Rehabilitacja  - TERAPEUTA ZAJĘCIOWY

                                 Joanna Szymańska
 

W medycynie to przywracanie sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej (także zawodowej), utraconej wskutek schorzeń i urazów, przez stosowanie działań usprawniających i terapeutycznych.

Rehabilitacja (łac. re - znów, na nowo, przeciw; habilis - sprawny, należyty, stosowny) stała się nieodzowną składową rozwoju socjalnego każdego nowoczesnego kraju.
Rehabilitacja jest procesem medyczno-społecznym, którego celem jest przywrócenie człowiekowi niepełnosprawnemu utraconych funkcji w przebiegu choroby, a także wad rozwojowych i wrodzonych.
Innymi słowy rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.
Medyczny aspekt tego zagadnienia wysunął się na plan pierwszy. Rozwój metod diagnostycznych i leczniczych powoduje ratowanie życia i zdrowia w przypadkach bardzo trudnych, które jeszcze niedawno kończyły się śmiertelnie. Jednak nie zawsze udaje się w pełni przywrócić wszystkie funkcje człowieka do stanu wyjściowego. Coraz to większe grupy osób czasowo lub stale niepełnosprawnych stały się motorem dla rozwoju nowocześnie rozumianej rehabilitacji. Twórcami współczesnego, polskiego modelu rehabilitacji byli Profesorowie Wiktor Dega i Marian Weiss.
Rehabilitacja rozumiana jest jako ciągły, trwający proces społeczny, wynikający z działania różnych instytucji samorządowych, ogólnopaństwowych, charytatywnych, fundacji - a jej celem jest stworzenie takich warunków by osoba niepełnosprawna mogła powrócić do pełni zdrowia, a w wypadku braku takiej możliwości wykształciła mechanizmy kompensacyjne, które zastąpiłyby utracone funkcje organizmu. Tak rozumiana rehabilitacja powinna umożliwić szybki powrót osoby niepełnosprawnej do rodziny i całego społeczeństwa. Osiągnięcie tego celu możliwe jest poprzez realizację zadań rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej. Motorem rehabilitacji społecznej i zawodowej staje się wieloaspektowa, wczesna rehabilitacja lecznicza. Procesem naturalnym w rozwoju społeczeństwa powinna być pełna integracja osób sprawnych i niepełnosprawnych. Ta wielowątkowość pojęcia rehabilitacji nabiera szczególnego znaczenia w przypadku osób po skomplikowanych, wielonarządowych urazach, ze schorzeniami prowadzącymi do dysfunkcji wielu organów, z trwałymi uszkodzeniami narządów, czy chorobami przewlekłymi.
Pod pojęciem rehabilitacji leczniczej (medycznej) rozumie się proces leczenia, który umożliwia przyspieszenie procesu naturalnej regeneracji i zmniejszenia fizycznych i psychicznych następstw choroby. Stały rozwój nowoczesnych technik diagnostycznych, leczniczych, stała kontrola procesu leczniczego, regeneracyjnego pozwala na ograniczenie skutków trwania choroby. Rehabilitacja lecznicza musi stymulować cały proces leczniczy głównie poprzez aktywność ruchową i psychiczną. Rola rehabilitacji psychicznej jest olbrzymia. Musi ona zawierać takie elementy, które doprowadzą do powstania profilaktyki inwalidztwa. Rehabilitacja psychiczna pozwala zachować wiarę przez osobę niepełnosprawną w poprawę sytuacji zdrowotnej, rodzinnej i społecznej. W przypadku trwałej utraty niektórych funkcji organizmu, odpowiednie postępowanie psychologiczne musi doprowadzić do poznania i zaakceptowania swojego \\\"nowego\\\" ciała.
W leczeniu poważnych zwłaszcza trwałych uszkodzeń morfologicznych lub utraty funkcji organizmu włączane są elementy kompensacyjne i adaptacyjne.
Kompensacją nazywamy proces, który wyzwala naturalne możliwości zastępcze, jakie istnieją w każdym organizmie żywym. Jest to zdolność zastępowania na drodze odtwarzania utraconych funkcji poprzez częściowo uszkodzony narząd, lub całkowite przejęcie tej funkcji przez inny zdrowy narząd. Innymi słowy kompensacja to zdolność do całkowitego lub częściowego wyrównania skutków działania czynników szkodliwych. Kompensacja dotyczyć może zaburzeń dynamicznych, statycznych, czynnościowych oraz statyczno-dynamicznych. Często ze zjawiskiem kompensacji wiąże się proces adaptacyjny.
