2012.docx

2012.05.15, 14:21:28

·         Edukacja

·         Publikuj u nas

·         Stancje

·         Tablica ogłoszeń

·         Kalendarz roku szkolnego

·          

« poprzednia publikacja

Edukator » Prace dyplomowe

następna publikacja »

Joanna Chodzin

Stronie Śląskie

Numer publikacji: 6654

Dział: Prace dyplomowe

Rozmiar tekstu: A A A

Funkcje biblioteki. Kształcenie ustawiczne człowieka w XXI wieku

Wstęp

W niezwykle szybkim tempie przebiegają zmiany warunków życia zarówno na gruncie pracy zawodowej, jak i również w całym środowisku człowieka. W takiej sytuacji praca z książką staje się samo inwestowaniem w siebie, a rozwój kultury czytelniczej powinien być procesem trwałym, nigdy nie kończącym się, gdyż umiejętność sprawnego odbioru i przekazywaniu informacji służy zarówno w szkolnictwie jak i poza nim w całym późniejszym życiu człowieka.
Coraz większe braki w wykształceniu, konieczność ciągłego uzupełniania i aktualizowania wiedzy – zwiększa rolę bibliotek jako bazy zdobywania i rozszerzania wiedzy.
Niniejsza praca kieruje się ku problemowi działań edukacyjnych bibliotek podejmowanych wobec społeczeństwa w celu kształcenia ustawicznego.
Celem pracy jest uzmysłowienie społeczeństwu roli bibliotek w całożyciowym procesie kształcenia na każdym szczeblu drogi człowieka zarówno w procesie nauki jak i drogi zawodowej.
Część pierwsza pracy omawia wpływ kształcenia ustawicznego na karierę zawodową społeczeństwa. Drugi rozdział pracy omawia funkcję bibliotek w kształceniu ustawicznym, oraz określa ich rolę i zadania w powstaniu społeczeństwa informacyjnego.
Zaś część trzecia skupia się na przygotowaniu młodzieży do późniejszej nauki dzięki edukacji czytelniczej i medialnej proponowanej w ofercie wszystkich typów bibliotek, zdobywaniu wiedzy korzystając z różnorodnych źródeł i narzędzi informacji, przygotowaniu ucznia do życia w dorosłym społeczeństwie, do życia twórczego i kreatywnego.
W niniejszej pracy pragnę wykazać, rolę bibliotekarza i biblioteki w budowaniu nowego społeczeństwa informacyjnego. Podkreślić rolę biblioteki jako instytucji będącej ważnym ogniwem w procesie udostępniania informacji gotowej do przekształcenia w wiedzę.

Wdrażanie do idei uczenia się przez całe życie pociąga za sobą zmianę w podejściu do edukacji. Uczenie się rozprzestrzenia się poza systemy edukacyjne i szkoły, ma miejsce wszędzie, w wielu różnych sytuacjach i warunkach. Obejmuje wszystkie, etapy zawodowego i społecznego rozwoju. Takie pojmowanie edukacji odzwierciedla tezę, że każdy człowiek posiada zarówno zdolność, jak również prawo do uczenia się. Implikuje to kolejną tezę, że człowiek podejmując wyzwania edukacyjne wpływa na przebieg swojego życia

