„Trening kreatywności. Podręcznik dla pedagogów, psychologów i trenerów grupowych”
1.Autor treningu:
Krzysztof Szmidt - Profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, Kierownik Zakładu Pedagogiki Twórczości w Katedrze Badań Edukacyjnych UŁ , Profesor Wyższej Szkoły Humanistyczno- Ekonomicznej w Łodzi .
Zajmuje się badaniem problemów wychowania do twórczości, pomocy w rozwoju i psychoedukacji oraz animacji społeczno- kulturalnej. Od wielu lat prowadzi treningi twórczości i twórczego rozwiązywania problemów dla dzieci i młodzieży, nauczycieli, psychoterapeutów, menadżerów i osób uzależnionych od alkoholu. Napisał pierwszy w Polsce podręcznik akademicki Pedagogika twórczości. Jest autorem Elementarza twórczego życia, współautorem eksperymentalnych pakietów edukacyjnych: Porządek i Przygoda. Lekcje twórczości oraz Żywioły. Lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym. Ponadto zredagował książki Dydaktyka twórczości: koncepcje, problemy, rozwiązania, Trening twórczości w szkole wyższej i wiele, wiele innych. Dla Telewizji polskiej zrealizował 9-odcinkowy serial edukacyjny pt. „Pogotowie Twórczości”. Od 1995 roku jest opiekunem naukowym pierwszej w Polsce Państwowej Ogólnokształcącej Szkole artystycznej w Zakopanem.
Stworzony przez niego podręcznik do treningu kreatywności skierowany jest do:
· Studentów kierunków pedagogicznych i psychologicznych oraz zarządzania i marketingu, mających zajęcia z zakresu pedagogiki, psychologii twórczości oraz inwentyki i twórczego rozwiązywania problemów bądź kreatywności w zarządzaniu, pedagogów w świetlicach szkolnych, ośrodkach wychowawczych i poradniach psychologicznych, animatorów społeczno-kulturalnych, pracujących z dziećmi i młodzieżą zdolną, ale także o „normalnych” uzdolnieniach.
· Pedagogów twórczości, nauczycieli, psychologów prowadzących w szkołach lekcje twórczości lub treningi myślenia i działania twórczego, a także zajęcia dla dzieci uzdolnionych w poradniach i fundacjach
· Naukowców zajmujących się w swoich badaniach problematyką zdolności, rozwoju i samorealizacji, a także szkołą i wychowaniem jako dziedziną podstawową
§ Trenerów i szkoleniowców, arteterapeutów, terapeutów wykorzystujących metody kreatywne .
„Trening kreatywności” jest podręcznikiem metodycznym, łatwym do stosowania w codziennej pracy edukacyjnej.
1. Podstawa teoretyczna:
Proponowany w książce system ćwiczeń treningu kreatywności został uporządkowany według założeń teoretycznych, wywodzących się z koncepcji twórczości, rozwijanej od wielu lat przez angielską uczoną, filozofa i psychologa Margaret Boden . Zgodnie z tą koncepcją możemy wyróżnić trzy główne procesy twórcze i trzy odpowiadające im rodzaje twórczości:
Ø eksploracje- twórczość eksploracyjna
Pojęcie „eksploracje” oznacza badanie, dociekanie, poszukiwanie, odkrywanie czegoś, a „eksplorator” to ten który poszukuje, docieka i odkrywa. Do czynności poznawczych tego rodzaju Szmidt proponuje nazwę myślenie pytajne. Wiąże się ono z rozwiązywaniem problemów i rozstrzyganiem pytań, można je zatem także nazwać myśleniem problemowym.
