OPRACOWANE ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH U PROF DR HAB. LEONA OLSZEWSKIEGO.

1. TEOREMAT RYBCZYŃSKIEGO

W świecie dwóch dóbr, wzrost zasobu tylko jednego czynnika produkcji np. kapitału, ziemi,,, bogactw naturalnych prowadzi do ograniczenia produkcji jednego z dóbr, jeśli ceny światowe nie ulegną zmianie./mały kraj, bo występują tam warunki niezmienionych relacji cen światowych/

Zgodnie z tym teorematem spadek produkcji nastaje w sektorze, który intensywniej wykorzystuje niezmieniony zasób produkcyjny natomiast w sektorze opartym na wysokiej, intesywności zużycia zasobu, który uległ radykalnemu wzrostowi, produkcja rośnie.

Teoremat ten jest weryfikowany z reguły dla sytuacji skrajnych związanych np. z napływem dużej ilości dodatkowego kapitału, wzięciem pod uprawę nowych obszarów ziemi, odkryciem nowych surowców mineralnych, które dają bardo silne przesunięcie produkcyjne.

2. DOMINACJA W HANDLU ZAGRANICZNYM ( nie jestem pewna czy to dokładnie o to chodzi)

Odkąd istnieje scena międzynarodowa (rozumiana jako system wzajemnych relacji, powiązań, zależności między państwami) zawsze jej trzonem, głównymi członkami były MOCARSTWA.  Mocarstwa cechują się: 1potęgą, ogromnym potencjałem ekonomicznym, gospodarczym, militarnym  2duży zasięg oddziaływania  3znaczna siła  wpływów (możność podporządkowania sobie innych państw, podmiotów). Zawsze na scenie międzynarodowej dominowały mocarstwa, zawsze było ich niewiele około 5 – 8.

Początek XIX wieku- (lata kongresu wiedeńskiego) 5 mocarstw: Austro-Węgry, Prusy, Anglia,  Francja, Rosja.  Początek XX wieku -powyższe mocarstwa + Stany Zjednoczone, Japonia, Włochy. Te mocarstwa przetrwały tylko do pierwszej wojny światowej, w jej wyniku rozpadły się Austro-Węgry.   Okres po II wojnie światowej- ukształtował się nowy system, który trwał 45 lat.W wyniku nagromadzonego kapitału, potencjału militarnego, broni jądrowej dominację uzyskały dwa państwa SUPERMOCARSWTA czyli Stany Zjednoczone i ZSRR.  System międzynarodowy był systemem dwubiegunowym, każde z tych dwóch supermocarstw miały obszary swych wpływów; te dwa supermocarstwa charakteryzowały się odmiennymi systemami wartościami ekonomicznymi, gospodarczymi- właśnie te różnice były zarodkiem późniejszego rozpadu tego systemu.

Struktura nowego systemu międzynarodowego (trzy kondygnacje):

I USA – nie jako supermocarstwo w sensie polityczno-militarnym, ale jako superpotęga

II Mocarstwa regionalne – dawniej były też silne, ale teraz zmienia się ich rola. Są to: Chiny, Indie (przyspieszony rozwój), Brazylia, Rosja, Japonia, UE

III Drugorzędne potęgi regionalne: Pakistan, Ukraina, Argentyna itd. Oczekują one od USA, że będą dla supermocarstw przeciw wagą dla dominacji regionalnej.

Miedzy potęgami regionalnymi istnieją sprzeczności, walka konkurencyjna. Powstaje system, który nie jest dwubiegunowy. USA jest największą potęgą, ale nie jest w stanie wywierać wpływu na wszystkie kraje. Rola innych państw jest wyraźnie rosnąca. Dzisiaj podstawowym czynnikiem niemożności absolutyzacji jednego bieguna jest tendencja do regionalizacji, tworzenia ośrodków regionalnych. Regiony a nie same mocarstwa staja się ośrodkami. W związku z nową konstelacją znacznie zwiększa się rola małych i średnich państw. W okresie Zimnej Wojny nie było miejsca dla autentycznej demokracji. Dzisiaj do tych stosunków wkroczył człowiek, prawa człowieka, poszanowanie jego godności – człowiek staje się  jednym z kryteriów wartościowania.