ROZDZIAŁ I

Kariera zawodowa a kształcenie ustawiczne

1.1 Pojęcie kariery zawodowej

Termin „kariera zawodowa” stał się w ostatnich latach niezwykle modny. Jak podaje Słownik Języka Polskiego kariera to „powodzenie w życiu, zdobywanie coraz wyższych stanowisk w pracy zawodowej, naukowej, społecznej itp., osiągnięcie jakiegoś celu zapewniającego dobre widoki na przyszłość; dobra pozycja życiowa”, „przebieg pracy zawodowej człowieka”.
Ze słowem kariera wiąże się też negatywne określenie karierowicz – „człowiek, którego głównym celem w życiu jest zrobienie kariery, dążący bez skrupułów do sukcesów życiowych”.
Można wyróżnić kilka modeli rozwoju kariery: model indywidualny, który bazuje na teoriach motywacji i skupia się na tym, co jednostkę pcha do przodu i co ona sama robi dla rozwoju własnej kariery; model organizacyjny, w którym odpowiedzialność za rozwój pracownika bierze na siebie organizacja; model partnerski, który jest próbą pogodzenia podejścia indywidualnego i organizacyjnego.
Na rozmowach rekrutacyjnych prawie zawsze pada pytanie o zawodowe plany kandydata w perspektywie kilku lat (5-10 lat). Wielu kandydatów ma problemy z odpowiedzią na to pytanie odnośnie długoterminowych planów. Jeśli komuś zależy na sukcesach zawodowych musi świadomie planować własny rozwój i doskonalić swoje umiejętności.
Związek pomiędzy karierą i rozwojem zawodowym jest bardzo ścisły, niemal synonimiczny. Zgodnie ze słownikiem pojęć HR zamieszczonym na stronach serwisu HRK.PL, kariera to „droga zawodowego rozwoju człowieka. Dokonuje się ona w wykonywaniu różnych prac, pełnienia rozmaitych funkcji i zajmowania stanowisk w strukturze jednego lub wielu przedsiębiorstw.
Na rozwój zawodowy człowieka, a zatem karierę, można spojrzeć z różnych perspektyw: jako na cel sam w sobie, środek służący uzyskaniu innych celów (np. wartości materialnych, prestiżu czy władzy) a także jako na akt będący produktem ubocznym codziennej praktyki zawodowej. Na dzisiejszym – rządzącym ostrymi prawami konkurencji – rynku, konieczne jest strategiczne planowanie rozwoju. Termin strategia oznacza sposób działania, będący systemem złożonym z taktyk szczegółowych, które są podporządkowane nadrzędnemu celowi. Ludzie powinni rozpatrzyć za i przeciw takiego a nie innego działania i podjąć decyzje umożliwiające maksymalne wykorzystanie nadarzających się szans oraz uniknięcie niebezpiecznych zagrożeń – powinien ustalać cele strategiczne i priorytety celów.
Przy ustalaniu strategii odnośnie rozwoju własnej kariery trzeba wziąć pod uwagę zarówno własne kompetencje i zainteresowania jak i sytuację rynkową. Strategiczne podejście do rozwoju zawodowego powinno charakteryzować wszystkich, również przedstawicieli wolnych zawodów. Istnienie niezwykle złożonej i podlegającej szybkim przemianom rzeczywistości, olbrzymia konkurencja na rynku pracy (coraz trudniej o dobre miejsce pracy,
coraz więcej osób z bardzo wysokimi kwalifikacjami), powodują, iż nie można mieć tylko jednego planu strategicznego. Trzeba złożyć kilka opcji strategicznych. Doradcy zawodowi przewidują, że dzisiejsi absolwenci będą musieli, siedmiokrotnie zmieniać profil swojej działalności zawodowej. Aby te prognozowane zmiany nie były zaskoczeniem, warto wcześniej przemyśleć różne alternatywy ścieżek rozwoju kariery.
O ludziach, którym powiodło się w życiu, zwłaszcza w tej zawodowej sferze, mówimy, że "zrobili karierę", osiągnęli sukces. Niestety, nie ma na to gotowej i sprawdzonej recepty. Niektórym się udaje "zrobić karierę", innym nie. Ci, którym się nie udaje, najczęściej przyczyn swoich niepowodzeń szukają w czynnikach zewnętrznych wobec siebie, czyli od nich niezależnych. Mówią, więc o ogromnym bezrobociu, tym, że szkoła czy studia nie przygotowują do pracy w praktyce, że pracodawcy mają wygórowane wymagania. Po części trudno się z tym nie zgodzić, ale sytuacja w kraju i na rynku pracy to jeszcze nie powód do załamywania rąk.

1.2 Planowanie kariery zawodowej

Po pierwsze trzeba pamiętać, że aby coś osiągnąć w życiu zawodowym i nie tylko, trzeba przede wszystkim liczyć na siebie i wziąć sprawy w swoje ręce.
Dlatego tak wiele ostatnio mówi się o planowaniu własnej kariery zawodowej, czyli tej drogi, którą chce się iść w życiu. Zaplanowanie kariery to szansa na sukces. Nie jest tajemnicą, że działania zaplanowane, niezależnie od tego, czego dotyczą, przynoszą częściej zamierzone efekty niż działania spontaniczne, nieprzemyślane, chaotyczne. Zaplanowanie poszczególnych etapów, działań, nadaje pewien porządek i klarowność temu, co chcemy robić. Na zaplanowanie kariery zawodowej trzeba z poświęcić trochę czasu, w konsekwencji okaże się jednak, iż nie był to czas zmarnowany. Planowanie kariery przynosi naprawdę sporo korzyści.
Człowiek, który planuje swoje działania, ma poczucie, że to, co go spotyka, zależy od niego samego. Planowanie daje mu też większą świadomość samego siebie, własnych zdolności, zalet, umiejętności, ale też wad, słabych stron i ograniczeń. Ułatwia konsekwentne podążanie wybraną drogą, realizowanie krok po kroku kolejnych celów, wyznaczanie na ich bazie nowych.
Dla planowania kariery ważny jest wybór kierunku studiów, który powinien być nie tylko zgodny z zainteresowaniami i osobowością, ale i dawać realną możliwość za zdobycie zatrudnienia po jego ukończeniu. Niestety, okres studiowania przestał być już jedynie fantastyczna przygodą, okresem zdobywania wiedzy, zawierania nowych znajomości.
Rośnie konkurencja wśród studentów i dotyczy do nie tylko dobrych ocen, ale i możliwość odbycia lepszych praktyk, staży, zdobycia dobrej pracy jeszcze podczas okresu studiowania.
Ta konkurencja ma oczywiście swoje dobre strony, bo szanse na rynku pracy mają te osoby, które prezentują wysoki poziom wiedzy i przygotowania do pełnienia swych obowiązków.
Przy czym, trzeba sobie zdawać sprawę, że ukończenie najbardziej nawet prestiżowego kierunku studiów na najbardziej renomowanej uczelni nie daje gwarancji na znalezienie pracy. Trzeba, więc odpowiednio wcześnie podjąć takie działania, które zwiększą szansę na zdobycie zatrudnienia po skończeniu studiów.