Adaptacją nazywamy umiejętność dostosowania się człowieka do warunków socjalnych, stanu morfologicznego, który trzeba przyjąć za utrwalony. Adaptacja umożliwia więc przystosowanie się do zmniejszonej sprawności ważnych narządów w następstwie choroby lub urazu. Odpowiednio sterowana lub wykorzystana adaptacja umożliwia uzyskanie jak najbardziej optymalnego wyniku końcowego leczenia. Za najważniejsze w procesie adaptacyjnym uważa się uzyskanie samodzielności życiowej tej szeroko rozumianej, a więc zarówno w czynnościach dnia codziennego, jak i czynnościach zawodowych, społecznych i rodzinnych. Adaptacji czyli przystosowaniu podlega sfera duchowa (umysłowa) i organiczna człowieka.
Rehabilitacja społeczna jest procesem, który zmierza do przywrócenia samodzielności społecznej osobie, która jest jej pozbawiona, a tym samym znajduje się poza nawiasem normalnego życia społecznego. Każdy członek społeczności ma prawo korzystać ze zdobyczy jakie to społeczeństwo wypracowało. Rehabilitacja społeczna obejmuje też edukację osób zdrowych w zakresie koniecznym dla zrozumienia potrzeb niepełnosprawnych i akceptacji ich jako normalnych pełnoprawnych członków społeczeństwa. Proces ten musi objąć rodziny niepełnosprawnych by jako pierwsze zaakceptowały inwalidę w domu i stworzyły mu korzystne warunki życia w rodzinie. Całe społeczeństwo powinno dbać o zatarcie różnic między sprawnymi i niepełnosprawnymi. Likwidacja wszystkich barier uniemożliwiających normalne funkcjonowanie inwalidów powinno być ważną sprawą dla sprawnych i niepełnosprawnych.
Rehabilitacja zawodowa zajmuje się przywróceniem zdolności do aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. Możliwości zarobkowania, twórczego działania są naturalną potrzebą człowieka. Rolą rehabilitacji zawodowej jest, więc zrealizowanie tego postulatu poprzez naukę zawodu możliwego do wykonywania przy panującej dysfunkcji inwalidy. Może to być preorientacja zawodowa, czy kształcenie dzieci i młodzieży od podstaw w zakresie pracy zawodowej. Rolą rehabilitacji zawodowej będzie też odpowiednie przystosowanie stanowisk pracy dla ludzi niepełnosprawnych, tworzenie warunków pracy chronionej, a w szczególnie trudnych sytuacjach stworzenie warunków do pracy chałupniczej.
Twórcy Polskiego modelu rehabilitacji nadali jej charakterystyczne właściwości:
1. Powszechność.
Rehabilitacja musi być powszechna, to znaczy dostępna bezpłatnie każdemu, kto jej potrzebuje. Obejmować musi wszystkie dyscypliny medyczne. Bezpłatność rehabilitacji niweluje często konieczność utrzymywania niepełnosprawnych przez ogół społeczeństwa.
2. Wczesne zapoczątkowanie.
Rozpoczęcie wczesne procesu rehabilitacji już w trakcie leczenia, wpływanie na kształt programu leczenia prowadzi do skrócenia czasu leczenia i poprawy jego wyników. Wcześnie zapoczątkowana rehabilitacja prowadzi do szybszego powrotu utraconych funkcji przez chorego lub wykształcenie takich mechanizmów kompensacyjnych, które utraconą funkcję organizmu zastąpią lub uzupełnią. Wczesna rehabilitacja obejmuje też zagadnienia profilaktyki leczniczej.
3. Zespołowość (kompleksowość).
Rehabilitacja zwłaszcza w przypadkach osób ciężko poszkodowanych musi być prowadzona przez zespół wielospecjalistyczny. Zespół wielu specjalistów obejmuje lekarzy ze specjalności charakterystycznych dla danego schorzenia, pielęgniarek, rehabilitantów, służby pomocnicze, psychologów, nauczycieli, pedagogów specjalnych, pracowników socjalnych i innych.
4. Ciągłość.
Rehabilitacja musi być ciągła i nieprzerwana. Rehabilitacja medyczna jest w ścisłym związku z rehabilitacją socjalną i zawodową. Ciągłość rehabilitacji oznacza, że obejmuje ona osoby w trakcie leczenia szpitalnego, przejmuje ich w opiece ambulatoryjnej i kontynuowana jest dalej w trakcie pobytu osoby niesprawnej w domu.
Warto zauważyć, że tak widziana rehabilitacja realizuje zasadę leczenia człowieka, a nie tylko jego choroby.

