Wykaż prawdziwość sądu, iż przeżycia osobiste pisarza mają wpływ na jego twórczość artystyczną.
Każde miejsce inaczej oddziałowywuje na człowieka. Ktoś, kto zobaczy ośnieżone szczyty gór, zachód słońca nad morzem, egzotyczne lasy Ameryki i Australii czy orientalne miasta i ich zabytki na zawsze pozostanie pod ich urokiem. Podobnie jest z ludźmi. Raz spotkane osoby mogą mieć bardzo wielki wpływ na kształtowanie się charakterów, myśli i poglądów innych. Tak jest z artystami. Ci zawsze starają się odtworzyć w swoich dziełach własne zauroczenia przyrodą czy niepowtarzalnym klimatem. Pisarze starają się pisać o palących problemach zaistniałych w krajach, w których przebywają, o poznanych osobach
i zasłyszanych legendach. Także artyści, którzy pozostają w kraju zawsze tworzą pod wpływem jakiś doznań czy doświadczeń. Prawdziwość sądu, iż osobiste przeżycia pisarza mają wpływ na jego twórczość artystyczną pragnę udowodnić na przykładzie wielkich mistrzów literatury polskiej.
Adam Mickiewicz urodził się w Zaosiu koło Nowogródka jako syn skromnego adwokata. Po ukończeniu szkoły w Nowogródku, mając lat 17, wstąpił na Uniwersytet Wileński. Tu zdobył gruntowną wiedzę humanistyczną, tu w patriotycznych kółkach Filomatów oraz Filaretów kształcił swój charakter. W wyniku śledztwa w sprawie tajnych związków młodzieży na Litwie Mickiewicz wraz z grupą kolegów został aresztowany. Za udział w tajnych stowarzyszeniach i propagandę patriotyczną został skazany na wywiezienie w głąb Rosji. Na zesłaniu Mickiewicz styka się z rosyjskimi rewolucjonistami. Zaprzyjaźnia się z K. Rylejewem i A. Biestużewem, późniejszymi dekabrystami, oraz poznaje polskiego malarza J. Oleszkiewicza. Odbicie tych kontaktów widoczne jest w III cz. „Dziadów”.
Na cz. III składają się sceny dramatu, opatrzone podtytułem Litwa, oraz cykl epicki Ustęp, zamknięty wierszem Do przyjaciół Moskali, im też dedykowany. Osnową dramatu – dedykowanego J. Sobolewskiemu, C. Daszkiewiczowi, F. Kółakowskiemu, „spółwięźniom spółwygnańcom”, zmarłym na zesłaniu – jest proces Filomatów (1823-1824), a zatem wydarzenia z niedawnej historii, w których poeta sam uczestniczył. Przedmowa podkreśla historyczny charakter wypadków, a postacie to przeważnie osoby autentyczne, wprowadzone pod własnym lub nieco zmienionym nazwiskiem bądź imieniem: uwięziona młodzież, urzędnicy carscy z senatorem Nowosilcowem, w scenie VII Prologu Wysocki oraz wskazani aluzyjnie K. Koźmian i K. Brodziński, w scenie VIII dekabrysta Biestużew.
W utworze pisanym po świeżej klęsce powstania nadał poeta prześladowaniom wileńskim sens aktualny, potraktował je jako przykład zbrodni zaborcy na narodzie polskim.
Także dowodem na to, że zesłanie Mickiewicza znalazło ujście w jego twórczości są „Sonety odeskie” i „Sonety krymskie” wydane razem pt. „Sonety”
w Moskwie w 1826 r.
„Sonety Krymskie” to cykl 18 utworów Adama Mickiewicza powstałych w wyniku krymskiej wycieczki w lecie i wczesną jesienią 1825 r. Dedykowane są współtowarzyszom podróży H. Rzewuskiemu i jego siostrze K. Sobańskiej. Utwory oparte na wzorze włoskiego sonetu ułożone zostały w porządku wytyczonym nierzeczywistą trasą podróży, ale świadomym zamysłem kompozycyjnym, nawiązującym do epickiego poematu opisowo-podróżniczego.