3. EFEKT KREACJI

Oznacza ożywienie obrotów międzynarodowych pod wpływem liberalizacji handlu.. Powstaje w rezultacie wykorzystania różnic w kosztach produkcji między producentami krajów liberalizujących obroty handlowe.

Jeśli producenci kraj A produkują towar po wyższych przeciętnych kosztach niż producenci kraju B, to utworzenie unii celnej lub strefy wolnego handlu między krajami A i B umożliwia opanowanie rynku tego towaru w kraju A przez wydajniejszych producentów producentów kraju B. Kreacja wymiany oznacza wiec nowy strumień obrotów międzynarodowych pod wpływem znoszenia protekcji producentów przed zagraniczna konkurencja. Liberalizacja handlu pociąga wiec za sobą przesunięcie produkcji i dostaw z droższego krajowego do tańszego tańszego producenta partnerskiego i wiąże się z bardziej efektywnym wykorzystaniem zasobów.

Przykład liczbowy

Przed utworzeniem unii celnej Holandia nie importuje stali z Niemiec czy Belgii (bo są wyższe ceny po doliczeniu cła), lecz korzysta z własnej tańszej produkcji.

Po utworzeniu unii celnej (patrz rysunek po prawej stronie)Holandii z Belgia, znosi się cło na stal belgijska i wtedy cena stali belgijskiej na rynku holenderskim spadnie do wysokości rzeczywistych kosztów równych 150 $. Od tej pory użytkownicy holenderscy będą korzystać z tańszej stali belgijskiej. Będzie to sprzyjało ekonomicznej  wydajniejszej ekspansji tańszego przemysłu belgijskiego dokonującego się kosztem droższego przemysłu holenderskiego.. Zniesienie holenderskiego cła na handel z Belgia będzie KREOWAĆ nowy strumień handlu w imporcie Holandii, która uprzednio produkowała swą rodzimą stal.

4. DOMINACJA STRUKTURALNA ????

Dominacja strukturalna możemy zdefiniować jako podleganie szerokim, niezależnym, zastanym przez jednostkę i niezależnym od niej strukturom narodowym, politycznym, ekonomicznym, społecznym, kulturowym. Zatuszowana władza ma charakter antyrozwojowy, co oznacza, że podporządkowuje sobie indywiduum wbrew jego woli i wiedzy oraz przeciwko jednostkowym interesom, potrzebom, aspiracjom, pragnieniom i możliwościom samorealizacji.

5. KURS WALUTOWY STAŁY A ZMIENNY

Kurs walutowy - cena pieniądza jednego kraju wyrażona w jednostkach pienięż­nych innego kraju.

System stałych kursów walutowych – system, w którym parytet walutowy danej waluty jest ustalany i podtrzymywany przez rząd danego kraju

System płynnych kursów walutowych – system, w którym ceny walut zależą od podaży i popytu na rynku.

Zalety i wady kursu stałego i płynnego.

Zaletą kursu stałego jest stabilizowanie warunków wymiany, co sprzyja rozwojowi handlu. Firmy prowadzące handel zagraniczny są skłonne do zawierania długoterminowych transakcji i kontraktów mogą planować działalność na wiele lat z góry. Utrzymanie tego kursu jest jednak trudne, wymaga, bowiem podporządkowania temu celowi całej polityki makroekonomicznej, szczególnie ważne jest wówczas utrzymywanie stabilnych cen na rynku krajowym dla zachowania stabilności w obrocie eksportowym i obronie na rynkach krajowych przed konkurencjom ze strony eksportu. TO zaś wymaga wysokiej dyscypliny budżetowej, kontrolowania ekspansji kredytowej banków komercyjnych poprzez określanie stopy procentowej. Dodatkowo politykę kursu stałego utrudnia lub wręcz uniemożliwia w ogóle, swoboda przepływu kapitałów na rynkach międzynarodowych. Mają one często charakter spekulacyjny a ich rozmiary są tak duże, że żaden kraj jest w stanie sprostać finansowo utrzymaniu kursu na stałym poziomie.