Rozwój rehabilitacji współcześnie rozumianej zaczął się w XIX wieku. Ale dopiero Douglsa C. Mallurtie, dyrektor Nowojorskiego Instytutu Czerwonego Krzyża w 1919 roku przedstawiając wyniki leczenia inwalidów wojennych używa określenia rehabilitacja.
W swej historii rehabilitacja wiązana była głównie z chorobami narządu ruchu. Starożytni Grecy i Rzymianie stosowani gimnastykę leczniczą w wielu schorzeniach, a także uznawali gimnastykę, za metodę umożliwiającą prawidłowy, harmonijny rozwój ludzkiego ciała.
W Europie okres średniowiecza zapisuje się chlubnie w rozwoju ortopedii, rehabilitacji i protezowania. Francuski cyrulik Ambroży Paré w XVI wieku wprowadza poza nową techniką amputacji kończyn, zaopatrzenie protetyczne. Pierwszy w Europie zaopatruje amputowanego w protezę drewnianą kończyny dolnej.
Od tego czasu nastąpił szybki rozwój metod protezowania i ortotyki. W XVII wieku włoski chirurg Pietro de Marchetti zaopatruje ówczesnego marszałka Francji w ortozę ręki umożliwiającą mu trzymanie szabli. Angielski lekarza Glisson wprowadza nowe metody w leczeniu skrzywień kręgosłupa. Jego pomysłem jest pętla skórzana potrzebna do stosowania wyciągu osiowego kręgosłupa za głowę. Podaje też zasady gimnastyki korekcyjnej w skrzywieniach kręgosłupa. Wadami postawy u dzieci zajmuje się też francuski chirurg Nicolas Andry (wprowadza do nauki pojęcie ortopedii). W końcu XVII wieku i później powstają w Europie liczne zakłady gimnastyki leczniczej. Szczyt rozwoju rehabilitacji nastaje na okres międzywojenny, ponieważ społeczności światowej przybywa olbrzymia rzesza inwalidów wojennych. II Wojna Światowa ponownie stwarza potrzeby tworzenia ii rozwoju światowych ośrodków rehabilitacji.
Inicjatorem rehabilitacji ruchowej w Polsce był prof. Ludwik Bierkowski.(1801-1860). L. Bierkowski urodził się w Poznaniu. Studia medyczne ukończył w Berlinie. W 1830 r. rozpoczął pracę w Katedrze Chirurgii w Krakowie. Był uczestnikiem Powstania Listopadowego. Pierwszy w Polsce wprowadził w chirurgii znieczulenie eterowe. W 1837 r. otworzył szkołę gimnastyczną. Napisał pracę: Kilka słów o ważności, potrzebie i użytku gimnastyki. Stworzył trwałe podstawy pod ortopedię i rehabilitację.
W 1892 r. w Warszawie otwarto Zakład Gimnastyki Inwalidzkiej. Prowadziła go Halina Kuczalska.
Pierwszą wyższą uczelnią, która wprowadziła w 1925r do programu nauczania zajęcia z gimnastyki leczniczej i masażu, była Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu.
W Warszawie kursy gimnastyki wyrównawczej prowadziła II Klinika Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1930-1939.
Rozwój rehabilitacji rozumiany współcześnie następuje po II Wojnie Światowej.
Podstawy tej rehabilitacji i jej Światowy rozgłos następuje dzięki pracy twórczej Wielkiego Uczonego Profesora Wiktora Degi.

