Szabat, czyli słów kilka o najważniejszym święcie żydowskim
Życie ludności żydowskiej jest mierzone cyklem tygodniowych okresów wyznaczonych przez Szabaty. Regularne następowania Szabatów czynią je dniem bardzo ważnym dla każdego religijnego Żyda. Szabat w kulturze żydowskiej jest to nazwa siódmego dnia tygodnia, czyli piątku. Rozpoczyna się mniej więcej 18 minut przed zachodem słońca, a kończy się następnego wieczoru po pojawieniu się trzech gwiazd, wraz z nadejściem zmroku. Jest to największe święto żydowskie, na cześć Boga Stworzyciela oraz przymierza, które zawarł z Izraelem.
Powstrzymanie się od pracy w Szabat stanowi ważny akt wiary. Na podstawie tekstów biblijnych utworzono listę 39 prac, których nie można wykonywać, między innymi są to: orka, siew, żniwa, strzyżenie owiec, szycie, ubój bydła, rozpalanie ognia, obdzieranie zwierząt ze skóry.
Szabat nie polega tylko na przestrzeganiu zakazów. W czwartym przykazaniu Dekalogu powiedziane jest: „siódmego dnia Pan odpoczął”. Odpoczynek po hebrajsku (języku żydowskim) to „menucha”, czyli stan, w którym nie istnieje konflikt i walka, nie ma strachu i nieufności. Spełniając to przykazanie, każdy Żyd może ten stan osiągnąć.
Obraz przedstawiający nakrycie stołu
podczas pierwszego posiłku szabatowego
Przygotowania do Szabatu rozpoczynają się w piątkowe przedpołudnie. Przeznacza się na nie około czwartą część pieniędzy wydawanych w ciągu tygodnia. Biorą w nich udział wszyscy członkowie rodziny. Tego dnia każdy wygląda czysto i odświętnie. Do pomocy często zatrudniany jest „szebes goj”, człowiek pochodzenia innego niż żydowskie. Przed Szabatem, wieczorem, mężczyźni spotykają się w synagodze na nabożeństwie zwanym „Kabalat Szabat” (hebr. przyjęcie szabatu). Obchody rozpoczynają się poprzez rozpalenie świec przez panią domu, około 20 minut przed zmierzchem. Następnie pan domu błogosławi żonę i dzieci, po czym wszyscy zasiadają do stołu, na którym stoją świece, wino, sól i dwie chałki (pieczone bułki, często przyprawiane szafranem i posypane makiem lub sezamem) przykryte serwetą. Odmawia się kidusz, czyli błogosławieństwo wina, po czym każdy pije po łyku z kielicha. Kolejne etapy to obmywanie rąk oraz błogosławieństwo i jedzenie chałki.
W Szabat spożywa się trzy posiłki – w piątkowy wieczór, sobotnie południe i na koniec Szabatu. Na pierwszym z nich (po zjedzeniu chałki) je się najczęściej ryby (karpia, śledzie), siekaną wątróbkę z jajkiem, rosół z knedelkami lub farfelkami, kugel (potrwa podobna do angielskiego puddingu), barszcz czerwony, cymes (owocowo-warzywne danie) oraz najbardziej charakterystyczny czulent, czyli gorące danie z mięsa, ziemniaków, fasoli, cebuli, pęczaku i innych. W sobotnie południe przed posiłkiem obowiązkowy jest długi kidusz. Do jedzenia podaje się chałkę, rybę, sałatkę owocową i inne zimne dania. Ostatni posiłek, czyli „Szalosz Seudot” jest skromniejszy od pozostałych, tradycyjnie składający się tylko ze śledzi, chałki i piwa. Nie odmawia się już kiduszu.
Po ostatnim posiłku dochodzi do pożegnania szabatu, zwanego hawdalą (hebr. oddzielenie). Odmawia się wtedy błogosławieństwa nad winem i wonnymi ziołami oraz zapala się dwie cienkie, splecione ze sobą świece. Śpiewa się również zmirot – pieśni podobne do weselnych, żegnające „królową Szabat”.
rys. świeca
hawdalowa
Szabat to święto radosne, które przeznaczone jest dla odpoczynku, rodziny oraz Boga. W trakcie niego zapomina się o problemach i kłopotach, a szczególną uwagę
zwraca się na to, co przyjemnego zdarzyło się w kończącym się tygodniu. Szabat to też
czas, w którym czyta się pisma religijne, ze szczególnym uwzględnieniem na
„Pirke Avot”, czyli Nauki Ojców.
gmk1