Ale oczekiwania pracodawców nie są związane jedynie z wiedzą, typem wykształcenia, ale także z rozwiniętymi i potencjalnymi umiejętnościami. Przeglądając oferty pracy można zauważyć, iż istnieje pewien katalog podstawowych umiejętności szczególnie cenionych i wymaganych przez pracodawców. Należą do nich miedzy innymi: umiejętności interpersonalne (otwartość, łatwość zawiązywania kontaktów, komunikatywność), umiejętność szybkiego uczenia się, umiejętność pracy pod presją czasu, szybkiego podejmowania trafnych decyzji, odporność na stres, umiejętność funkcjonowania w zespole.
Kolejna ważna rzecz, której należy wspomnieć w tym kontekście, to otwartość na nowe informacje, będące warunkiem przyjmowania nowych treści i rezygnowania z uprzednio posiadanych nawyków.
Dotyczy to zarówno młodych, jaki i starszych pracowników. Zmiany następujące w różnych dziedzinach są tak szybkie, że dziś większość pracujących, niezależnie od stanowiska i specjalności zawodowej, chcąc osiągnąć rezultaty w pracy i utrzymać swą konkurencyjność na rynku pracy, musi się stale uczyć i dokształcać. Jak wynika z badań prowadzonych wśród polskich menadżerów, większość z nich czuje potrzebę ciągłego kształcenia i doskonalenia zawodowego, a jednocześnie spostrzegają to jako bardzo silny czynnik kariery zawodowej.
Także istotne są pewne cechy charakteru, do których niewątpliwie można zaliczyć kreatywność, pomysłowość, odpowiedzialność. Ponadto z dnia na dzień wzrasta popyt na ludzi wykształconych wszechstronnie,a więc posiadających wiedzę i doświadczenie w kilku dziedzinach. Dlatego w planowaniu swojej kariery trzeba być elastycznym, przygotować się do zmian, stałego dokształcania się i doskonalenia.
Można brać udział w rozmaitych kursach, szkoleniach, które dają możliwość poszerzenia wiedzy i umiejętności. Coraz powszechniejsze stają się studia podyplomowe. Tylko osoby, które szybko potrafią się adaptować do zachodzących zmian i nowych realiów mogą liczyć na zatrudnienie w dobrych firmach, oferujących ciekawą pracę i wysokie wynagrodzenia.

