EDU_DiagnostykaObrazowa_ChorobyUkladuKostnego.pdf

Do druku: Choroby układu kostnego

http://www.docedu.klrwp.pl/print.php?id=121

Choroby układu kostnego

Wstęp

Na samym początku w rozważaniach o chorobach układu kostnego należy stwierdzić, że

najważniejszym zagadnieniem jakie stoi przed lekarzem rodzinnym, nie jest postawienie

precyzyjnego rozpoznania choroby. W pierwszej kolejności powinien posiadać umiejętność

odróżnienia procesu kostnego złośliwego od łagodnego , bo ma to zasadnicze znaczenie w

postępowaniu leczniczym. W tych przypadkach najważniejszą rolę odgrywa czynnik czasu od

momentu rozpoznania do wszczęcia właściwego leczenia, co ma zasadnicze znaczenie

rokownicze.

Jeśli to zagadnienie opanuje, nie popełnia poważniejszego błędu i wiedza takiego lekarza jest

uznawana za wystarczającą i odpowiedzialną. Nie jest to zagadnienie łatwe i proste. Aby móc

spełnić to zadanie, konieczne jest posiadanie podstawowych wiadomości, wiedzy i umiejętności

z osteologii.

Podstawowym badaniem obrazowym układu kostnego jest klasyczne zdjęcie rentgenowskie

wykonane co najmniej w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach .

W wybranych przypadkach może zajść konieczność pogłębienia diagnostyki, poprzez

wykonanie badania izotopowego, tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego .

Ultrasonografia jest doskonałą metodą wykrywania wrodzonych wad stawów biodrowych u

noworodków i niemowląt oraz może być przydatna w rozpoznawaniu niektórych chorób tkanek

miękkich narządu ruchu.

Podstawowe znaczenie w interpretacji i rozpoznawaniu chorób układu kostnego ma

zrozumienie podstawowych pojęć, które często stanowią najważniejszą część opisu badania, a

to:

zanik kostny ( osteoporosis )

zniszczenie kości ( osteolysis )

zagęszczenie kości ( osteosclerosis )

odczyny okostnowe

zwapnienie i skostnienie w częściach miękkich.

Często w praktyce lekarskiej są używane inne terminy np. przebudowa struktury kostnej. Od

radiologa należy jednak wymagać w opisach wyłącznie wymienionych terminów podobnych lub

identycznych jak język anatomopatologa.

Nie ulega wątpliwości, że część zmian w radiologicznej diagnostyce obrazowej są typowe i

znamienne dla określonej choroby. Niektóre jednak są całkowicie niecharakterystyczne, nie

pozwalają na ustalenie rozpoznania choroby a nawet na podejrzenie i określenie występującej

patologii. W takich sytuacjach obowiązuje radiologa lub (i) lekarza rodzinnego współpraca z

klinicystą, a szczególnie z histopatologiem.

1 z 10

2010-04-25 15:57

Do druku: Choroby układu kostnego

http://www.docedu.klrwp.pl/print.php?id=121

Osteoporoza (zanik kostny)

Osteoporoza (zanik kostny) jest najczęstszym i nieswoistym objawem chorób kości .

Występuje jako zmiana miejscowa lub uogólniona.

Osteoporoza miejscowa występuje np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów, w zapaleniu

kości, po urazach z następowym unieruchomieniem (zespół Sudecka).

Osteoporoza uogólniona ma miejsce w wielu chorobach jak łamliwość kości, zespole

Cushinga, nadczynności gruczołów przytarczycznych, w szpiczaku, cukrzycy, charłactwie i

wielu innych chorobach układowych i metabolicznych.

Zdjęcie rentgenowskie ujawnia osteoporozę dopiero gdy masa kostna zmniejszy się o 30%

lub więcej np. w chorobach kręgosłupa, gdy stwierdza się tzw. „kręgi rybie”.

Wczesne wykrycie osteoporozy uogólnionej np. związanej z zaburzeniami hormonalnymi czy

wiekiem wymaga badania densytometrycznego . Opracowanie komputerowe i

densytometryczne a nie subiektywna ocena badania, pozwala pewnie ocenić stopień ew.

zaniku kostnego w stosunku do normy wiekowej i płci badanego osobnika. Chodzi tu zwłaszcza

o diagnostykę osteoporozy nazywanej różnie: idiopatyczną, pierwotną lub mniej słusznie –

starczą ( osteoporosis senilis vel postclimacterica ).

