STO DWADZIEŚCIA DNI SODOMY, CZYLI SZKOŁA LIBERTYNIZMU.pdf

Donatien Alphonse de Sade

STO DWADZIEŚCIA DNI SODOMY, CZYLI SZKOŁA LIBERTYNIZMU

Liczne wojny, jakie Ludwik XIV musiał prowadzić za czasów swego panowania,

wyczerpując finanse państwa i siły narodu, pokazały jednak sposób na osiągnięcie bogactwa

ogromnej liczbie tych pijawek1 zawsze czyhających na nieszczęścia publiczne, pijawek, które

je wywołują zamiast łagodzić, ażeby czerpać z nich jak największe korzyści. Schyłek tego

panowania, tak zresztą wzniosły, jest, być może, jedną z epok imperium francuskiego, w

której powstało najwięcej takich ciemnych fortun2, lśniących przepychem i rozpustą równie

mroczną, jak one same. U schyłku tego panowania, na krótko przedtem, zanim Regent

usiłował przy pomocy słynnego trybunału, znanego pod nazwą Izby Sądowej, zmusić tłum

dzierżawców3 do zwrotu tego, co bezprawnie zabrali, czterech z nich wymyśliło osobliwą

partię rozpusty, z której mamy zamiar zdać sprawę4. Błędem byłoby sądzić, że jedynie stan

nieszlachecki zajmował się ściąganiem podatków5; na jego czele stanęli wielcy panowie.

Książę de Blangis i jego brat, biskup de***, którzy w ten sposób zdobyli ogromne fortuny,

stanowią niepodważalny dowód, że również szlachta nie rezygnowała z tej drogi do

bogactwa. Te dwie znamienite osoby, ściśle związane i przyjemnościami, i interesami ze

sławnym Durcetem i prezydentem6 de Curvalem, jako pierwsi wymyślili rozpustę, której

historię opisujemy, a gdy zwierzyli się swym dwu przyjaciołom, wszyscy czterej stali się

aktorami owych słynnych orgii.

Od ponad sześciu lat czterej libertyni, których zbliżyła wielkość bogactw i podobieństwo

gustów, planowali zacieśnić łączące ich wiązy poprzez alianse, w większym stopniu

ugruntowane na rozpuście niż na innych podstawach, na jakich opierają się zazwyczaj takie

związki. A oto, na czym polegały ich zamysły. Książę de Blangis, trzykrotny wdowiec,

mający dwie córki, pozostawione mu przez jedną z żon, zorientowawszy się, że prezydent de

Curval nosi się z zamiarem poślubienia starszej z dziewcząt, pomimo dobrze mu wiadomej

zażyłości, w jakiej ojciec z nią pozostawał, książę, jak powiedziałem, natychmiast zaplanował

potrójny alians.

- Chcesz Julię za żonę - rzekł do Curvała. - Daję ci ją bez wahania, ale stawiam jeden

warunek: nie bądź zazdrosny, gdy ona, choć będzie twoją żoną, zachowa dla mnie te same

względy, jakimi zawsze mnie darzyła, a co więcej, pomóż mi nakłonić naszego wspólnego

przyjaciela, Durceta, by oddał mi swą córkę, Konstancję, dla której, wyznam ci, mam niemal

takie same uczucia, jak ty dla Julii

- Wiesz jednak zapewne - rzekł Curval - że Durcet, libertyn jak i ty...

- Wiem wszystko, co można wiedzieć - odparł książę. - Czyż w naszym wieku i przy naszym

sposobie myślenia coś takiego może stanowić przeszkodę? Sądzisz, że pragnę żony, by

uczynić z niej kochankę? Chcę, by służyła mym kaprysom, by stanowiła przykrywkę dla

mnóstwa małych, sekretnych aktów rozpusty, które wspaniale osłania welon ślubny. Jednym

słowem, chcę jej z tych samych względów, z jakich ty pragniesz mojej córki. Sądzisz, że nie

znam twego celu i pragnień? My, libertyni, bierzemy żony, by były naszymi niewolnicami,

fakt zaś, że są żonami, czyni je bardziej uległymi niż kochanki, a wiesz, jak cenny jest

despotyzm dla przyjemności, w jakich gustujemy.

