowań dziecka i dostosowywanie kolejnych zadań do sfery najbliższego rozwoju. Pozwala na stałe kontrolowanie tego:
- co dziecku jest dostępne – mieści się w zakresie aktualnych możliwości;
- co jest dostępne przy pomocy dorosłego – mieści się w strefie najbliższego rozwoju;
- co nie jest dostępne nawet przy pomocy dorosłego – wykracza poza sferę najbliższego rozwoju;
- umieć opisać przebieg takich zajęć
· Przygotowanie zajęć. Nie sposób przewidzieć przebiegu zajęć dlatego trzeba wszystkie potrzebne materiały mieć w zasięgu reki.
· Naprzemienne układnie i rozwiązywanie zadań. Pierwsze zadania pełnia funkcję diagnostyczną – pomagają zorientować się czy mieszczą się w zakresie aktualnych możliwości dziecka. Dorosły „głośno myśląc” i przedstawiając wyraziście swoje czynności przy rozwiązywaniu zadań stanowi wzorzec dla dziecka. Dorosły koryguje niewłaściwie sformułowane przez dziecko zadania powtarzając poprawnie ich treść. Stopniując trudność zadań prowadzący wymusza większą mobilizację i wysiłek intelektualny. W przypadku zadań wykraczających poza możliwości dziecka, dorosły sam je rozwiązuje – nie zmusza do nadmiernego wysiłku.
· Wykorzystywanie gier i zabaw na zajęciach korekcyjno – wyrównawczych. W terapii pedagogicznej wyróżnia się dwie grupy gier i zabaw:
§ Do pierwszej należą, za pomocą których można wdrażać dzieci do kierowania swoim zachowaniem mimo doznawanych napięć, do uważnego słuchania instrukcji, rozumienia i stosowania umów, dotrwania do końca mimo napięć związanych z chwilową porażką. Doświadczenia logiczne i ćwiczenie sprawności rachunkowej jest tu na drugim planie. Stosuje się w pierwszym etapie zajęć korekcyjno – wyrównawczych.
§ Do drugiej grupy zalicza się gry i zabawy, których celem jest kształcenie myślenia typowego dla uczenia się matematyki. W grach tych dzieci mają okazję do gromadzenia doświadczeń logicznych, odkrywania prawidłowości matematycznych, ćwiczenia umiejętności. Forma gry pozwala na podejmowanie aktywności matematycznej, bez uprzedzeń i reakcji obronnych jakie występują przy typowym rozwiązywaniu zadań matematycznych. Układanie i modyfikowanie instrukcji do gier, dążenie do sukcesu, rozbudza intelektualnie, przyspiesza tempo i precyzję czynności myślowych.
- umieć wyjaśnić istotę metod czynnościowych
Metody czynnościowe wykorzystuje się w II etapie, którego celem jest rekonstrukcja systemu wiadomości i umiejętności matematycznych. Metody te uwzględniają operatywny charakter matematyki i pozwalają konsekwentnie wspomagać proces interioryzacji czynności intelektualnych.
- znać trzy poziomy porozumiewania się terapeuty z dzieckiem
Ze względu na różną znajomość języka matematyki, zasób słownictwa należy posługiwać się kilkoma sformułowaniami wyrażającymi to samo, lecz na różnych poziomach porozumiewania:
· Słowne formułowanie wyjaśnień, zadań lub poleceń – poziom symboliczny z towarzyszącymi mu komunikatami niewerbalnymi podkreślającymi sens słownych wypowiedzi. Komunikaty niewerbalne należy redukować w toku terapii.
· Poziom graficznego wyjaśniania – wszelkie reprezentacje graficzne (zarówno te gotowe jak i konstruowane w obecności dziecka) są najważniejszym elementem, komunikaty werbalne pełnią funkcję drugorzędną. Wartość kształcąca rysunków tworzonych przy dziecku, bądź przez dziecko, jest znacznie większa od rysunków gotowych).