Operacje typu swaps – to operacje polegające na odsprzedaży lub skupie waluty na rynkach zagranicznych.

Kurs płynny – zalety i wady

Kurs płynny jako cena równowagi, bilansuje popyt i podaż waluty własnego kraju pozostawiając więcej swobody na kształtowanie wewnętrznej polityki ekonomicznej. Jego wadą jest zmienność wprowadzająca do handlu element ryzyka kursowego, niepewność warunków wymiany zmusza firmy do zawierania transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym, co podnosi koszty transakcji.

6. GLOBALIZACJA FINANSOWA

- liberalizacja rynków finansowych

- charakter globalnego rynku pieniądza

- podmioty organizacji finansowej świata

- oligocentryzm ekonomiczny i finansowy świata

Głęboka transformacja systemu finansowego następuje etapami. bardzo wyraźnym

etapem jest kryzys surowcowy 1973-74

Kryzys surowcowy tak mocno wpłynął na procesy integracyjne w Europie zachodniej, gdyż ropa naftowa, której cena nominalna w latach 1973-81 wzrosła około 20-krotnie, była surowcem deficytowym importowanym do Europy. Wraz ze wzrostem cen ropy naftowej na rynkach światowych wzrosły także ceny innych surowców energetycznych importowanych do krajów Wspólnot Europejskich i to właśnie było przyczyną powstania na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych olbrzymiej nierównowagi bilansów płatniczych krajów Europy zachodniej.

W ciągu dwóch minionych dziesięcioleci następowało coraz silniejsze wzajemne powiązanie rynków finansowych na Świecie. W rezultacie tego procesu rynki te nabrały charakteru globalnego. Oznacza to, ˝e w dokonywanych na nich transakcjach w coraz większym stopniu uczestniczą podmioty (głównie przedsiębiorstwa, banki oraz inne instytucje finansowe) działające na skalę międzynarodową. W konsekwencji na funkcjonowanie krajowych rynków finansowych oddziałuje wiele czynników zewnętrznych, na które poszczególne kraje nie mają praktycznie większego wpływu.

Globalizacja rynków finansowych jest elementem szerszego zjawiska, którym jest globalizacja gospodarek narodowych.

Globalizacja rynków finansowych niesie ze soba znaczne korzyści zarówno dla gospodarek poszczególnych krajów, jak i dla inwestorów oraz podmiotów poszukujących dodatkowych ¨środków finansowania. Z drugiej strony wiąże się z nią dodatkowe ryzyko dla uczestników rynku i nowe wyzwania dla instytucji odpowiedzialnych za kształtowanie polityki gospodarczej.

Spośród wielu czynników leżących u podstaw globalizacji rynków finansowych za najważniejsze można uznać: globalizację gospodarek krajowych, liberalizację´ krajowych rynków finansowych i związaną z tym rosnącą konkurencję ´ miedzy instytucjami finansowymi oraz rozwój nowoczesnych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych.

Do najważniejszych efektów globalizacji zalicza się´ zmiany w strukturze krajowych i międzynarodowych rynków finansowych, a w szczególności zmniejszenie roli banków jako pośredników finansowych i konieczność ich większego zaangażowania w sferze inwestycyjnej.

7. WSPÓŁCZESNY PROTEKCJONIZM

Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu

I)                   strategiczna polityka handlowa wyjaśnia, w jakich warunkach dany kraj może kosztem partnera uzyskać korzyści z wprowadzenia subsydiów

Założenia (cechy) strategii polityki handlowej:

1)     istnienie niedoskonałej konkurencji

2)     przypisywanie dużej roli korzyściom ze skali produkcji

3)     zakładanie istnienia międzynarodowej współzależności ekonomicznej

Wg zwolenników tej koncepcji w określonych warunkach uzasadnione jest wspieranie przemysłu subsydium gdyż ostatecznie strategia ta może przynieść korzyści całej gospodarce światowej.

