Psychologia
Dr Reiner Dańczyk
I. Wprowadzenie do psychologii, początki psychologii, psychologia jako nauka.
Psyche – dusza
Logos – nauka
Psychologia z greckiego nauka o duszy.
Termin ten pojawił się dopiero w XVI w. wprowadzony przez Melanchtona (prof. wykładający na uniwersytecie w Wittenberdze).
Psychologia wyodrębniła się z filozofii, z czasem rozszczepiła się na 2 działy:
· Psychologia racjonalna(związana z filozofią) inaczej spekulatywna (polega na snuciu rozważań o istocie bytu)
· Psychologia naukowa (empiryczna) – twierdzenia stanowią uogólnienie wyników obserwacji rzeczywistości.
Początki psychologii racjonalnej sięgają czasów p.n.e. (liczy ponad 2000lat). Starożytne przekonanie o odrębności istnienia duszy i ciała(wg starożytnych filozofów), człowiek nie cały umiera.
Non omnis moriar – Niewszystek umrę - Horacy
Metodą badania duszy była dedukcja(wysuwanie wniosków z założeń przyjętych z góry). Założenia pochodziły ze źródeł religijnych albo systemu metafizycznego podającego ogólny pogląd na świat i życie. Duszę wyobrażano sobie jako substancję niematerialną istniejącą niezależnie od ciała, śmierć – opuszczenie ciała przez duszę.
Oderwanie się psychologii od religii, metafizyki, filozofii nastąpiło w XIX w. (1879r.) Wilhelm Wundt założył na uniwersytecie w Lipsku pierwsze laboratorium instytutu psychologicznego przyjmuje się za początek psychologii empirycznej. (Nauka o zjawiskach psychicznych – wrażeniach, spostrzeżeniach, wyobrażeniach, uczuciach, myśleniu)
Mogą być badane na podstawie samoobserwacji(psychologia introspekcyjna – wgląd do wnętrza)
Metoda introspekcyjna – bezpośrednia metoda badania zjawisk psychicznych (dostępna tylko danej osobie), poznawanie świadomości.
Introspekcja – wgląd w siebie, badanie bezpośrednie uczuć, wrażeń, myśli itp.
Niesprawdzalność sądów introspekcyjnych (są one niemożliwe do sprawdzenia przez osoby trzecie, są subiektywne)
Bezproduktywność metody introspekcyjnej – bezwartościowa, bo nie dała żadnych ogólnie przyjętych wyników. Badania tą metodą nie są wartościowe dla nauki, stają się tematem do polemiki.
Ograniczoność metody introspekcyjnej:
- u dzieci
- u chorych z zaburzeniami psychicznymi
Aktualnie występują zjawiska fizyczne i psychiczne koło siebie i są ze sobą ściśle powiązane.
Przykład1.
Zjawisko fizyczne: śmiech; psychiczne: wesołość.
Zjawisko fizyczne: płacz; psychiczne: żałość, smutek
Badanie pośrednie – na podstawie zjawisk fizycznych bada się zjawiska psychiczne.
Metody przedmiotowe:
· Obserwacja
· Eksperyment
· Testy
· Kwestionariusze
· Wywiad kliniczny
· Ankiety
Zjawiska fizyczne składające się na zachowanie.
Nauka o człowieku, jego zachowaniu się oraz mechanizmach, które regulują to zachowanie(zewnętrzne bodźce, sytuacje, mechanizmy wewnętrzne – mechanizmy fizjologiczne oraz mechanizmy psychologiczne – procesy poznawcze, emocjonalne, motywacyjne)
Psychologia to naukowe badanie zachowania ludzi, które pozwala ustalić, co nimi porusza i jak funkcjonuje ich psychika. To pewien sposób myślenia o tym jak ludzie radzą sobie ze swoim środowiskiem i jak zachowują się względem siebie.
1. Zachowanie każdego z nas jest czymś obiektywnym dla badacza niezależnym od niego samego.
2. Punktem wyjścia naszych opinii i ocen, sądów o innym człowieku jest jego zachowanie(może być poddawane badaniu)
3. Psychologia uczyniła za swój przedmiot zachowanie(zewnętrzne i wewnętrzne – które widać na podstawie tego pierwszego)
„Pokaż mi jak się zachowujesz a powiem ci, kim jesteś”
Zachowanie – jest to pewien akt, w którym występują takie elementy składowe jak procesy poznawcze(myślenie), procesy emocjonalne(radość, złość), procesy motywacyjne a całość zachowania jest nastawiona na zrealizowanie potrzeby.
Zachowania dzielimy na:
1. Zachowanie reaktywne – najprostsza forma zachowania. Mówimy o nim wtedy, gdy w decydujący sposób jest ono wyznaczone przez bodziec. Oznacza się je SR (Stimulus- podnieta, bodziec – wyznacza reakcję) Występuje u zwierząt i ludzi. Podstawę fizjologiczną stanowią odruchy wrodzone (bezwarunkowe) i nabyte. Odruchy nabyte tworzą się przez całe życie danej jednostki. Zachowania reaktywne w niewielkim stopniu interesują psychologię i psychologów.