1.3 Rola i znaczenie kształcenia ustawicznego

Kształcenie ustawiczne (wg uzgodnień na Konferencji UNESCO – Nairobi 1976)
to kompleks procesów oświatowych (formalnych, nieformalnych i incydentalnych), które niezależnie od treści, poziomu i metod umożliwiają uzupełnianie wykształcenia w formach szkolnych i pozaszkolnych, dzięki czemu osoby dorosłe rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, udoskonalają kwalifikacje zawodowe lub zdobywają nowy zawód, zmieniają swoje postawy.
Kształcenie ustawiczne to jeden ze środków wskazanych przez Unię Europejską w drodze do uczynienia europejskiej gospodarki bardziej konkurencyjnej i opartej na wiedzy. Koncepcja uczenia się przez całe życie (inicjowana już przez OECD w Paryżu w 1996roku) obejmuje rozwój indywidualny i rozwój cech społecznych we wszystkich formach i wszystkich kontekstach – w systemie formalnym i nieformalnym, tj. w szkołach oraz kontekstach placówkach kształcenia zawodowego, w uczelniach i w placówkach kształcenia dorosłych oraz w ramach kształcenia incydentalnego, a więc w domu, w pracy i w społeczności. Kształcenie ustawiczne jest podstawowym czynnikiem warunkującym rozwój gospodarczy, szczególnie w realiach gospodarki globalnej.
Uwiadomienie sobie konieczności kształcenia ustawicznego, jego niezbędności w życiu każdego człowieka, i to na przestrzeni wielu pokoleń, pociąga za sobą potrzebę rozpatrzenia możliwości przygotowania do niego w wieku szkolnym i w wieku studiowania. Przygotowanie to dokonuje się w zasadzie w szkole, ale także w instytucjach oświatowych i kulturalnych, a niekiedy w pracy samokształceniowej.
Są to takie placówki i instytucje, jak kościoły, środki masowego przekazu, wydawnictwa, biblioteki, muza, galerie sztuki oraz centra środowiskowe.
Międzynarodowa Komisja do spraw Rozwoju Edukacji, powołana przez UNESCO w 1971 roku dla zbadania aktualnego stanu oświaty i wychowania na świecie oraz w celu opracowania założeń ich przyszłego rozwoju, przygotowała pod kierunkiem Edgara Faure'a raport zatytułowany Uczyć się, aby być . Przedstawia on obraz oświaty lat sześciesiątych oraz warunki jej rozwoju i upowszechniania. Wyodrębniono w nim trzy elementarne zasady warunkujące dalszy rozwój edukacji:
• zasadę demokratyczności (powszechności)
edukacji;
• zasadę ciągłości (ustawiczności) kształcenia;
• zasadę elastyczności programowej, strukturalnej i metodycznej.
Szczególnie istotną rolę z perspektywy kształcenia przez całe życie ma druga z przytaczanych zasad. Raport Faure'a stworzył podwaliny, wytyczne dla dalszego rozwoju teorii edukacji dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem permanentnego wymiaru oświaty. W raporcie położono olbrzymi nacisk na wychowywanie społeczeństwa uczącego się, wdrażanie go do samokształcenia i stałego (ciągłego) podejmowania wysiłków edukacyjnych. Wskazano drogę działaniom edukacyjnym w środowisku dorosłych oraz ich szczególną rolę.Wówczas podkreślano już olbrzymią wagę nowych technik oraz rozwijania systemów oświaty jako całości, uwzględniając kształcenie przez całe życie.
Podczas XIX Konferencji Generalnej UNESCO w Nairobi w 1976 roku przyjęto Rekomendację w sprawie Rozwoju Edukacji Dorosłych (Recomendation on the development of adult education). Oświatę dorosłych określono w niej jako: (...) cały kompleks organizowanych procesów oświatowych, formalnych lub innych, niezależnie od treści, poziomu i metod, kontynuujących lub uzupełniających kształcenie w szkołach, uczelniach i uniwersytetach, a także naukę praktyczną, dzięki czemu osoby, uznawane jako dorosłe przez społeczeństwo, do którego należą, rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, udoskonalają swoje techniczne i zawodowe kwalifikacje lub zdobywają nowy zawód, zmieniają swoje postawy i zachowania w zakresie wszechstronnego kształtowania osobowości oraz uczestnictwa w zrównoważonym i niezależnym społecznym i kulturalnym rozwoju.
Podczas Konferencji zdefiniowano także szereg celów i zadań stawianych edukacji dorosłych, będących nadal aktualnymi i ściśle korespondującymi z postulatami szeroko pojmowanej oświaty ustawicznej, a także bliskich problemom globalizacji, integracji europejskiej i rodzącego się dziś społeczeństwa informacyjnego .
Kolejnym istotnym w rozwoju założeń edukacji permanentnej dokumentem przygotowanym na zlecenie UNESCO jest Raport Delorsa. Zwrócono szczególną uwagę na konieczność umożliwienia przez rządy krajów swoim obywatelom dostępu do edukacji ustawicznej, sprowadzającej się do czterech podstawowych filarów współczesnej edukacji:
• uczyć się, aby żyć wspólnie -uczenie harmonijnego współistnienia -rozwijanie rozumienia bliźnich, ich historii, tradycji i duchowych wartości;
• uczyć się, aby wiedzieć -uczenie zdobywania wiedzy -przekazanie podstaw wykształcenia ogólnego i rozbudzanie potrzeby uczenia się przez całe życie;
• uczyć się, aby działać -uczenie do działania -rozwijanie kompetencji radzenia sobie z nietypowymi sytuacjami oraz umiejętności pracy grupowej;
• uczyć się, aby być -uczenie do życia -żaden z ludzkich talentów: pamięć, logiczne myślenie, fantazja, umiejętności manualne, zmysł estetyki, umiejętności komunikacji, naturalna charyzma przewodzenie w grupie nie mogą zostać zaprzepaszczone.
W najnowszych dokumentach UNESCO postuluje, że to właśnie edukacja, w szczególności permanentna, stanowi klucz do nowych technologii - ma ona zapewnić dostęp do wiedzy, gromadzonej i przetwarzanej przez społeczeństwo informacyjne. Pozwala także na selekcję informacji, ich porządkowanie i właściwe wykorzystanie. Proponowane w nich reformy zakładają możliwość powrotu do "szkolnej ławy" w każdym wieku, co da poczucie, że los młodego człowieka nie jest jednoznacznie przesądzony w wieku 14-20 lat.
Osiągnięcie takiego stanu w społeczeństwie możliwe jest jedynie dzięki nieprzerwanemu poszerzaniu oferty edukacyjnej. Wiąże się to także ściśle ze wzrostem wymagań, rosnącymi frustracjami i dynamicznym postępem technologicznym. Kształcenie dorosłych, pełniące niegdyś rolę zastępczą, o charakterze kompensacyjnym, staje się obecnie popularną formą aktywności edukacyjnej. Rozwój kultury, rosnące wymagania i motywacje, a także coraz większa dostępność, wspierana nowymi technologiami, powodują upowszechnianie się tej formy. UNESCO jako organizacja prowadząca międzynarodową działalność edukacyjną o charakterze społecznym, mająca na celu popieranie rozwoju oświaty, nauki i kultury ma znaczący wpływ na kształtowanie się globalnego pojmowania i wprowadzania w praktykę terminu edukacja permanentna.
Koncepcja uczenia się przez całe życie (OECD – Paryż 1996) obejmuje rozwój indywidualny i rozwój cech społecznych we wszystkich formach i wszystkich kontekstach – w systemie formalnym i nieformalnym, tj. w szkołach oraz w placówkach kształcenia zawodowego, w uczelniach i w placówkach kształcenia dorosłych oraz w ramach kształcenia incydentalnego, a więc w domu, w pracy i w społeczności.