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych.

Rehabilitacja wyłoniła się w rozwiniętych społeczeństwach z nieszczęść ludzkich i katastrof, za które społeczność czy państwo poczuły się odpowiedzialne. Były to początkowo wojny i epidemie, jak choroba Heinego – Medina, kalectwo wrodzone, a później nieszczęśliwe wypadki, choroby okaleczające różne narządy ciała, zaburzenia umysłowe itd. Skutki tych nieszczęść wprowadziły osoby nimi dotknięte w impas życiowy. One same nie pozwoliły się wyzwolić, a pomoc lekarska nie zdołała usunąć kalectwa. Wynikła więc utrata sprawności fizycznych, psychicznych, społecznych czy zawodowych. W Polsce odpowiedzialność za rehabilitację przyjęło Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej co miało ogromne znaczenie dla osób niepełnosprawnych jak również dla dalszego rozwoju tej nauki.
Definicja niepełnosprawności, którą można uznać za obecnie obowiązującą w naszym kraju, głosi:
„Niepełnosprawną jest osoba, której stan zdrowia psychicznego lub fizycznego powoduje trwałe lub długotrwałe utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie udziału w stosunkach społecznych i wypełnianie ról wg przyjętych kryteriów i obowiązujących norm” .

„Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym udziale tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej”. (Dz. U. art. 7 z 27 sierpnia 1997r.).

Występuje wiele możliwości rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Możemy tu wymienić:
Rehabilitację leczniczą –ukierunkowana jest przede wszystkim na wykorzystanie biologicznych metod oddziaływania na osobę z dysfunkcją organizmu w celu poprawy jej stanu zdrowia lub ograniczenia somatycznych skutków urazu ciała.

Rehabilitację społeczną – ma na celu przywracanie możliwości normalnego sposobu życia w naturalnym środowisku. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez:
1. wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej,
2. wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych,
3. likwidację barier w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji,
4. kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi.
Rehabilitację zawodową - ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego, przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
Rehabilitację pedagogiczną – rozumie się przez nią realizacjęü procesu nauczania dostosowanego do możliwości i ograniczeń tych osób .

U większości osób rehabilitacja ma charakter leczenia funkcjonalnego tj. stosowania ćwiczeń ruchowych we wszystkich ich odmianach, których celem jest poprawienie niesprawnego narządu ruchu. Często leczenie to łączy się z zabiegami fizykoterapeutycznymi, do których możemy zaliczyć:
- elektroterapię, obejmującą stosowanie prądu galwanicznego, prądów małej, średniej i wielkiej częstotliwości;
- magnetoterapię polegającą na stosowaniu, przede wszystkim, pulsującego pola magnetycznego małej częstotliwości;
- termoterapię, obejmującą hydroterapię, prądy wielkiej częstotliwości, ultrasonografię, promienie podczerwone, parafinoterapię, krioterapię;
- fototrapię, obejmującą światło słoneczne, promieniowanie nadfioletowe, chromoterapię i lasery,
oraz terapię zajęciową.

W wielu przypadkach rehabilitacja lecznicza ma podstawowe znaczenie np. w leczeniu skolioz , w porażeniach obwodowych i ośrodkowych. W innych przypadkach uzupełnia i kończy leczenie podstawowe np. w leczeniu złamań kości czy zwichnięciach stawów. W ramach rehabilitacji leczniczej wyróżnić możemy jeszcze nauczanie wykonywania życia codziennego, opiekę pielęgniarską czy psychoterapię.

Podstawowym celem pomocy jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Dotyczy to umożliwiania tym osobom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, w których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki i możliwości. Jedną z takich form jest zaopatrzenie ortopedyczne (protezowanie i aparatowanie) . Pomaga to w leczeniu, w odzyskaniu sprawności, ułatwia wykonywanie podstawowych czynności życia codziennego. Wraz z postępem technicznym tego rodzaju zaopatrzenie ustawicznie się unowocześnia i jest coraz bardziej skuteczne w działaniu. Dotyczy to szczególnie krajów wysoko rozwiniętych. W Polsce występują w tej dziedzinie znaczne opóźnienia.

