Brian Aldiss Cz�owiek ze swoim czasem Jego nieobecno�� Janet Westermark obserwowa�a uwa�nie trzech obecnych w gabinecie m�czyzn: dyrektora Instytutu, kt�ry mia� w�a�nie znikn�� z jej �ycia, psychologa, kt�ry mia� w nie wkroczy�, i m�a, kt�rego �ycie bieg�o r�wnolegle z jej �yciem, a jednak ca�kiem osobno. Nie tylko ona poch�oni�ta by�a obserwacj�. Psycholog Clement Stackpole siedzia� zgarbiony w fotelu, silnymi brzydkimi d�o�mi obejmuj�c kolana i wysuwaj�c do przodu ma�pi�, inteligentn� twarz, �eby lepiej widzie� Jacka Westermarka - nowy przedmiot swoich bada�. Dyrektor Instytutu Bada� Psychicznych m�wi� g�o�no i z o�ywieniem. Rzecz� charakterystyczn� by�o, �e tylko Jack Westermark sprawia� wra�enie, jakby by� tu nieobecny. Szczeg�lny przypadek, niepok�j R�ce jego spoczywa�y bez ruchu na kolanach, ale by� niespokojny, mimo �e najwyra�niej panowa� nad niepokojem. "Zupe�nie jakby znajdowa� si� w tej chwili gdzie indziej i w�r�d innych ludzi" - pomy�la�a Janet. Zauwa�y�a, �e spojrza� na ni�, kiedy w�a�ciwie nie patrzy�a na niego, ale zanim odwzajemni�a mu spojrzenie, ju� odwr�ci� oczy i zn�w zamkn�� si� w sobie. - Wprawdzie pan Stackpole nie mia� dot�d do czynienia z takim szczeg�lnym przypadkiem jak tw�j - m�wi� dyrektor - ale ma ogromne do�wiadczenie. Wiem... - Dzi�kujemy bardzo, oczywi�cie - powiedzia� Westermark zak�adaj�c r�ce i pochylaj�c lekko g�ow�. Dyrektor sprawnie zanotowa� t� uwag�, wpisa� obok niej dok�adny czas i m�wi� dalej: - Wiem, �e pan Stackpole jest zbyt skromny, �eby mia� sam o tym m�wi�, ale wspaniale nawi�zuje kontakt z lud�mi i... - Je�eli uwa�asz to za konieczne - przerwa� Westermark - chocia� na jaki� czas mam do�� ogl�dania waszej aparatury. O��wek przesun�� si� po papierze, g�os bez zaj�knienia ci�gn�� dalej: - Tak. Wspaniale nawi�zuje kontakt z lud�mi i jestem pewien, �e wkr�tce si� pa�stwo przekonaj�, jak dobrze go mie� przy sobie. Prosz� pami�ta�, �e jego zadaniem jest pom�c pa�stwu obojgu. Janet u�miechn�a si� i staraj�c si� ogarn�� u�miechem zar�wno dyrektora, jak i Stackpole'a, powiedzia�a z wysepki swojego krzes�a: - Jestem pewna, �e wszystko si� uda... Przerwa� jej m��, kt�ry wsta�, opu�ci� r�ce i, odwracaj�c si� nieco w bok, powiedzia� w powietrze: - Czy m�g�bym po�egna� si� z siostr� Simmons? G�os jej ju� nie dr�a� - Wszystko na pewno b�dzie dobrze - powiedzia�a czym pr�dzej. A Stackpole z min� spiskowca skin�� g�ow�, �eby wiedzia�a, �e podziela jej punkt widzenia. - Jako� si� porozumiemy, Janet - powiedzia�. Nie zd��y�a jeszcze przej�� do porz�dku nad tym, �e nagle zwr�ci� si� do niej po imieniu, dyrektor za� nadal patrzy� na ni� z owym dodaj�cym otuchy u�miechem, kt�rym tyle os�b darzy�o j�, odk�d jej m�a wyci�gni�to z oceanu w pobli�u Casablanki, gdy naraz Westermark, wci�� prowadz�c samotn� rozmow� z powietrzem, odpowiedzia�: - Tak, oczywi�cie. Powinienem by� pami�ta�. Podni�s� r�k� do czo�a - a mo�e do serca - zastanowi�a si� Janet, ale w po�owie drogi opu�ci� j� i doda�: - Mo�e przyjdzie nas kiedy� odwiedzi�. Potem zwr�ci� si� z u�miechem i lekkim, jakby prosz�cym skinieniem g�owy do innego pustego miejsca w pokoju: - By�oby nam mi�o, prawda, Janet? Spojrza�a w jego stron�, staraj�c si� instynktownie napotka� jego wzrok, i