Podkreśla się w niej potrzebę przygotowywania oraz zachęcania wszystkich dzieci do nauki przez całe życie, już od wczesnego wieku. Koncepcja ta ukierunkowuje działania w taki sposób, by zapewnić odpowiednie możliwości wszystkim – osobom dorosłym, pracującym i bezrobotnym, które muszą przekwalifikować się lub podnieść swoje kwalifikacje. Kształcenie ustawiczne jest podstawowym czynnikiem warunkującym rozwój gospodarczy, szczególnie w realiach gospodarki globalnej. W dotychczasowej praktyce edukacyjnej dominuje kształcenie formalne, czyli system kształcenia prowadzący od przedszkola do uniwersytetu. Zmieniający się rynek pracy, nowe technologie, nowe zawody i specjalności powodują, że stopniowo wzrasta znaczenie kształcenia nieformalnego. W dalszym ciągu najmniejszą wagę przywiązuje się do kształcenia incydentalnego, będącego rezultatem codziennej aktywności człowieka, oddziaływania na niego środowiska i wszechobecnych mediów.
Sytuacja na rynku pracy, wysokie bezrobocie sprawiają, że coraz więcej osób jest zainteresowanych zmianą lub podwyższaniem kwalifikacji. W obecnej dobie kształcenie ustawiczne jest jednym z elementów modelu edukacji. Oczywiście modelu nowoczesnego, powstałego w efekcie zmiany filozofii kształcenia. Zmiana ta polega na odejściu od edukacji socjalnej, przekazującej wyłącznie wiedzę uniformizującą, na rzecz edukacji kładącej główny nacisk na rozwój jednostki, aktywność uczącego się, autokrację oraz ustawiczne doskonalenie, a co za tym idzie, rozwój wiedzy i kompetencji.
Zachodzące w dzisiejszym świecie błyskawiczne zmiany technologiczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe są dodatkowymi, a może głównymi przesłankami, wymuszającymi ciągłość samodoskonalenia się współczesnego człowieka. Ciągłość, określana jako ustawiczność, to edukacja przez całe życie.

,, Możesz zmienić siebie, zmieniając to, czym karmisz umysł”
,,Żeby odnieść sukces w pracy, musisz każdego dnia czytać...”
Zig Ziglar