Dalszą pomoc stanowi rehabilitacja zawodowa. Składa się na nią wiele działań w tym szczególnie poradnictwo, przygotowanie do pracy, zatrudnienie i opieka nad niepełnosprawnymi w zakładach pracy.
Warunkami właściwego zatrudnienia niepełnosprawnych są: dobranie dla niego pracy zgodnej ze stanem zdrowia i kwalifikacjami, odpowiednie zorganizowanie stanowiska pracy, życzliwy stosunek do niego ze strony współpracowników, a także sprawowanie opieki w czasie zatrudnienia. Istotną formę stanowią tu zakłady pracy chronionej. Jednak w ramach przeobrażeń w systemie gospodarczym w Polsce odczuwają one znaczne trudności przystosowania do ogólnych warunków ekonomicznych i większość z nich ulega likwidacji, co jest nieraz tragiczne w skutkach dla zatrudnionych tam niepełnosprawnych.
Ważną sprawą jest także adoptowanie mieszkań dla niepełnosprawnych (poruszających się o kulach i na wózkach inwalidzkich), by umożliwić im samodzielne dostanie się do budynku mieszkalnego.
Dotyczy to także ułatwienia przejść podziemnych poprzez uwzględnienie tych zagadnień w zagospodarowaniu przestrzennym osiedli. Wobec powyższego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Administracji Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 3 lipca 1980r „w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki” zawiera wymóg dostępności budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych dla osób niepełnosprawnych. 
Warsztat terapii zajęciowej oznacza wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę stwarzającą niepełnosprawnym, z upośledzeniem uniemożliwiającym aktualnie podjęcie pracy, możliwość udziału w rehabilitacji społecznej i zawodowej przez terapię zajęciową.
Turnus rehabilitacyjny oznacza formę aktywnej rehabilitacji, połączonej z elementami wypoczynku, mającej na celu przede wszystkim ogólną poprawę sprawności, wyrobienie zaradności, pobudzanie i rozwijanie zainteresowań osób niepełnosprawnych.
Zespoły ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych. Są to np. poradnie psychologiczne czy gabinety fizjoterapeutyczne.
W ostatnich latach dokonują się zasadnicze przemiany w statusie ludzi niepełnosprawnych w naszym kraju. Jednak ze względu na złą sytuację ekonomiczną państwa przed niepełnosprawnymi pojawiają się złe perspektywy. Pomimo, iż problem tych ludzi jest problemem społecznym, który we właściwy sposób rozwiązywany owocować może zwiększoną sprawnością funkcjonowania mechanizmów państwa, wydaje się, że stanowi on jedynie obciążenie. Fatalnie funkcjonująca służba zdrowia w znacznym stopniu ogranicza dostęp ludziom niepełnosprawnym do rehabilitacji np. zamykane są przychodnie rehabilitacji ambulatoryjnej, ograniczony jest dostęp do opieki pielęgniarskiej czy zabiegów fizjoterapeutycznych w domach pomocy społecznej, a także występuje zbyt mała liczba warsztatów terapii zajęciowej. Również bariery architektoniczne są utrudnieniem dla osób niepełnosprawnych, gdyż zamiast nie dopuszczać do powstawania kolejnych tych barier i usuwać już istniejące, a odnosi się to w szczególności do publicznych obiektów budowlanych, wielorodzinnych budynków mieszkalnych i ciągów komunikacyjnych nikt nie zwraca uwagi na bezsilność i bezradność osób niepełnosprawnych, którzy tak jak i my chcą sprawnie żyć i funkcjonować normalnie.

Definicja i stopnie niepełnosprawności

W Polsce obowiązuje podwójny system orzekania o niepełnosprawności:

1.      do celów ubezpieczeń społecznych,

2.      do celów rehabilitacyjnych, pomocy społecznej itp.