odpowiedzia�a zdawkowo: - Oczywi�cie, kochanie. G�os jej ju� nie dr�a�, kiedy zwraca�a si� do nieobecnego my�lami m�a. Promienie s�o�ca, przez kt�re si� widzieli Jeden r�g pokoju o�wietla�y promienie s�oneczne wpadaj�ce przez okno weneckie. Kiedy wsta�a, widzia�a przez chwil� profil m�a pod�wietlony tymi promieniami. Twarz mia� chud� i zamkni�t� w sobie. Inteligentn�: zawsze uwa�a�a, �e nadmierna inteligencja musi mu ci��y�, ale teraz dostrzeg�a wyraz zagubienia i pomy�la�a o tym, co powiedzia� jej wzywany poprzednio psychiatra: - Musi pani pami�ta�, �e budz�cy si� na nowo umys� jest nieustannie atakowany przez pod�wiadomo��. Atakowany przez pod�wiadomo�� Staraj�c si� nie my�le� o tych s�owach, powiedzia�a wpatruj�c si� w u�miech dyrektora - u�miech, kt�ry niew�tpliwie bardzo si� przyczyni� do jego kariery: - Bardzo mi pan pom�g�. Nie wiem, jak bym sobie da�a rad� bez pana w ci�gu tych miesi�cy. A teraz ju� chyba p�jdziemy. Sama s�ysza�a, �e szybko wyrzuca z siebie s�owa w obawie, �eby m�� zn�w jej nie przerwa�, co jednak nast�pi�o: - Dzi�kuj� za wszystko. Je�eli odkryjecie co� nowego... Stackpole podszed� cicho do Janet, a dyrektor podni�s� si� i rzek�: - Prosz� o nas pami�ta�, gdyby mieli pa�stwo jakie� k�opoty. - Dzi�kujemy bardzo, oczywi�cie. - I jeszcze jedno, Jack. Powiniene� zg�asza� si� do nas co miesi�c na badania kontrolne. Szkoda marnowa� t� ca�� kosztown� aparatur�, rozumiesz, a ty przecie� jeste� nasz� gwiazd� - hm... pokazowym pacjentem. U�miechn�� si� z przymusem i zajrza� do notesu, �eby sprawdzi�, co mu Westermark odpowiedzia�. Ale Westermark by� teraz do niego odwr�cony plecami. Westermark szed� ju� wolno do drzwi, Westermark po�egna� si� wcze�niej, wyobcowany w swej samotnej egzystencji. Nim zd��y�a si� opanowa�, Janet spojrza�a bezradnie na dyrektora i Stackpole'a. Wstr�tny by� ten ich zawodowy spok�j, kt�ry kaza� im nie dostrzega� niegrzecznego na poz�r zachowania jej m�a. Stackpole z min� dobrotliwej ma�py uj�� j� grub� �ap� pod rami�. - No to chod�my. M�j samoch�d czeka przed klinik�. Milczenie, domys�y, potakiwanie, sprawdzanie czasu Kiwn�a g�ow� nic nie m�wi�c, notatki dyrektora nie by�y jej potrzebne, �eby si� domy�li�: To w�a�nie w tym miejscu powiedzia�: "Czy m�g�bym si� po�egna� z siostr� - jak jej tam - Simpson?" Powoli uczy�a si� d��y� �ladem m�a po wyboistych �cie�kach jego konwersacji. Teraz by� ju� na korytarzu, otwarte drzwi ci�gle si� ko�ysa�y, a dyrektor m�wi� w powietrze: - Ma dzisiaj wolny dzie�. - Doskonale pan sobie radzi z t� rozmow� - powiedzia�a, czuj�c r�k� zaciskaj�c� si� na jej ramieniu. Strz�sn�a j� delikatnie - okropny ten Stackpole - usi�uj�c przypomnie� sobie, co si� zdarzy�o zaledwie cztery minuty temu. Jack co� do niej powiedzia�, nie pami�ta�a co; nie odezwa�a si� wi�c, spu�ci�a oczy, wyci�gn�a r�k� i mocno u�cisn�a d�o� dyrektorowi: - Dzi�kuj�. - Do widzenia pa�stwu - odpowiedzia� g�o�no, przenosz�c wzrok kolejno z zegarka na notes, potem na ni�, a w ko�cu na drzwi. - Oczywi�cie - powiedzia� - je�li tylko co� odkryjemy. Jeste�my najlepszej my�li... Poprawi� krawat, zn�w spogl�daj�c na zegarek. - Pani m�� ju� wyszed� - oznajmi� swobodniejszym ju� tonem. Podszed� z ni� do drzwi i doda�: - By�a pani .bardzo dzielna i zdaj� sobie spraw�, wszyscy zdajemy sobie spraw� z tego, �e b�dzie pani nadal musia�a by� dzielna. Z czasem stanie si� to �atwiejsze, czy� Szekspir nie powiedzia� w "Hamlecie": "Przywyknienie zdolne jest nieledwie odmieni� stempel natury"? Je�li wolno, to radzi�bym pani p�j�� za naszym przyk�adem i notowa� wypowiedzi m�a wraz z dok�adnym czasem. Spostrzegli jej wahanie, stan�li przy niej, dwaj m�czy�ni niezupe�nie oboj�tni na wdzi�ki tej przystojnej kobiety. Stackpole chrz�kn��, u�miechn�� si� i powiedzia�: - On tak �atwo mo�e poczu� si� odizolowany, sama rozumiesz. To bardzo wa�ne, �eby� w�a�nie ty odpowiada�a na jego pytania, w przeciwnym razie poczuje si� zupe�nie osamotniony. Zawsze o krok w przodzie - A co z dzie�mi? - spyta�a. - Niech pa�stwo najpierw sami sp�dz� jaki� czas w domu - odpowiedzia� dyrektor - powiedzmy jakie� dwa tygodnie. A potem, jak ju� si� wszystko u�o�y, pomy�limy o ich spotkaniu z ojcem. - Tak b�dzie lepiej dla wszystkich, Janet, dla nich, dla Jacka i dla ciebie - doda� Stackpole. "Och, nie b�d�cie tacy g�adcy - pomy�la�a Janet. - B�g najlepiej wie, jak potrzeba mi otuchy, ale wy to wszystko traktujecie zdawkowo". Odwr�ci�a twarz w obawie, �e ostatnio za �atwo odzwierciedlaj� si� na niej uczucia. Na korytarzu dyrektor powiedzia� na po�egnanie: - Zdaj� sobie oczywi�cie spraw�, �e babcia na pewno strasznie je rozpieszcza, ale, jak to si� m�wi, trudna rada. U�miechn�a si� do niego i szybko odesz�a, o krok przed Stackpolem. Westermark siedzia� w samochodzie przed budynkiem, usiad�a obok niego na tylnym siedzeniu. On w tej samej chwili szarpn�� si� gwa�townie do ty�u. - Kochanie, co ci jest? Nie odpowiedzia�. Stackpole nie wyszed� jeszcze z budynku, widocznie chcia� zamieni� kilka s��w z dyrektorem. Janet skorzysta�a z okazji, nachyli�a si� i poca�owa�a m�a w policzek, zdaj�c sobie jednocze�nie spraw�, �e z jego punktu widzenia �ona - widmo ju� to zrobi�a. Jego reakcja by�a zn�w czym� niesamowitym dla niej. - Jakie zielone s� te ��ki - powiedzia�, mru��c oczy i wpatruj�c si� w szare mury budynku naprzeciw. - Tak - odpowiedzia�a. Stackpole zbieg� po�piesznie ze schod�w i przepraszaj�c za sp�nienie usiad� przy kierownicy. Zbyt gwa�townie zwolni� peda� sprz�g�a, samoch�d szarpn�� i ruszy�. Janet zrozumia�a, dlaczego jej m�a przed chwil� tak mocno odrzuci�o do ty�u. Teraz, kiedy samoch�d rzeczywi�cie ruszy�, Jack potoczy� si� bezw�adnie w g��b siedzenia. Podczas jazdy trzyma� si� kurczowo uchwytu przy drzwiczkach, bo jego cia�o ko�ysa�o si� w rytmie niezgodnym z ruchem samochodu. Gdy wyjechali z bramy Instytutu, znale�li si� od razu w�r�d zieleni w pe�nym rozkwicie sierpniowego dnia. Jego teorie Westermark, skupiaj�c ca�� uwag�, potrafi� dostosowa� si� do pewnych praw czasu, kt�ry nie by� ju� jego czasem. Gdy samoch�d wjecha� na podjazd i stan�� przed domem (znajomym, a jednak jakby obcym przez nie przystrzy�ony �ywop�ot i brak dzieci), pozosta� na miejscu przez ca�e trzy i p� minuty, zanim odwa�y� si� otworzy� drzwiczki. Wysiad� i ze zmarszczonym czo�em patrzy� na �wir pod nogami. Czy jest taki sam jak zawsze, r�wnie konkretny? Czy te� ma jaki� po�ysk? - jakby co� prze�wieca�o z wn�trza ziemi i prze�wietla�o wszystko doko�a? A mo�e on s...
ptomaszew1966