· Wyjaśnianie na poziomie czynności – ruchy rąk przy manipulowaniu przedmiotami, gesty wzbogacone mimiką, złożone czynności wykonywane całym ciałem. Słowo pełni funkcję wspomagającą, podkreślającą sens czynności. Ważne jest, aby manipulacje wykonywane były przez dziecko.
- umieć wyjaśnić na czym polega przechodzenie z jednego poziomu komunikowania na drugi
Jest to wyrażanie tego samego na różnych poziomach – może odbywać się zgodnie z regułą „od łatwego do trudnego”, albo „od trudnego do łatwego” – jeśli prowadzący zajęcia orientuje się, że jakieś treści, czy zadania są dla dziecka zbyt trudne. Kierunek „od trudnego do łatwego” niejednokrotnie prowadzi do mobilizacji do wysiłku intelektualnego i stymuluje funkcjonowanie w strefie najbliższego rozwoju.
- umieć wyjaśnić jaka powinna być częstotliwość oraz ramy czasowe zajęć.
Zaleca się, aby zajęcia korekcyjno – wyrównawcze prowadzone były indywidualne w dziadzie dorosły – dziecko. W przypadku sprawnych terapeutów udaje się czasem prowadzić wartościowe zajęcia jednocześnie z dwójką dzieci.
Prowadząc zajęcia należy rozważyć następujące kwestie organizacyjne:
- czas trwania terapii – jak długo prowadzić zajęcia z dzieckiem
Dziecko, które nie doznało jeszcze frustacji szkolnej, a celem zajęć jest ukształtowanie dojrzałości do uczenia się w szkole wystarczy 6- 7 miesięcy. W przypadku dzieci w kl. I, które doznały już goryczy porażki, trzeba około 10 miesięcy wspólnej pracy. Dzieciom z kl. II rzadko udaje się pomóc w ciągu jednego roku. Im dłużej pracuje się z dzieckiem tym efekt jest trwalszy.
- częstotliwość zajęć
Im młodsze dziecko tym częściej. Nie rzadziej niż dwa razy w tygodniu. Przerwa dłuższa niż 5 – 7 dni powoduje zapominanie wyuczonych umiejętności.
- ramy czasowe zajęć
Nie trzeba określać czasu, sygnałem do zakończenia zajęć jest zmęczenie dziecka. W pierwszych tygodniach zajęcia mogą trwać około 20 lub 30 minut, a później nawet do 90 minut.
- umieć wymienić trzy zasadnicze części zajęć terapeutycznych
1. Rozgrzewka – robimy kilka prostych zadań matematycznych żeby dziecko skoncentrować do myślenia. Średnio trwa około 6 minut, prowadzimy wspólną grę albo zabawę aby przygotować dziecko do pracy.
2. Część zasadnicza – realizujemy kolejne punkty programu opracowane stosownie do potrzeb i możliwości dziecka. Pracujemy metodą naprzemienne układania i rozwiązywania zadań.
3. Część nagradzająca – powinna trwać około 6 do 10 minut. Tutaj nagradzamy dziecko za wysiłek. Np. gram z dzieckiem w taką grę, która sprawia, że wygrywa i daje mu to radość.
8. Metodyka rekonstrukcji systemu wiadomości i umiejętności matematycznych
- klasyfikacja i zbiory- znać zastosowanie kart koty i psy, wiedzieć na czym polegają ćwiczenia z kartami guziki, wiedzieć jakie ćwiczenia przeprowadza się z klockami logicznymi Dienesa, wiedzieć jak na klockach logicznych pokazać dziecku wspólną część zbioru
Zastosowanie kart koty i psy- Karty te to znakomity materiał do ćwiczeń klasyfikacyjnych. Na stronach wewnętrznych kart umieszcza się rysunki pozwalające na klasyfikowanie kart według pewnych cech.