Ø kombinacje- twórczość kombinatoryczna
Dzięki operacjom kombinowania powstają nowe idee poprzez łączenie starych pomysłów w nowy sposób. Tego rodzaju procesy myślenia twórczego wymagają odpowiedniego zasobu wiedzy oraz zdolności kojarzenia informacji pochodzących z różnych dziedzin twórczości. Twórcze kombinowanie wymaga przede wszystkim gotowości do tworzenia skojarzeń, które nie są spodziewane i zaskakujące, a przy tym wartościowe pod jakimś względem i zrozumiałe dla innych.
Ø transformacje- twórczość transformacyjna
Transformować to przekształcać jedną rzecz lub ideę w inną, zmieniać treść lub formę pierwowzoru po to, aby otrzymać nową treść lub formę. Wśród najważniejszych operacji przekształcania wymienia się najczęściej:
- reintegrację – łączenie różnych elementów wg indywidualnych, często nietypowych zasad
- multiplikację – nienaturalne zwielokrotnienie elementów jednego rodzaju w tym samym wyobrażeniu
- persewerację – tworzenie obrazu z powtarzającym się tym samym elementem obecnym na różnych tłach czy obiektach
- majoryzację – równomierne powiększanie obrazu, przypominające użycie lupy lub transfokatora kamery filmowej
- schematyzację – uproszczenie kształtów na obrazie i oparcie wyobrażenia na tym uproszczeniu
- metamorfozę – ewolucyjną i celową zmianę początkowego kształtu centralnej figury wyobrażenia i tworzenie nowego, autonomicznego kształtu.
- animację – nadanie nieruchomym elementom obrazu właściwości dynamicznych względem pozostałych elementów obrazu
- inwersję barwną – świadomą zmianę barw niektórych elementów wyobrażenia
- konwersję – odwrócenie kierunku przebiegu akcji wyobrażonej czynności
2. Struktura podręcznika
Dzieli się on na 4 zasadnicze części:
Część I :Kreatywność- niezbędne wyjaśnienie pojęcia
Kreatywność wg Szamidta to zdolność człowieka do w miarę częstego generowania nowych i wartościowych wytworów (rzeczy, idei, metod działania itd.)
Część II: Opis ćwiczeń treningu kreatywności, podzielonych ze względu na główny cel a)Rozgrzewka twórcza
§ Całość rozpoczynają ćwiczenia „rozgrzewkowe”, „startery”, które mają za zadanie stworzyć odpowiedni klimat psychospołeczny zajęć
§ Podstawowe cele:
- ułatwić uczestnikom treningu twórczości koncentrację na przyszłych zadaniach twórczych. Tworzenie najlepiej przebiega w atmosferze koncentracji na zadaniach, skupieniu na własnych i cudzych pomysłach, wykorzystywaniu wszystkich zmysłów na generowaniu rozwiązań.
- wprowadzić klimat grupowy. Klimat ten charakteryzuje się wzajemną sympatią, zaciekawieniem, ludycznością, poczuciem wspólnoty grupowej – spójnością, powszechnym i wzajemnym podchwytywaniem, rozwijaniem i uzupełnianiem pomysłów wypowiadanych przez członków grupy.
- stymulować operacje myślenia dywergencyjnego (rozbieżnego). Ćwiczenia rozgrzewkowe to zadania o charakterze dywergencyjnym, niezbyt trudne, zachęcające do spekulacji myślowych, pobudzające takie zdolności jak: płynność, giętkość, oryginalność myślenia, a w dodatku zawierające humorystyczną treść.
b) w. myślenia pytajnego
§ Celem ćwiczeń z tego działu jest stymulowanie trzech podstawowych zdolności, które składają się na myślenie pytajne:
1) zdolność dostrzegania problemów - zdolność do wykrywania luk, wad, niedostatków, ale i trudności w różnych sytuacjach i działaniach ludzi. Zdolność ta jest związana z odczuciem trudności, które jest reakcją emocjonalną wynikającą z faktu że człowiekowi brakuje trafnej odpowiedzi na pytanie lub przydatnej w danej sytuacji umiejętności działania.