Warunki:

1)     gdy przedsiębiorstwo krajowe osiąga zyski tylko przy bardzo dużej skali produkcji

2)     gdy produkcja pozytywnie oddziałuje na całość na całość gospodarki; przykład: airbus, boeing

II)                Polityka przemysłowa polegająca na lokowaniu przez państwo istniejących zasobów w tych sektorach gospodarki, których uważa się za szczególnie ważne dla jej przyszłego rozwoju. Celem polityki przemysłowej jest zapewnienie wysokiej konkurencyjności międzynarodowej gospodarki kraju. U podstaw leżą 2 koncepcje teoretyczne.

1)     strategiczna polityka handlowa

2)     koncepcja dynamicznych przewag komparatywnych, kraj nie musi się zgodzić na istniejące w nim przewagi komparatywne, ale za pomocą strategii polityki handlowej może kształtować własne, pożądane przewagi komparatywne

8. CO WPŁYWA KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW

Międzynarodowa konkurencyjność można określić jako zdolność danego kraju do wytwarzania i sprzedaży na rynkach zagranicznych dobór i usług, które są tańsze i/lub lepsze od oferowanych przez inne kraje

Zależy ona przede wszystkim od wydajności i pracy. Ta z kolei jednak uzależniona jest od bardzo wielu czynników np. konkurencyjności przedsiębiorstw danego kraju, tempo postępu technicznego, poziom edukacji społeczeństwa, polityka ekonomiczna i społeczna prowadzona przez rząd (polityka pieniężna, podatkowa, przemysłowa itp.)

Konkurencyjność przedsiębiorstw jest uwarunkowana wieloma czynnikami o charakterze zewnętrznym i wewnętrznym. Do pierwszej grupy czynników można zaliczyć np. politykę państwa oraz innych instytucji ściśle związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstw, stan infrastruktury materialnej i intelektualnej, relacje z kontrahentami i konkurentami. Druga grupa czynników obejmuje sposób zarządzania, posiadany kapitał obrotowy, nowoczesne techniki i technologie, jakość wytwarzanych produktów.

Szczególne miejsce wśród czynników warunkujących konkurencyjność przedsiębiorstw zajmują innowacje. Decydują one nie tylko o tempie i kierunkach rozwoju gospodarczego, ale też w znacznym stopniu wyznaczają formy i strukturę międzynarodowej współpracy przedsiębiorstw. Są, zatem czynnikiem determinującym międzynarodową konkurencyjność przedsiębiorstw. Tempo i zakres kreowania oraz wdrażania innowacji decyduje obecnie o przewadze konkurencyjnej przedsiębiorstw.

(BRAK DUALIZMU GOSPODARCZEGO I EFEKTU WYLACZENIA)

9. CZY WSZYSTKIE ARGUMENTY NA RZECZ PROTEKCJONIZMU SĄ SŁUSZNE?

Argumenty niesłuszne:

Wprowadzenie środków protekcjonistycznych:

·         Pozwoli zwiększyć zatrudnienie i produkcje w wyniku efektu mnożnikowego spowodowanego zmniejszeniem importu i przesunięciem części popytu na dobra krajowe, a to ma doprowadzić do zwiększenie produkcji tego dobra w kraju.

·         Uzasadnia się koniecznością ochrony pracy krajowej przed tanią a pracą zagraniczną.

·         Jest uzasadnione koniecznością poprawy bilansu handlowego ( zmniejszenie importu przy nie zmienionej wielkości eksportu ma poprawić bilans).

·         Wprowadzenie cła naukowego, czyli cła nakładanego na towary importowane do takiej wysokości, aby zrównoważyć poziom cen dóbr importowanych i krajowych.