II. Funkcje bibliotek w kształceniu ustawicznym

1.1. Idea społeczeństwa ustawicznego

Co przyniesie XXI wiek, jakie wymagania edukacyjne postawi człowiekowi? Jakie nowe prądy i idee będą kształtowały zbliżający się okres, epokę w historii naszej cywilizacji? Te pytania stawiają sobie również bibliotekarze.
Przyszłość będzie należała do neoodrodzenia, neohumanizmu – prądu zakładającego rozwój człowieka wielowymiarowego, zdolnego do wykorzystania nowych osiągnięć nauki dla poznania i doskonalenia samego siebie i otaczającego świata. Chodzi o odrodzenie człowieka pod względem intelektualnym, kulturalnym, a także moralnym.
Współczesny humanizm zrywa z egocentryzmem człowieka zwłaszcza w odniesieniu do przyrody, misją ludzi jest ochrona środowiska naturalnego. Przed człowiekiem stoi wiele wyzwań współczesnej cywilizacji, np., demograficzne, ekologiczne, zdrowotne. Będą one wywierały wpływ na kształt edukacji, na jej system, formy, treści zarówno w Polsce, Europie jak i w świecie.
Wzrosną wymagania jakościowe i ilościowe w zakresie kształcenia ludzi w wieku przed – i produkcyjnym, elastycznej zmiany kwalifikacji ludzi dorosłych, zapewnienia ciągłej edukacji i aktywizacji ludzi w wieku emerytalnym.
Sytuacja każdego człowieka w XXI wieku w coraz większym stopniu zależeć będzie od zdobytej przez niego wiedzy. Społeczeństwo jutra będzie inwestowało w wiedzę, stanie się społeczeństwem uczenia się i nauczania, każdy człowiek będzie tworzył swoje kwalifikacje.
Ideę społeczeństwa ustawicznie uczącego się rozwija raport J. Delorsa:„dziś trzeba uczyć się przez całe życie, pamiętając przy tym, że edukacja w XXI wieku przyjmie różną postać i będzie spełniać różne zadania. Łączyć je będą cztery rodzaje uczenia (uczenie zdobywania wiedzy, uczenie do działania, uczenie harmonijnego współistnienia, uczenie do życia)”. Tę ciągłość uczenia się, która rozwija się wraz z biografią jednostki i włącza w swój proces całe społeczeństwo, Biała Księga Komisji Europejskiej określa mianem uczenia się przez całe życie. Wiedza szeroko kwalifikowana będzie kluczem do programów przekwalifikowania i większej mobilności pracowników oraz ograniczania bezrobocia. Uczący się zostaną „wyposażenie” przez szkoły w biegłą znajomość trzech języków. Idea ciągłego uczenia się stała się myślą przewodnią reform edukacyjnych, wyznacza aktualne i przyszłe koncepcje kształcenia ustawicznego ludzi w XXI wieku.
Biała Księga Komisji Europejskiej wskazuje wyraźny cel : społeczeństwo wyedukowane i elastycznie reagujące na potrzeby rynku pracy. Proponuje nowy sposób uznawania umiejętności techniczno-zawodowych przez zdefiniowanie najlepszych sposobów kwalifikacji, co powinno doprowadzić do wprowadzenia tzw. „osobistych kart kwalifikacji”.
Wskazuje ona trzy wielkie czynniki przemian, które przekształcą głęboko i trwale naszą aktywność ekonomiczną oraz funkcjonowanie naszych społeczeństw. Są to:
• Początek społeczeństwa informacyjnego (tu ogromną rolę odegrają centra multi-medialne w bibliotekach);
• Rozwój cywilizacji naukowej i technicznej;
• Globalizacja gospodarki.
Czynniki te przyczynią się do procesu przeobrażeń w stronę społeczeństwa uczącego się w XXI wieku.

1. 2 Rola i zadania bibliotek w kształceniu ustawicznym

Szkolnictwo potrzebuje więcej dobrze przygotowanych nauczycieli a biblioteki wspomagające uczenie się ludzi, samokształcenie bardzo dobrze przygotowanych, twórczych, rozumiejących potrzeby przemian bibliotekarzy, aby mogli sprostać nowym wyzwaniom czasów „wielkiej zmiany społecznej”.
Zdaniem zarówno nauczycieli jak i bibliotekarzy będzie kształtowanie nowego pokolenia ludzi wszechstronnie rozwiniętych, łączących inteligencję racjonalną z inteligencją emocjonalną. Nieustanne doskonalenie się zawodowe, naukowe i pedagogiczne. Sama edukacja powinna być traktowana priorytetowo w programach rozwoju cywilizacyjnego, społecznego i kulturalnego kraju. Jest, bowiem formą polityki społecznej państwa, sposobem oddziaływania na gospodarkę, system społeczny i kulturę. Od jej kondycji zależy stan życia każdego kraju.
W dniach 14-15.10.1999 odbyła się w Kopenhadze konferencja bibliotekarzy pod hasłem "Coś dla każdego: biblioteki publiczne i społeczeństwo informacyjne", zorganizowana przez konsorcjum programu Unii Europejskiej PubliCA. Wzięło w niej udział około 100 delegatów z 31 krajów europejskich. Wśród delegatów znajdowali się reprezentanci ministerstw odpowiedzialnych za biblioteki publiczne, reprezentanci stowarzyszeń bibliotekarskich oraz krajowi koordynatorzy programu PubliCA. Przedstawicielką Polski była pani Joanna Skrzypkowska z Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Na konferencji odbyła się dyskusja nad deklaracją kopenhaską, w czasie, której rozważano żywotną rolę bibliotek publicznych w społeczeństwie informacyjnym. Uczestnicy spotkania zostali poinformowani o istotnej roli odgrywanej przez wiele europejskich bibliotek publicznych w procesie umacniania tożsamości społecznej, rozwoju ekonomicznego, kształcenia ustawicznego oraz zróżnicowania kulturowego. Na zakończenie spotkania uzgodniono treść poniższej deklaracji jako dokumentu stanowiącego podstawę wizji przyszłości europejskich bibliotek publicznych oraz zadania.