1 września 1996 r. na mocy znowelizowanych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym, wprowadzono nowy system orzekania o niezdolności do pracy, zastępujący wcześniejsze orzekanie o inwalidztwie. Poprzednio do jednej z trzech grup inwalidów kwalifikowały lekarskie komisje do spraw inwalidztwa i zatrudnienia. Obecnie o zdolności do pracy zawodowej orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a jego orzeczenie służy tylko celom rentowym.

Lekarz orzecznik może orzec:

1.      całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji,

2.      całkowitą niezdolność do pracy,

3.      częściową niezdolność do pracy.

Tak ogólne określenia nie są wystarczające do celów rehabilitacyjnych, udzielania pomocy socjalnej, korzystania z uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym itp. Dlatego z dniem 1 września 1996 r. została znowelizowana ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Ustawa ustala trzy stopnie niepełnosprawności - znaczny, umiarkowany i lekki. Orzeczenie o zaliczeniu do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności - na wniosek osoby zainteresowanej - wydają powiatowe zespoły do spraw orzekania przy powiatowych centrach pomocy rodzinie.
Według ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (art. 4. 1.) "Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę mającą naruszoną sprawność organizmu:
1) niezdolną do podjęcia zatrudnienia,
2) zdolną do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej, wymagającą niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagającą w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia, nie wymagającą pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych.
4. Ograniczona możliwość samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie, bez pomocy innych osób, podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację i komunikowanie się.
5. Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 2, nie wyklucza możliwości podejmowania przez tę osobę zatrudnienia, także poza zakładem pracy chronionej lub zakładem aktywizacji zawodowej.
Art. 5.(1) Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:
1) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust. 2 i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1998 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (...), traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
2) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust. 2 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
3) częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 901 ust. 2 i 3 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności."

Tak określane stopnie niepełnosprawności odnoszą się do wszystkich rodzajów niepełnosprawności i są również zbyt ogólne. Do różnych celów, a głównie celów rehabilitacyjnych, niezbędne jest ustalenie nie tylko stopnia, ale również rodzaju niepełnosprawności. Inne ograniczenia bowiem powoduje uszkodzenie narządu ruchu, inne utrata słuchu, inne brak wzroku i inne np. upośledzenie umysłowe. W tym miejscu należy dodać, że są osoby, u których występuje dwie lub więcej różnych niepełnosprawności, np. jednoczesna utrata wzroku i słuchu, uszkodzenie narządu ruchu i upośledzenie umysłowe, utrata wzroku z powodu cukrzycy i amputacje kończyn.

Niezbędne więc jest określanie stopnia i rodzaju niepełnosprawności. Niezbędne jest również możliwie precyzyjne ustalanie zakresu danego defektu. Czym innym jest bowiem całkowita utrata wzroku, a czym innym ograniczenie pola widzenia do 20 stopni, chociaż w obydwu przypadkach zespół orzekający zaliczy te osoby do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Do I grupy inwalidów (znaczny stopień niepełnosprawności) kwalifikowane są osoby z całkowitą ślepotą obuoczną lub praktyczną ślepotą obuoczną - ostrość wzroku po korekcji w lepszym oku nie przekracza 5% normalnej ostrości oraz osoby, u których pole widzenia zawężone jest do około 20 stopni - widzenie lunetowe.

Do II grupy inwalidów (umiarkowany stopień niepełnosprawności) zalicza się osoby, u których ostrość wzroku po korekcji w lepszym oku wynosi od 6% do 10% normalnej ostrości oraz osoby z zawężonym polem widzenia do około 30 stopni.

Do III grupy inwalidów (lekki stopień niepełnosprawności) kwalifikują się osoby z obuoczną bezsoczewkowością, osoby jednooczne oraz osoby, których ostrość wzroku w lepszym oku po korekcji szkłami nie przekracza 25% normalnej ostrości. Osoby te nie są prawnie uznawane za niewidome.