„Sonety odeskie”, rzadziej „Sonety erotyczne” to nazwa złożonego z 22 utworów cyklu sonetowego A. Mickiewicza. Badania ustaliły liczne motywy autobiograficzne związane z jego pobytem w Odessie, m. in. romans z K. Sobańską. „Sonety odeskie” wywołały ostrą krytykę klasyków, których raziły śmiałością erotyki i obcym tradycji poetyckiej wprowadzaniem kilku różnych partnerek.
Innym twórcą, na którym przeżycia i doświadczenia osobiste wymogły zdecydowany wpływ na twórczość artystyczną jest Henryk Sienkiewicz.
Sienkiewicz, pseudonim Litwos, urodził się w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, w rodzinie ziemiańskiej. Uczył się i studiował, głównie humanistykę, w Warszawie. Swoją działalność pisarską zaczął od pracy dziennikarskiej. Lata 1876-78 spędził, jako korespondent „Gazety Polskiej”, w Ameryce. W swoich korespondencjach dał wyraz oburzenia na dyskryminację Indian i Murzynów. Pod wpływem obserwacji wyniesionych z tej podróży napisał nowele: „Sachem” i „Latarnik”.
„Sachem” ukazuje postawę pisarza-publicysty, jego sympatię dla gnębionych Indian, jego stosunek do szowinizmu niemieckiego i troskę o przyszłość Polski. Tematem noweli jest zagłada szczepu indiańskiego wymordowanego przez osadników niemieckich i tragiczny los jedynego ocalałego przedstawiciela tego szczepu, wychowanego na cyrkowca, tańczącego niewolnika. Potomek wodzów indiańskich, grający w cyrku rolę rzekomego mściciela, jest przerażającym symbolem człowieka w niewoli, nowela ma zaś ponurą wymowę polityczną. W publicystyce ówczesnej zestawiano sytuację Polaków i Indian i pomysł ten podjął autor noweli przepojonej zjadliwą ironią, skierowaną nie tyle przeciw jej bohaterowi, co przede wszystkim przeciw widzom cyrkowym, przedstawicielom zwycięskich Prusaków.
„Latarnik” jest utworem ukazującym żałosne losy emigranta. Nowela oparta jest na żywej tradycji, z którą pisarz zetknął się w Kalifornii i którą utrwalił w ostatnim z Listów Litwosa do „Kuriera Codziennego” z końca 1877 r. Mówił w nim
o tułaczu Sielawie, samotnym latarniku w Aspinwall, który zaczytawszy się
w „Murdelionie” Kaczkowskiego, zapomniał o zapaleniu latarni, w skutek czego utracił posadę i z biedy popełnił samobójstwo. Zmieniwszy jego nazwisko na Skawińskiego i zastąpiwszy powieść Kaczkowskiego „Panem Tadeuszem”, Sienkiewicz po mistrzowsku ukazał dzieje tułaczki bohatera, jego samotność i tragiczny w skutkach powrót we śnie „na ojczyzny łono”.
Kolejnym klasykiem na przykładzie którego chciałbym udowodnić, iż przeżycia osobiste mają wpływ na twórczość artystyczną pisarzy jest Jan Kasprowicz. Kasprowicz urodził się w Szymborzu pod Inowrocławiem. Był poetą, dramaturgiem, krytykiem, tłumaczem. W 1886 r. ożenił się z Teodozją Szymańską. Był to związek zaledwie kilkumiesięczny, ale pozostawił echa w twórczości Kasprowicza, co możemy zaobserwować w poemacie „Miłość”. Jego pisanie miało ogromny związek z sytuacją kulturalną i literacką Niemiec, gdzie święcił triumfy naturalizm, w filozofii dominował wpływ A. Szopenhauera. Poetą, który wywarł w tym okresie szczególny wpływ na Kasprowicza był modny wówczas w Niemczech angielski romantyk P. B. Shelley. W kręgu tych inspiracji powstały m. in. poemat „Gordiano Bruno” i poemat dramatyczny „Aryman i Oromaz”.
Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz oraz Jan Kasprowicz to wielcy artyści. Znakomita większość ich książek i utworów to klasyki literatury polskiej. Uważam, że przytoczone przeze mnie fakty z ich życia wystarczą by udowodnić słuszność twierdzenia, iż doświadczenia i przeżycia znajdują odzwierciedlenie w twórczości artystycznej poetów i pisarzy.
kj58