Deklaracja została jednogłośnie zaaprobowana przez uczestników w oparciu o:
• Manifest bibliotek publicznych UNESCO;
• Wytyczne dla bibliotek publicznych IFLA;
• Raport Komisji Kultury, Młodzieży;
• Edukacji i Środków Masowego Przekazu Parlamentu Europejskiego o roli bibliotek we współczesnym świecie;
• Studium Komisji Europejskiej;
• Biblioteki publiczne i społeczeństwo informacyjne;
• Raport Komisji Kultury Rady Europy: Polityka wobec bibliotek i prawodawstwa bibliotecznego w Europie;
• Deklarację IFLA o wolności słowa

Zadania dla biblioteki publicznej

• Demokracja i społeczeństwo obywatelskie - biblioteki publiczne dysponują strategicznym potencjałem podnoszenia jakości życia i zwiększania demokratycznych możliwości obywateli społeczeństw informacyjnych, za pomocą zapewnienia wolnego i równego dostępu do wysokiej jakości informacji;
• Rozwój ekonomiczny i społeczny - biblioteki publiczne wspierają rozwój społeczeństw poprzez zapewnienie usług informacyjnych, dostosowanych do potrzeb społeczności lokalnych, pełnią, zatem niezwykle ważną rolę w niwelowaniu różnic w dostępie do informacji pomiędzy bogatymi a biednymi obywatelami Europy;

• Kształcenie ustawiczne - biblioteki publiczne w Europie, tworząc rozległą sieć rozpowszechniania informacji, stanowią najbardziej efektywną bazę materiałową dla kształcenia ustawicznego i łatwego dostępu do wiedzy, rozpowszechnianej w sieciach wirtualnych; wspierają one także osoby uczące się na różnych poziomach kształcenia instytucjonalnego;
• Zróżnicowanie kulturowe i językowe - biblioteki publiczne, zgodnie z wytycznymi Traktatu Europejskiego, ponoszą wielką odpowiedzialność za zachowanie dziedzictwa kulturowego, zapewnienie dostępu do literatury oraz doskonalenie umiejętności czytania i pisania.

Działania Komisji Europejskiej
Wzywamy Komisję Europejską do wspierania inicjatywy Parlamentu Europejskiego "Rola bibliotek we współczesnym świecie", w formie promowania aktywnych działań wprowadzających w/w raport w życie. W działaniach tych należy podkreślać znaczenie bibliotek publicznych w społeczeństwie informacyjnym i potrzeby europejskiej polityki informacyjnej.

Działania władz krajowych i federalnych
Wzywamy władze krajowe i federalne do podjęcia następujących działań:
• Opracowanie krajowej polityki informacyjnej w zakresie rozwijania i koordynacji odpowiednich zasobów informacyjnych. W pracach tych należy podkreślić wyjątkowe znaczenie bibliotek publicznych jako punktów dostępu do informacji dla społeczeństwa oraz zasadność wspomagania tych placówek odpowiednim prawodawstwem bibliotecznym;
• Stworzenie odpowiednio zorganizowanej i przygotowanej technicznie sieci, której zadaniem będzie rozwijanie krajowej polityki informacyjnej w Wieku Informacji. Powinna ona objąć wszystkie instytucje wytwarzające informacje (szczególnie instytucje tradycyjne - biblioteki, muzea i archiwa) oraz zapewnić rozpowszechnianie informacji i tworzenie wspólnych zasobów. Umożliwi to ożywienie praktycznej współpracy pomiędzy bibliotekami publicznymi;
• Wdrożenie i rozwinięcie programu dla bibliotek publicznych, zapewniającego minimum dostępu dla każdego użytkownika oraz odpowiedni poziom inwestycji gwarantujący wykorzystanie w tym procesie właściwych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Program ten powinien ukazać potrzebę aktywnej pomocy władz miejskich i innych organizacji w pracach nad rozwijaniem tych technologii na rzecz społeczności lokalnej;
• Zapewnienie, że biblioteki publiczne zostaną wyposażone tak, aby umożliwić pełny dostęp do nowych zasobów informacyjnych wszystkim obywatelom, bez względu na ich sytuację finansową, fizyczną czy możliwości edukacyjne oraz że biblioteki te posiadają stale aktualizowane zasoby odpowiednie do świadczenia oczekiwanych usług;
• Dążenie do przekonania Parlamentu Europejskiego o potrzebie umiejscowienia bibliotek publicznych w czołówce instytucji społecznych, teraz i w przyszłości.