Osteoliza

Osteoliza (zniszczenie kości) to stan w którym w obrębie kości stwierdzamy brak utkania

kostnego tak w obrazie radiologicznym jak i mikroskopowym.

Osteolizę mogą spowodować różne choroby, głównie zapalenia i guzy. Zniszczenia mogą być

brzeżne lub wewnątrzkostne.

Aby zmiana była widoczna na przeglądowym zdjęciu radiologicznym , musi osiągnąć pewne

rozmiary np. w trzonie kręgu co najmniej 10mm.

Zniszczenie kości o regularnych kształtach i wyraźnych konturach (granicy) są przeważnie

wywołane procesami łagodnymi (np. torbiel kostna, włókniak) (ryc. 1).

Zniszczenie bezładne, naciekające o nieregularnych kształtach i zatartych konturach ,

kościotworzenie w częściach miękkich spotykamy najczęściej w złośliwych chorobach

nowotworowych, tak pierwotnych jak i przerzutowych, ale również w szybko szerzących się

stanach zapalnych kości (ryc. 2, 3, 4, 5).

2 z 10

2010-04-25 15:57

Do druku: Choroby układu kostnego

http://www.docedu.klrwp.pl/print.php?id=121

Osteosklerosis

Osteosklerosis (zagęszczenie struktury kostnej) w obrazie radiologicznym może dawać

zgrubienie, znikształcenie, zwiększenie liczby beleczek istoty gąbczastej oraz zaburzenia ich

prawidłowego układu.

Warstwa korowa w osteosklerosie bywa znacznie pogrubiała. Niekiedy klasyczny obraz

struktury kostnej znika i stwierdza się bezpostaciowe, silnie wysycone wapniem masy (ryc.

11-1, 11-2, 11-4 i 11-5). Kości w chorobach układowych przebiegających z osteosklerozą są

pogrubiałe, mają zmienioną strukturę, wykazują wyraźnie zmniejszoną odporność mechaniczną

i mogą być kruche.

Osteoskleroza miejscowa występuje w krwiopochodnym zapaleniu kości, w zmianach

zwyrodnieniowych (ryc. 6, 7 i 8), w pierwotnych i przerzutowych guzach złośliwych.

Występujące zespoły przebiegające z uogólnioną osteosklerozą są znacznie rzadsze.

Odczyny okostnowe

Okostna na zdjęciu radiologicznym nie jest widoczna, ale jeśli się wysyci solami wapnia

możemy ją ocenić, i z tego obrazu wyciągnąć wnioski rozpoznawcze. Odczyny okostnowe

występują w różnym kształcie w urazach, w zapaleniu kości (ryc. 9 i 10) i guzach złośliwych

(ryc. 4 i 5).

Charakterystyczny wygląd odczynu okostowego przesądza często o rozpoznaniu guza

złośliwego . W stanach zapalnych, gdy okostna zostaje odwarstwiona przez ropę, wytwarza na

swej powierzchni cieniutką warstwę kości tzw. odczyn okostnowy. W zapaleniach przewlekłych

lub złamaniach te „odczyny” występują linijnie lub jako girlandowate pasma, równoległe do osi

długiej kości.

W guzach złośliwych np. mięsakach odczyny często są słabo wysycone wapniem,

cieńsze, cebulowate (guz Ewinga), igiełkowate lub występuje tzw. ostroga (kąt)

Codmana (ryc. 2, 3, 4).

Zwapnienia i skostnienia w tkankach miękkich

Niektóre z tych postaci mają znamienny wygląd i umiejscowienie. Pozwalają rozstrzygnąć o

rozpoznaniu procesu łagodnego (ryc. 11) od złośliwego (ryc. 2, 3, 4 i 5). Nowotwory i

nowotworowo podobne zmiany w układzie kostnym dzielimy na łagodne i złośliwe. Nowotwory

te wytwarzają tkankę kostną.

Do łagodnych należą

3 z 10

2010-04-25 15:57

Do druku: Choroby układu kostnego

http://www.docedu.klrwp.pl/print.php?id=121

kostniak ( osteoma ),

kostniak kostnawy ( osteoma osteoides ),

do złośliwych

chrzęstniako-mięsak ( chondrosarcoma ).

Nowotwory z tkanki łącznej to

łagodne

tłuszczak (lipoma),

włókniak (fibroma)

i złośliwe

tłuszczakomięsak ( liposarcoma ),

włókniakomięsak ( fibrosarcoma ).

Inne nowotwory to np. szkliwiak ( adamantinoma ), osłoniak ( schwannoma ).