Karty koty- w skład zestawu wchodzi 18 kart, na których narysowano koty. Karty te można klasyfikować ze względu na następujące cechy:
- kolor kota: szary, czarny lub rudy,
- pozycja kota: stoi na płocie, siedzi na płocie lub leży pod płotem
- pora doby: dzień lub noc. Do zestawu dołączone są etykiety symbolizujące wyróżnione cechy kart. Etykietki określające kolor kota, określające pozycję kota i określające porę- słońce oznacza dzień, księżyc oznacza noc. Każda z tych kart wyznacza pewien zbiór kart z zestawu „koty”. Ćwiczenia mają na celu zapoznanie uczniów z cechami kart i przyzwyczajenie ich do opisywania danej karty przez wymienienie ich cech.
Karty psy- Kart tego zestawu jest 16, klasyfikowane mogą być ze względu na 3 cechy:
- kolor psa- rudy, czarny
- położenie- w budzie, poza budą
- pora roku- wiosna, lato, jesień, zima
Karty guziki-dzieci dostają guziki z wyróżnionymi cechami: kolor (jasne i ciemne) oraz liczba dziurek (dwie lub cztery).
Pierwsza faza polega na układaniu dowolnych kompozycji. Kształci to wyobraznię dzieci i pozwala im zapoznać się z zestawem. Potem dzieci określają wygląd guzików, mówią czym się różnią. Potem dzieci układają w zbiory guziki charakteryzujące się tymi samymi cechami według poleceń nauczyciela.
Nauczycielka demonstruje także zbiory guziczków, w których guziczki otoczone są ramką czerwoną i pyta jakie guziczki są w ramce – dzieci określają, np. jasne z dwiema i czterema dziurkami. Itp. Jest to jeden z możliwych sposobów rozpoczynania realizacji tematu „zbiory”
Klocki Dienesa- to zestaw klocków do ćwiczeń związanych z pojęciem zbioru. Klocki różnią się następującymi cechami:
- kształtem (kwadrat, prostokąt, trójkąt, koło)
- kolorem (czerwony, żółty, niebieski)
- wielkością (duże, małe)
- grubością ( grube cienkie)
Można nauczyć dzieci przez zabawę, w której dziecko ma dwie pętle. Do jednej ma włożyć klocki trójkątne, a do drugiej klocki czerwone. Pozostaną klocki których nie można włożyć ani do pierwszej ani do drugiej pętli. Są też klocki, które pasują zarówno do pętli pierwszej i do drugiej. Rozwiązanie tego zadania prowadzi do kształtowania pojęcia części wspólnej dwóch zbiorów oraz sumy, czyli złączenia dwóch zbiorów
- monografia liczby- wiedzieć jak należy kształtować pojęcie liczby w aspekcie kardynalnym, porządkowym, miarowym i algebraicznym, wiedzieć jakie jest zastosowanie tzw. liczb w kolorach, wiedzieć jak kształtuje się pojęcie zera, wiedzieć jak kształtuje się umiejętności związane z umieszczaniem liczb na osi liczbowej
Kształtowanie pojęcia liczby:
- aspekt kardynalny- wyodrębnienie zbiorów o określonej liczbie elementów, dostrzeganie liczby jako wspólnej cechy zbiorów równolicznych określających moc zbiorów; W tej fazie kształtowania pojęć i umiejętności zadania muszą dotyczyć konkretów, przedmiotów, które nauczyciel może przynieść na lekcje. W miarę zdobywania doświadczenia zastępowane są ilustracjami, zastępnikami. Potem stosuje się rysunki symboliczne, by przejść do używania zapisu cyfrowego. Np. nauczyciel prezentuje uczniom wystawkę „Dary jesieni”. W koszyczkach, miseczkach i na talerzach poukładane są owoce i warzywa: 6 jabłek, 6 gruszek, 6 śliwek, 6 kasztanów, 6 ziemniaków, 6 buraków.
- Ile zbiorów można wyróżnić w naszej zabawie?
- Ile elementów liczy zbiór jabłek, gruszek, śliwek, kasztanów, ziemniaków, buraków?
- Co wspólnego mają ze sobą te zbiory?
- Pokażcie tyle palców, ile jest wszystkich zbiorów na wystawce.
...
lenafe7