Podjęcie działań zmierzających do zapewnienia równowagi pomiędzy prawami twórców informacji a prawami obywateli w zakresie dostępu do niej, co w konsekwencji powinno spowodować podwyższenie poziomu życia społeczeństwa.

Działanie bibliotek publicznych

• Gotowość do zmiany dotychczas realizowanych zadań, posiadanych zasobów oraz do przeprojektowania świadczonych usług tak, aby były odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczne;
• Otwarcie na długoterminową współpracę i partnerstwo z innymi znaczącymi instytucjami, także tymi, które są włączone w edukację społeczną;
• Doprowadzenie za pomocą efektywnego marketingu usług (prowadzonego we wszystkich sektorach społecznych) do uświadomienia obywatelom, że są zdolni w pełni wykorzystać wszystkie zasoby sieci bibliotek publicznych.

Do zadań bibliotek będzie należało nie tylko gromadzenie książek, środków multimedialnych w zakresie danego profilu tematycznego, ale wybieganie ku indywidualnym potrzebom ludzi, praca naukowa, ale również wychowawcza – przyzwyczajenie ludzi do samodoskonalenia, umiejętności wyszukiwania potrzebnych informacji za pomocą różnorodnych mediów, wykorzystanie programów edukacyjnych, a wreszcie dostęp do wirtualnych szkół i uniwersytetów.

Biblioteka XXI wieku stanie się punktem obsługi procesu dydaktycznego na odległość. Stanie się nowoczesnym ośrodkiem informacji oferującym usługi jakościowo lepiej przygotowane niż w tradycyjnej szkole.

1.3 Pojęcie społeczeństwo informacyjnego
Pojęcie "społeczeństwa informacyjnego" pojawiło się już w 1963 roku. Użył tego terminu po raz pierwszy Tadao Umesamo w artykule o teorii ewolucji społeczeństwa opartego na technologiach informatycznych. W 1968 roku termin "społeczeństwo informacyjne" spopularyzował K. Koyama w rozprawie "Introduction to Information Theory" kreśląc wizję społeczeństwa nowego typu. W 1972 roku Y. Masuda nakreślił program przeobrażeń społecznych w wyniku szybkiego rozwoju sfery informacji i telekomunikacji. Masuda wskazał na cztery fazy podstawowych zmian rozwoju społecznego, w których zmieniają się cele, skala wartościowania, podmiot i przedmiot zainteresowań przemysłu informatycznego, priorytety w badaniach naukowych i wzorzec informacyjny.
Budowa społeczeństwa informacyjnego w Polsce staje się zadaniem priorytetowym dla edukacji, ośrodków badawczo-rozwojowych, uczelni, mediów, bibliotek, administracji publicznej i samorządowej, organizacji pozarządowych, ale także i rodzin oraz wszystkich aktualnych i potencjalnych użytkowników informacji. Jeżeli takiej powszechnej mobilizacji w Polsce nie będzie i polskie społeczeństwo nie zostanie odpowiednio wykształcone w sposób kompatybilny z założeniami cywilizacji informacyjnej, miną dziesięciolecia zanim pozycja ekonomiczna kraju i status materialny Polaków będą zbliżone do krajów, w których udało się wykształcić społeczeństwa informacyjne
Jak sterować, bibliotekami dzisiaj, aby aktywnie włączyć te instytucje w proces kształtowania polskiego społeczeństwa informacyjnego? Pewne procesy zostały już zapoczątkowane i toczą się w dobrym kierunku.
Do kształtowania społeczeństwa informacyjnego bardzo aktywnie włączyły się polskie biblioteki uczelniane. Wieloletnie zapóźnienia odrabiane są wyjątkowo szybko poprzez różne inicjatywy związane z komputeryzacją zbiorów, usług informacyjnych i obsługi użytkowników. Wiele bibliotek od lat tworzy już tak zwany księgozbiór aktywny polegający na tworzeniu rekordów dla książek wypożyczanych ze zbiorów. Tworzenie bibliograficznych baz danych ułatwia pracę badaczom i studentom. Powoli rozpoczyna się proces odwracania proporcji nabywanych i gromadzonych czasopism naukowych z wersji print na wersję on-line. Bazy czasopism elektronicznych nie tylko, bowiem są tańsze, ale łatwiejsze w dostępie dla badaczy i studentów.
Dyskusja wokół modelu pracownika biblioteki naukowej jest sygnałem o dostosowywaniu się książnic naukowych do zmieniających się oczekiwań i potrzeb badaczy, pracowników naukowych i...