Dużą grupę tworzą zmiany nowotworowopodobne kości. Są to min. torbiel tętniakowata ( cystis

aneurysmaticum ) czy włókniak niekostniejący ( fibroma non ossificans ).

Osobne zgadnienie to problematyka przerzutów nowotworów złośliwych do układu

kostnego . Występowanie tej patologii zdarza się częściej, niż obecność w układzie kostnym

nowotworów pierwotnych. Najczęściej ma to miejsce w raku sutka, gruczołu krokowego, płuc

i nerek . Zazwyczaj przerzuty występują w miejscach obecności największej ilości szpiku

czerwonego a to: w kręgach, miednicy, żebrach i przynasadach dużych kości długich.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ogniska przerzutu z punktu widzenia diagnostyki

radiologicznej mogą mieć cechy osteolityczne, osteosklerotyczne lub mieszane.

Guzy części miękkich

W rozpoznawaniu guzów części miękkich konwencjonalne zdjęcie radiologiczne jest nadal

badaniem podstawowym.

Metoda rezonansu magnetycznego (MR) wnosi cenne informacje rozpoznawcze, zwłaszcza

gdy dotyczy podejrzenia procesu złośliwego.

Najczęstsze guzy tkanek miękkich:

łagodne (tłuszczak, włókniak, naczyniak)

złośliwe (histiocytoma, tłuszczako-mięsak, nerwiak osłonowy złośliwy).

Na tle chorób metabolicznych i zaburzeń hormonalnych mogą występować rozległe zmiany

kostne (nadczynność gruczołów przytarczycznych, zespół Cushinga, akromegalia, zespół

Turnera, osteomolacja, skaza moczanowa (dna), krzywica nerkowa, szkorbut).

4 z 10

2010-04-25 15:57

Do druku: Choroby układu kostnego

http://www.docedu.klrwp.pl/print.php?id=121

Nieswoiste zapalenie kości

Do nieswoistego zapalenia kości dochodzi drogą krwiopochodną. Zapalenie obejmuje

wszystkie składowe kości, a więc również szpik. Szansą na skuteczne leczenie jest wczesne

rozpoznanie.

Rozpoznanie radiologiczne nie należy do wczesnych, dlatego decydują objawy kliniczne.

Pierwsze zmiany radiologiczne daje się zauważyć dopiero pod koniec drugiego tygodnia

choroby . Objawy te to odwarstwienie okostnej, ogniska przejaśnienia w strukturze

kostnej umiejscowione centralnie . Dopiero później występuje zanik kości w sąsiedztwie. W

przebiegu choroby mogą wytworzyć się martwaki, czyli elementy mocno wysycone, otoczone

przejaśnieniem

Reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów zaczyna się przeważnie w stawach rąk i stóp.

W początkowym okresie choroby , może nie być zmian radiologicznych a następnie pojawiają

się ogniska osteoporozy okołostawowej. Zaczyna dochodzić do zwężenia szpar stawowych, a w

dalszym etapie pojawiają się śródkostne przejaśnienia (geody), wypełnione ziarniną niszczącą

kość.

W zaawansowanych stanach dochodzi do podwichnięcia i zwichnięć w małych stawach rąk.

Nasilają się objawy osteoporozy. Zaminy zapalne występują dość często również w obrębie

kręgosłupa szyjnego, zajmując stawy międzywyrostkowe.

W podejrzeniu reumatoidalnego zapalenia stawów należy standardowo wykonać:

zdjęcie dłoni i stóp,

zdjęcie boczne kręgosłupa szyjnego, jako program minimum.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa występuje najczęściej u mężczyzn między 20

a 40 rokiem życia. Pierwsze objawy to przemijające bóle kręgosłupa, zwłaszcza w porze

nocnej. Dla tej choroby, charakterystyczne jest zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych.

Radiologicznie stwierdza się – w początkowym okresie choroby – poszerzenie szpar

stawowych w ich dolnych odcinkach, a następnie zatarcie ich obrysów, nadżerki a końcowe

zmiany zapalenia to obraz zarośnięcia szpar stawów krzyżowo-biodrowych. W kręgosłupie

piersiowym widoczne jest zwiększenie kyfozy.

W dalszym etapie trzony kręgów przyjmują kształt kasetonowy , a w odcinku szyjnym i

lędźwiowym pojawiają się zwapnienia, spowodowane kostnieniem pierścieni włóknistych krążka

międzykręgowego, wiązadeł, dając radiologiczny obraz „bambusowego kija”.

5 z 10

2010-04-25 15:57

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: