MEDYCYNA SZKOLNA
Początki medycyny szkolnej
Medycyna szkolna - dziedzina medycyny zajmująca się teoretycznie i praktycznie rozwojem oraz zdrowiem uczniów, zarówno w skali populacyjnej jak i jednostkowej, w kontekście procesu nauczania i wychowania oraz wpływu środowiska szkolnego
Historia medycyny i higieny szkolnej sięga swą genezą do czasów starożytnych.
W starożytnym Rzymie czy Sparcie wzorce łączono ściśle z uzyskaniem tężyzny i dobrym zdrowiem.
W oświeceniu John Locke stworzył pierwsze podręczniki profilaktyki, dużo miejsca poświęcił zasadom wychowania fizycznego i higieny procesu nauczania.
W Polsce pierwszym dokumentem zawierającym problematykę higieny szkolnej i opieki higienistycznej nad uczniami była Ustawa Komisji Edukacji Narodowej (1773), która określała m.in. obowiązki szkoły w zakresie ochrony zdrowia uczniów. Uwarunkowania polityczne nie pozwoliły realizować idei KEN.
Jednak w pewnym stopniu zasady opracowane prze KEN wcielił w życie Tadeusz Czacki, który wprowadził do szkoły lekcje wychowania fizycznego oraz do zespołu szkoły wprowadził stanowisko lekarza szkolnego.
Na przełomie XIX i XX wieku powstała dyscyplina zajmująca się środowiskiem szkolnym - higiena szkolna.
Zainteresowanie higienistów szkolnych skupiała się na mikroklimacie szkolnym oraz higienie procesu nauczania. Ówcześni lekarze szkolni oprócz sparowania nadzoru sanitarnego, badali rozwój uczniów oraz ich stan zdrowia, jednak bez następujących po nich działań leczniczych i rehabilitacyjnych
Na początku XXw. pojawiły się w szkołach higienistki szkolne (Polska - 1917r), jednak nadal centralną postacią był lekarz.
Polscy twórcy higieny szkolnej: St. Kopczyński, H. Jordan, M. Kacprzak. Okres mię
Po wojnie, w pierwszych latach odbudowy higieny szkolnej skupiono się na zapobieganiu chorobom zakaźnym (zwłaszcza gruźlicy), zwalczaniu wszawicy oraz na dożywaniu uczniów.
W 1952r. decyzja rządową opiekę zdrowotną w szkołach podporządkowano resortowi zdrowia. W tym okresie określono normy zatrudnienia lekarzy i higienistek, opracowano minimum warunków sanitarno higienistycznych w szkołach, dokumentację, lekarsko - pielęgniarską.
W szkołach funkcjonowały poradnie szkolne, składające się z gabinetu lekarskiego i stomatologicznego.
W praktyce lekarza oprócz badań profilaktycznych wprowadzono poradnictwo czynne w wyniku ustanowienia grup dyspanseryjnych. Rozwinięto profilaktykę najczęściej występujących zaburzeń oraz rehabilitację. Do badań lekarskich wprowadzono elementy orzecznictwa dla potrzeb szkolnych : dotyczyło to oceny dojrzałości szkolnej, poradnictwa zawodowego, kwalifikowania do wychowania fizycznego.
W 1985 roku pielęgniarka /higienistka szkolna otrzymała status pielęgniarki środowiskowej - środowiska nauczania i wychowania.
W 1988 r. - wdrożono program kursów kwalifikacyjnych dla środowiskowych pielęgniarek szkolnych.
OBECNY SYSTEM OPIEKI ZDROWOTNEJ NAD UCZNIEM
Wraz z transformacją ustrojowo - gospodarczą w latach 90-tych zmieniono system opieki zdrowotnej nad uczniem (1992)
U podstaw nowego systemu znalazła się rekomendowana przez WHO filozofia zdrowia i jego promocji (szkoły promujące zdrowie) oraz reformy opieki zdrowotnej w Polsce.
Podstawowym założeniem systemu stało się aktywne włączenie w opiekę zdrowotną, obok służby zdrowia i szkoły, samego ucznia i jego rodziców. Pozwala to na indywidualizację opieki, a jednocześnie upodmiotawia ucznia.
System ten przewartościowuje tradycyjny układ lekarz szkolny - pielęgniarka szkolna, dając pielęgniarce rolę lidera w bezpośredniej opiece zdrowotnej w szkole, w promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.
System nie przewiduje sprawowania opieki nad uczniami przez lekarza oraz stomatologa w szkole.
Opiekę lekarską sprawuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej do którego rodzice ucznia złożyli deklarację wyboru.
Współczesna koncepcja medycyny szkolnej wyrosła ze strategii WHO "Zdrowie dla wszystkich" i koncepcji promocji zdrowia. Zakłada ona, że:
1. podmiotem zainteresowania medycyny szkolnej jest cała populacja uczniów 9 a nie głównie uczniowie z zaburzeniami zdrowia i rozwoju lub ryzykiem ich wystąpienia) oraz nauczyciele i inni pracownicy, którzy wraz z uczniami, przy współudziale rodziców, tworzą społeczność szkolną.
2. Główny kierunek działań związany jest z promocją zdrowia i profilaktyką pierwotną, co nie oznacza zaniechania działań z zakresu profilaktyki wtórnej terapii. Wykorzystuje się metody i podejścia stosowane w promocji zdrowia, zwłaszcza zachęcanie uczniów do identyfikowania własnych problemów i ich rozwiązywania, aktywnego uczestnictwa w doskonaleniu własnego zdrowia i wspólnych wysiłków w tworzeniu zdrowego środowiska
3. szkoła powinna być środowiskiem wspierającym zdrowie i powinna zmierzać do tworzenia szkoły promującej zdrowia.
Wg najnowszych opracowań WHO, profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami jest wymieniana jako pierwszy element nowoczesnego programu promocji zdrowia w szkole, na który składają się :
- edukacja zdrowotna
- sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne i społeczne szkoły
- posiłki szkolne
- wychowanie fizyczne i rekreacja
- poradnictwo i wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego.
Zdrowie i edukacja są ściśle powiązane ze sobą. Dzieci zdrowe lepiej się uczą, a ludzi o wyższym poziomie wykształcenia charakteryzuje lepszy stan zdrowia.
Powszechnie uważa się, że edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży w szkole jest najbardziej skuteczną i opłacalną inwestycją w długofalowym programie poprawy zdrowia społeczeństwa.
Podstawę prawną regulującą opiekę zdrowotną nad dzieckiem w środowisku nauczania stanowią:
1. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29.08.2009r . w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą
2. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22.10.2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej
3. rządowy program: Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania i wychowania z października 2004.
Powstanie programu rządowego wymusiła niekorzystna sytuacja w systemie opieki
Obecny system opieki zdrowotnej nad uczniem
Wymagane kwalifikacje pielęgniarki w środowisku nauczania i wychowania:
· aktualne prawo wykonywania zawodu
· specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania lub takcie realizacji
· magister pielęgniarstwa oraz przynajmniej 3-letni staż w poz.
Higienistka szkolna powinna posiadać:
· dyplom ukończenia pomaturalnego studium dyplomowanych higienistek szkolnych
Liczba uczniów przypadających na jedną pielęgniarkę lub higienistkę szkolną:
· szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum, liceum profilowane (bwz nauki w warsztatach) 880 - 1100
· zasadnicze szkoły zawodowe i technika prowadzące warsztaty - 700
· szkoły specjalne dla dzieci i młodzieży - 30 - 150 w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczniów
Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej obejmuje:
1. prowadzenie edukacji zdrowotnej uczniów i ich rodzin, opiekunów prawnych i faktycznych
2. wykonywanie profilaktycznych badań lekarskich (bilansów zdrowia) w ustalonych grupach wiekowych oraz prowadzenie dokumentacji medycznej uczniów
3. formułowanie na piśmie zaleceń dla pielęgniarek co do dalszego postępowania z uczniami
4. czynne poradnictwo dla uczniów i ich rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych
Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez leakrza stomatologa obejmuje:
1. prowadzenie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia jamy ustnej
2. profilaktyczne badania stomatologiczne
3. profilaktykę próchnicy zębów
4. kwalifikowanie do szczególnej opieki stomatologicznej
Nadzór merytoryczny nad jakością profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania i wychowania:
· Narodowy fundusz zdrowia
· Minister Zdrowia, oraz w imieniu Ministra Zdrowia - Instytut Matki i Dziecka
· wojewodowie oraz ich upoważnieni - wojewódzkie centra zdrowia publicznego
· Konsultanci krajowi i wojewódzcy w dziedzinach związanych z udzielaniem profilaktycznych świadczeń zdrowotnych dzieciom, młodzieży z dziedziny pediatrii, medycyny rodzinnej, stomatologii oraz Konsultant Krajowy ds. Pielęgniarstwa Pediatryczne.
· samorządy terytorialny
· Samorządy zawodowe lekarskie i pielęgniarskie
· Główny Inspektor Sanitarny
Standardy praktyki w środowisku nauczania i wychowania
Standardy opieki pielęgniarskiej określają zasady i sposoby postępowania w opiece nad pacjentami w określonych stanach lub sytuacjach.
Standardy pielęgniarskiej praktyki jest to zbiór wymagań, norm, które określają uzgodniony możliwy do zrealizowania poziom wykonywania praktyki pielęgniarskiej, jaki został ustanowiony w celu zapewnienia jakości opieki pielęgniarskiej, podstaw kształcenia i doskonalenia zawodowego pielęgniarek i położnych oraz inspirowania kierunków rozwoju naukowego pielęgniarstwa.
W prowadzenie standardów w opiece zdrowotnej ma na celu:
· poprawę jakości świadczonych usług
· ułatwienie pracownikom medycznym korzystania z aktualnej wiedzy medycznej
· poprawę procesu podejmowania decyzji przez personel medyczny
· optymalizację kosztów świadczeń zdrowotnych
Standard praktyki w środowisku nauczania i wychowania powstał w oparciu o model Donabediana składający się z trzech elementów: struktura, proces, wynik
I. Standardy wymagań w zakresie kwalifikacji i zatrudnienia osób sprawujących opiekę oraz wyposażenia miejsca ich pracy
II. Standardy postępowania wobec uczniów i środowiska szkolnego
III. Wskaźniki do oceny realizacji standardów postępowania
15.03.2013
Najczęstsze problemy uczniów w praktyce pielęgniarki szkolnej
Problemy zdrowotne
- próchnica zębów i choroby przyzębia - najczęstsze zaburzenie w populacji dzieci w wieku szkolnym:
92% dzieci 7 - letnich
98% młodzieży 18letniej
Zapalenia dziąseł: 55% 12-latków
- narażenie na urazy, wypadku i zatrucia - rośnie wraz ze stopniem usamodzielnienia się dzieci i młodzieży.
Urazy są najczęstszą przyczyną zgonów dzieci i młodzieży.
U dzieci w wieku 10 - 14 lat zgony z tych przyczyn to 47%, a w wieku 15- 19 lat 65% ogółu zgonów.
Główna przyczyna zgonów to: wypadki komunikacyjne, samobójstwa i utonięcia.
Głównymi miejscami urazów są szkoły 34% i dom 32%
- choroby przewlekłe - 20,5% dzieci choruje przewlekle na co najmniej jedną chorobę. Chłopcy chorują częściej niż dziewczynki. Najczęstsze schorzenia:
schorzenie alergiczne - ok. 10 - 15%
przewlekły nieżyt oskrzeli, inne choroby płuc - ok. 5%
- niepełnosprawność dzieci- ok. 5,5% ogółu dzieci
w wieku 0 -14 lat dzieci niepełnosprawne stanowią 3,4%
- wieku 15- 19 młodzież niepełnosprawna stanowi 2,1%
- problemy zdrowia psychicznego - dane nie obrazują rzeczywistej częstości występowania tych problemów.
Dzieci i młodzież stanowią 10% pacjentów poradni zdrowia psychicznego i 5% ogółu leczonych w stacjonarnych placówkach. Szacuje się, że ok. 15-20% populacji szkolnej wymaga pomocy psychologiczno - psychiatrycznej.
Wzrost liczby samobójstw:
W grupie wiekowej do 14 lat: 1990 rok - 37 samobójstw
2000 rok - 77 samobójstw
W grupie wiekowej 15 - 19 lat: 1990 - 211 samobójstw
2000 - 460 samobójstw
- choroby zakaźne - w szczególności w populacji młodzieży:
· gruźlica - 2,2% młodzieży wśród ogółu chorych
· choroby przenoszone drogą płciową: kiła - 6% - ogółu chorych, rzeżączka -8% ogółu chorych
· zakażenie HIV - młodzież do 19 lat stanowi 10% ogółu zakażonych
- inne problemy zdrowotne
· zaburzenia narządów zmysłu: wzroku (10%), słuchu (10%) i mowy (10%)
· zaburzenia wzrastania i dojrzewania 10%
· otyłość 7- 15%
· zaburzenia narządu ruchu 20-30%
problemy społeczne
- używanie substancji psychoaktywnych, picie alkohol, palenie tytoniu.
Stosowanie używek przez dzieci w wieku 11 - 15 lat.
- narkomania utraciła swój marginalny charakter, dotyczący jedynie wąskiego kręgu zbuntowanej młodzieży, stając się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym i obecny.
Prezentowane w Polsce dane wskazują, że liczba uzależnionych od substancji psychoaktywnych wynosi nawet do kilkuset tysięcy osób uzależnionych.
Do najczęściej używanych środków narkotycznych należą:
· środki halucynogenne - marihuana, haszysz, LSD, grzyby halucynogenne
· różnego rodzaju substancje chemiczne obecne w postaci lotnej w klejach, lakierach nitro, rozpuszczalnikach do farb, i lakierów;
· opium, morfina, heroina
· środki pobudzające - kokaina, crack, amfetamina
· leki psychotropowe
- przemoc w szkole- najbardziej rozpowszechniona jest przemoc uczniów wobec siebie. Formy przemocy:
· bezpośrednie użycie siły - pobicie, wymuszenie
· przemoc pośrednia (słowna) - wrogie słowa i gesty, straszenie, przezywanie, wyśmiewanie, obgadywanie, intrygi, manipulowanie przyjaźniami
· izolowanie ucznia z grupy
Przyczyny wzrostu agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży:
· duża dynamika procesów społeczno - ekonomicznych (zmiany w hierarchii, wartość, brak autorytetów, zmiany relacji rodzice - dziecko)
· środki masowego przekazu
· środowisko rówieśnicze
· czynniki szkolne (przeludnienia szkół, anonimowość uczniów, brak zajęć pozalekcyjnych)
Wśród ofiar wyróżnia się 2 grupy: ofiary bierne i prowokujące.
Wśród sprawców wyróżnia się: inicjatorów dręczenia oraz współsprawców ( uczestniczą w dręczeniu w sposób bierny)
- przemoc domowa - wśród ogółu ofiar przemocy domowej dzieci stanowią 24% (przemoc fizyczna, przemoc psychiczna, przemoc seksualna, zaniedbywanie bytowe oraz wychowawcze)
26.03.2013
ZABURZENIA WZRASTANIA
· niskorosłość
· wysokorosłosć
· otyłość
· nadwaga
· niedowaga
· bulimia
· anoreksja
Diagnostyka i leczenie:
Niskorosłość
· poniżej 3 centyli
· genetyczne - np. zespół Downa
· hormonalne - związane z niedoborem hormonem wzrostu, steroidów płciowych, wysoki poziom kortyzolu
· psychospołeczne i inne - choroby przewlekłe (ciężkie niedożywienie, wady serca)
Wysokorosłość
dziecko osiągające powyżej 97 centyla.
Gigantyzm
akromegalia
jak Ty ładnie dzisiaj wyglądasz :) nie masz za co dziekowac, sama prawda :)
Otyłość
Nadmiar tkanki tłuszczowej
Kryteria:
· pozycja masy ciałą przewyższa o 2 centyle pozycji wysokości
· pozycja centylowa na siatkach centylowych masy ciała do jego wysokości przekracza 97 centyl
· Wskaźnik BMI przekracza 2 odchylenia standardowe powyżej średniej
Podział kliniczny otyłości
1. Otyłość prosta (pierwotna) - nadmiar tkanki tłuszczowej jest skutkiem zachwiania równowagi pomiędzy energia dostarczaną a spożytkowaną:
2. Otyłość wtórna - towarzysząca uszkodzeniom OUN, zaburzeniom hormonalny.
NASTĘPSTWA OTYŁOŚCI
· Zaburzenia rozwoju psychospołecznego
...
Delightful93