Argumenty słuszne:

·         Poprawa relacji wymiennych danego kraju (możliwe jedynie dla kraju, który ma duży udział w globalnym popycie na dane dobro).

·         Ochrona przemysłu raczkującego (infant industry)-czasowa protekcja wybranego rodzaju wytwórczości, która nie jest w stanie konkurować z zagranicą.

·         Zapewnienie wpływów państwa- pobieranie ceł, które można wyegzekwować bez konieczności budowy całego systemu podatkowego.

·         Korekta ułomności rynku-na rynku występują rożne zakłócenia, sprawiające ze trudno uznać, iż działa on w warunkach wolnej konkurencji, co usprawiedliwia prowadzenie polityki protekcjonistycznej.

·         Korzyści zewnętrzne: powstają gdy produkcji lub konsumpcji towarzysza korzyści odczuwane przez osoby lub przedsiębiorstwa nie zaangażowane w proces konsumpcji lub produkcji.

·         Koszty zewnętrzne, powstają gdy z produkcja i konsumpcja związane są straty odczuwane przez podmioty nie zaangażowane w proces produkcji lub konsumpcji.

·         Wprowadzenie ceł antydumpingowych.

·         Wyrównanie subsydiów stosowanych za granica.

·         Względy społeczne, ochrona przemysłu który daje najwięcej miejsc pracy.

·         Argument kulturowy: ochrona polskiego rolnictwa związana z tradycja.

·         Argument bezpieczeństwa kraju-dywersyfikacja źródeł importu i gotowość do szybkiego uruchomienia produkcji niektórych dóbr.

10. ETAPY INTEGRACJI EKONOMICZNEJ.

def - proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gospodarczego przez usuwanie ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji oraz tworzenie podobnych warunków konkurencji.

STREFA WOLNEGO HANDLU:

Porozumienie, którego członkowie likwidują wszystkie cła i ograniczenia pozataryfowe we wzajemnych stosunkach handlowych, pozostawiając krajom członkowskim swobodę stosowania narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania. np. EFTA- Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu.

UNIA CELNA:

Porozumienie handlowe, w którym kraje członkowskie nie tylko eliminują bariery celne i pozataryfowe we wzajemnych obrotach handlowych, ale także prowadza wspólna politykę handlowa wobec krajów trzecich. np. Niemiecki Związek Celny, UE.

WSPÓLNY RYNEK:

Porozumienie, w którym kraje członkowskie znoszą w stosunkach wzajemnych ograniczenia w obrocie dobrami i usługami, prowadzą wspólną politykę handlowa wobec krajów trzecich oraz wprowadzają nieskrępowany ruch czynników produkcji (pracy i kapitału) wewnątrz ugrupowania. UE

UNIA EKONOMICZNA:

To wyższa forma wspólnego rynku, w którym kraje członkowskie dokonały także harmonizacji wszystkich rodzajów polityki, mających wpływ na warunki konkurencji na rynkach narodowych: polityka podatkowa, monetarna i społeczna.

UNIA WALUTOWA:

Gdy w Unii ekonomicznej wprowadza się wspólna walutę.

UNIA POLITYCZNA:

Unifikacja części lub całości polityki zagranicznej i obronnej.

11. CO TO JEST UNIA CELNA?

Porozumienie handlowe, w którym kraje członkowskie nie tylko eliminują bariery celne i pozataryfowe we wzajemnych obrotach handlowych, ale także prowadzają wspólna politykę handlowa wobec krajów trzecich. np. Niemiecki Związek Celny, UE.

12. POLITYKA DOSTOSOWAWCZA MFW I BŚ

Programy dostosowawcze ( structural adjustment programs, SAP) były wdrażane na szeroką skalę w celu rozwiązania kryzysu zadłużenia lat 80.

Szok naftowy lat 70. XX w. doprowadził do deficytów na rachunkach obrotów bieżących i finansowaniu ich ze środków zew...