2) zdolność formułowania pytań - to zdolność trafnego definiowania problemu – to zdolność do trafnego definiowania problemu poprzez postawienie jednego lub wielu pytań określających ważne aspekty sytuacji problemowej
3) zdolność reformułowania pytań (redefiniowania problemów) - to zdolność polegająca na abstrahowaniu z obiektów pewnych cech, innych niż te, które uwzględnia się w działaniu rutynowym, i powtórnym określeniu problemu poprzez sformułowanie nowych, oryginalnych w stosunku do pierwotnych definicji, pytań lub dyrektyw postępowania.
c) ćw. myślenia kombinacyjnego
Zadania tej części treningu kreatywności mają na celu pobudzać uczestników do łączenia (kojarzenia) ze sobą rzeczy i idei, często bardzo odległych od siebie, aby uzyskać nową perspektywę w generowaniu twórczych rozwiązań lub osiągnięć „twórczą mieszankę”, która będzie zawierała elementy definiujące kreatywność, a więc nowość i wartość (użyteczność).
d) ćw. myślenia transformacyjnego
§ Transformujemy bądź wizję rzeczy, bądź samą rzecz
§ Powodzenie twórcze w operacjach przekształcania wyobrażeń zależy od tego, czy potrafimy:
1) tworzyć wierne przekształcenia (trafne, dokładne) w przypadku eksperymentów myślowych
2) dokonywać przekształceń dalekosiężnych (odległych, zaskakujących, różniących się znacznie od postaci wyjściowej) w przypadku transformowania samych obrazów
Część III : Kreatywność zaawansowana- metody twórczego rozwiązywania problemów
§ W treningach kreatywności i nauczaniu twórczości wykorzystuje się wiele metod twórczego rozwiązywania problemów.
§ Wymieniane są typowe metody heurystyczne :
- burza mózgów i jej odmiany
- metoda SCAMPER
- synek tyka
- analiza wartości
- analiza morfologiczna
- algorytm rozwiązywania zadań wynalazczych Altszullera
- CPS Osborna – Parnesa
- twórcze rozwiązywanie problemów Nęcki
- metodę wzorców idealnych Nadlera
- metodę Wagnera Project Renaissance
- metodę Herrmanna Whole Brain Problem Solving
- metodę lateralną de Bono
§ W przedstawionych w książce metodach TRP pobudzane są wszystkie ćwiczone i opisane zdolności i umiejętności twórcze: dostrzegania i redefiniowania problemów, kojarzenia odległych elementów w poszukiwaniu nowości, przekształcania istniejących idei i rzeczy. W niektórych dominuje jedna operacja poznawcza
Część IV : Opis podstawowych zasad ułatwiających prowadzenie treningu
Szmidt zwraca uwagę na następujące aspekty:
§ Grupa treningowa (wielkość, zróżnicowanie płciowe, jednorodność wiekowa, jednorodność zawodowa)
§ Układ ćwiczeń - podręcznik opisuje ponad 130 ćwiczeń, podzielonych ze względu na główne cele dydaktyczne.
§ Podstawowe zasady metodyczne :
1. Należy zawrzeć kontrakt z grupą, stosować i respektować przyjęte normy postępowania
2. Należy wyciszać krytykę osób i ich pomysłów
3. Nie wolno ulegać presji grupy lub jej niektórych członków na szybkie, na ogół przedwczesne zamykanie danego ćwiczenia.
4. Nie wolno posuwać uczestnikom gotowych rozwiązań – zamiast tego podsuwać wskazówki heurystyczne
5. Należy wskazywać uczestnikom możliwości zastosowania w codziennym życiu wyuczonych na treningu umiejętności i wyraźnie zachęcać do tego
§ Miejsce, przestrzeń, wyposażenie – sala treningowa nie powinna być ani za mała ani za duża. Powinna się składać z dwóch części: 1.część do pracy w kręgu, 2. Część do pracy zespołowej.
gapanatka