2. Zachowania celowe – forma zachowania, przystosowanie do sytuacji niestereotypowych, zmiennych. Ma ukierunkowany przebieg i zmierza do stanu końcowego(celu). Niezbędny jest program by osiągnąć cel, jest charakterystyczne dla ludzi, jest zorganizowane. Jest przedmiotem badań psychologów i psychologii
3. Zachowanie obronne – Pojawia się w sytuacjach trudnych. Gdy na drodze do celu stanie przeszkoda która opóźnia drogę do celu. Jest także zainteresowaniem psychologów i pschologii.
Dzieli się na:
· Zachowania zadaniowe (cel pozostaje – technika zmieniona)
· Zachowanie obronne (cel zostaje zmieniony)
Funkcje zachowań:
1. Służy zaspokojeniu potrzeb osobistych
2. Ma rozwiązywać zadania stawiane człowiekowi przez określone zadania życiowe(indywidualne bądź stawiane przez grupę)
Jeśli człowiek zaspokaja swoje potrzeby i realizuje zadania bez kłopotów funkcjonuje normalnie.
Jeśli jednostka nie może spełnić jednej lub obu funkcji (ma kłopoty z zaspokajaniem potrzeb lub napotyka trudności z realizacja zadań) posiada zaburzenia zachowania.
Do zaburzeń zachowań zaliczamy:
· Zaburzenia psychotyczne: nerwice, fobie, myśli natrętne, kompulsje notoryczne
· Zaburzenia osobowości: psychopatie, socjopatie, charakteropatie
· Formy zachowania występujące u ludzi normalnych lecz mające charakter czynów przestępczych
II. Procesy poznawcze
Spełniają dwie funkcje:
· Służą poznaniu środowiska zewnętrznego(fizycznego)
· Służą poznaniu siebie samego
Do procesów poznawczych zalicza się:
· Odbiór wrażeń
· Spostrzeżenia
· Wyobrażenia
· Myślenie
· Uwaga
· Pamięć
Są powiązane ze sobą systemowo. Zaburzenie jednego procesu pociąga ze sobą zaburzenia w innych procesach. Np. brak koncentracji utrudnia spostrzeganie, bark pamięci utrudnia myślenie,
Sprawne funkcjonowanie procesów warunkuje przystosowanie się jednostki do środowiska. Zapewnia człowiekowi dobrą orientację w otoczeniu, Procesy poznawcze mogą decydować o zdrowiu i życiu,
1. Odbiór wrażeń – podstawowe i elementarne zjawisko psychiczne pozwalające na wyodrębnienie pojedynczej cechy przedmiotu. Jest dostateczna wrażliwość analizatora(jednostka funkcjonalna układu nerwowego odbierająca, przekazująca i analizująca)
2. Spostrzeganie – (percepcja) zachodzi kiedy dokonana zostaje organizacja i integracja danych zmysłowych(dostarczonych przez poszczególne analizatory). Dane zmysłowe sygnalizują konkretny przedmiot. Należy zorganizować w spójną całość dane zmysłowe a następnie poprawnie je zinterpretować wtedy następuje rozpoznanie i identyfikacja przedmiotu zdarzenia, procesu, obiektu. Niezbędne są obok treści zmysłowych treści umysłowe(doświadczenie, wiedza)
3. Wyobrażenie – odzwierciedlenie przedmiotu niedziałającego w danej chwili na receptor stanowiące treść poprzednio dokonanych spostrzeżeń.
· Jest wynikiem spostrzegania określonego przedmiotu
· Jest wynikiem zachowania w pamięci treści powstałego spostrzeżenia
· Wyobrażenie jest wynikiem wywołania z pamięci i ponownego przeżycia w świadomości minionych treści spostrzeżeniowych
Jest reprodukcją treści spostrzeżeń.
· Wyobrażenia odtwórcze – zależą od:
- dokładności pierwotnego spostrzeżenia
- prawidłowości procesy obserwacji
- warunków zapamiętywania (przechowywania w pamięci i przypominania sobie minionych spostrzeżeń)
· Wyobrażenia twórcze – stanowią podstawowy składnik różnych dziedzin(sztuki, techniki, prac naukowych)
4. Myślenie - stanowi proces umysłowy na który składają się analiza i synteza. Jednostka musi odzwierciedlać relacje stosunku pomiędzy elementami rzeczywistości (stosunki strukturalne – spostrzeganie a stosunki funkcjonalne)
Myślenie – proces poznawczy, w którym odzwierciedlone są strukturalne i funkcjonalne stosunki różnych elementów rzeczywistości. Oznacza to, że myślenie zachodzi wówczas, gdy osobnik spotyka się po raz pierwszy z taką sytuacją i daje sobie z nią radę mówimy wtedy o myśleniu produktywnym.
Gdy daje rade sobie sam myślenie produktywne samodzielne.
Jeżeli ponownie znajduje wyjście z sytuacji przy pomocy innych osób jest jego myślenie również produktywne, ale nie samodzielne.
Jeżeli ponownie znajduje się w takiej lub podobnej sytuacji i rozwiązuje ją w sposób analogiczny do poprzedniego zachodzi myślenie reproduktywne.
Jeżeli sytuacja powtarza sie wielokrotne sposób postępowania przestaje być procesem myślowym a staje się nawykowym. Myślenie produktywne samodzielne, które prowadzi do poznania nowych stosunków nazywamy twórczym.
shelby_lane