Ponadto, przy kwalifikowaniu uwzględnia się inne czynniki. Jeżeli np. pacjentowi grozi odwarstwienie siatkówki i w konsekwencji utrata bądź znaczne pogorszenie wzroku, nawet, jeżeli aktualna ostrość i pole widzenia są lepsze niż wynika to z podanych norm, zaliczany jest do wyższego stopnia niepełnosprawności. Podobnie na podwyższenie stopnia niepełnosprawności wpływa postępujące zwyrodnienie barwnikowe siatkówki i inne schorzenia. Z tych względów, zdecydowana większość osób prawnie uznanych za niewidome, dysponuje pewnymi, niekiedy znacznymi, możliwościami widzenia. W Polsce według obowiązującego prawa za praktycznie niewidome uważane są osoby słabowidzące, które w odpowiednich warunkach oświetleniowych funkcjonują podobnie jak osoby pełnosprawne. Takie kryteria kwalifikowania do stopni niepełnosprawności, a dawniej do grup inwalidzkich, zwłaszcza do I i II, powodują, że wśród osób zaliczanych do niewidomych są osoby, które utraciły wzrok całkowicie, osoby z poczuciem światła oraz z użytecznymi możliwościami widzenia. Jest to przyczyną nieporozumień, podejrzeń o symulację, wyłudzanie uprawnień itp.

Na podstawie zachowania osób słabowidzących niekiedy wydawane są opinie dotyczące niewidomych. Możliwość widzenia w granicach 10% normalnej ostrości daje wielkie możliwości osobie słabowidzącej. Umożliwia to w wielu sytuacjach życiowych zupełnie dobre funkcjonowanie. W warunkach np. dobrego oświetlenia otoczenie może nawet nie zauważać dysfunkcji wzroku. Podobnie ma się sprawa z zawężeniem pola widzenia. W tym przypadku ostrość wzroku może być nawet stuprocentowa. Wzrok taki umożliwia niemal swobodne czytanie i pisanie, oglądanie programów telewizyjnych, a nawet oglądanie bardzo małych obiektów pod mikroskopem. Trudności wyłaniają się dopiero w dużej przestrzeni, w której osoba słabowidząca doskonale widzi jedne przedmioty i zupełnie nie widzi innych (widzenie lunetowe). Jej wzrok, mimo poważnych ograniczeń, jest bardzo przydatny w życiu codziennym, chociaż wyklucza wykonywanie niektórych zawodów i czynności.

Osoby niewidome nie mają takich możliwości. Przy wykonywaniu czynności życiowych, pracy zawodowej, zdobywaniu wykształcenia itd. muszą stosować metody bezwzrokowe. Ich niepełnosprawność jest widoczna.

Otoczenie nie zna tych uwarunkowań i różnic. Taki stan rzeczy jest bardzo niekorzystny zarówno dla niewidomych, jak i dla słabowidzących.

Osoby z niepełnosprawnością wzroku podzielić można również na niewidomych i ociemniałych. Do niewidomych zaliczają się osoby, które urodziły się niewidome oraz te, które utraciły wzrok we wczesnym dzieciństwie i nie pamiętają wrażeń wzrokowych.

Osoby, które utraciły wzrok w późniejszych latach życia, zaliczane są do ociemniałych.

Ze względów rehabilitacyjnych, spośród ociemniałych wyodrębnia się nowo ociemniałych. Są to osoby, które utraciły wzrok nie wcześniej niż przed dwoma laty lub później i nie zdążyły jeszcze przystosować się do nowych warunków.

Podziały te są ważne ze względów teoretycznych i praktycznych. Okres życia, w którym nastąpiła utrata wzroku oraz stopień jego utraty, mają wielkie znaczenie w rehabilitacji podstawowej, zawodowej, psychicznej i społecznej.

Kinezyterapia to leczenie ruchem. Inne, mniej profesjonalne określenia, to gimnastyka lecznicza lub ćwiczenia usprawniające. Kinezyterapia jest jedną z metod fizjoterapii. 

Początków kinezyterapii można doszukiwać się już w systemie filozoficznym Konfucjusza (2700 lat p.n.e.), który eksponował znaczenie określonych pozycji ciała w uzyskaniu efektów profilaktyczno-leczniczych. Starohinduska joga stawiała sobie za cel osiągnięcie najwyższej zdolności psychofizycznej a środkami do tego celu miało być m.in.: stosowanie ćwiczeń gimnastycznych i oddechowych. Również Hipokrates sławny, grecki lekarz (V i IV wiek p.n.e.), za dwa główne filary medycyny ...