W tym momencie wszedł Durcet. Przyjaciele zdali mu sprawę z rozmowy i dzierżawca,

zachwycony otwartością, która pozwoliła mu wyznać uczucia żywione przezeń do Adelajdy,

córki prezydenta, zaakceptował de Blangisa jako zięcia na takich warunkach, jakie książę

postawił Curvalowi. Bezzwłocznie zawarto trzy kontrakty ślubne; posagi były ogromne, a

klauzule jednakowe. Prezydent, obciążony podobną winą, jak jego dwaj przyjaciele, wyjawił,

nie zniechęcając tym jednak Durceta, swój sekretny związek z córką, wobec czego trzej

ojcowie, z których każdy pragnął zachować swe prawa, umówili się, celem poszerzenia tych

praw, że trzy młode osoby, w jednakowy sposób związane z mężami majątkiem i

nazwiskiem, nie będą już należeć ciałem do jednego, lecz w równym stopniu do każdego z

nich, pod groźbą najsurowszych kar, gdyby odważyły się naruszyć którąkolwiek z klauzul,

jakim je podporządkowano.

Przygotowania dobiegały końca, gdy biskup de***, również związany przyjemnościami z

dwoma przyjaciółkami swego brata, zaproponował do aliansu czwartą osobę, o ile jemu

pozwolą korzystać z trzech pozostałych. Osoba ta, druga córka księcia, a jego bratanica, była

z nim spokrewniona w jeszcze większym stopniu niż sądzono. Utrzymywał on bowiem

stosunki ze swą bratową, i obaj bracia doskonale wiedzieli, że ta młoda osoba, imieniem

Alina, swe przyjście na świat zawdzięczała bez wątpienia biskupowi, a nie księciu. Biskup,

który zobowiązał się od kołyski mieć pieczę nad Aliną, z tym, by ją posiąść, nie czekał, jak

łatwo sobie wyobrazić, aż osiągnie ona wiek dojrzały. Toteż w tym względzie dorównywał

swym towarzyszom, a wkład, jaki wniósł do wymiany handlowej, miał ten sam stopień

zepsucia czy też degradacji. Ponieważ jednak wdziękami i swą świeżą młodością dziewczyna

brała jeszcze górę nad trzema towarzyszkami, nie wahano się z dobiciem targu. Biskup,

podobnie jak trzej pozostali, podzielił się swymi prawami, i każdy z czterech w ten sposób

powiązanych bohaterów stał się mężem czterech kobiet.

Z porozumienia tego wynika zatem, by streścić je dla wygody czytelnika, że książę, ojciec

Julii, został mężem Konstancji, córki Durceta; Durcet, ojciec Konstancji, został mężem

Adelajdy, córki prezydenta; prezydent, ojciec Adelajdy, został mężem Julii, starszej córki

księcia, a biskup, wuj i ojciec Ali-

ny, został mężem trzech pozostałych, odstępując Alinę przyjaciołom wobec praw, jakie sam

do niej zachował.

We wspaniałej posiadłości księcia położonej w Burbonii zawarto te szczęśliwe związki i

pozostawiam czytelnikom wyobrażenie sobie orgii, jakie się tam odbywały. Konieczność

odmalowania innych pozbawia nas przyjemności, jaką mielibyśmy z ich nakreślenia. Po

powrocie stowarzyszenie czterech przyjaciół stało się jeszcze bardziej trwałe, a ponieważ

ważne jest ich bliższe poznanie, to zanim zajmiemy się każdym z osobna, by ich przedstawić

bardziej szczegółowo, nieco światła na charaktery tych rozpustników rzuci, jak mi się wydaje,

jeden drobny szczegół ich lubieżnego porozumienia.

Towarzystwo utworzyło wspólną sakiewkę, którą przez okres sześciu miesięcy zarządzał

kolejno każdy z nich, a której zasoby, mające służyć wyłącznie rozkoszom, były ogromne.

Nadmierna fortuna pozwalała im na rzeczy bardzo osobliwe w tym względzie, i czytelnik nie

powinien być wcale zdziwiony, gdy powiemy mu, że tylko na przyjemności stołu i rozpustę

przeznaczano rocznie dwa miliony7.

Cztery sławne stręczycielki kobiet i tyluż merkurych8 miało się zajmować jedynie

wyszukiwaniem, i w stolicy, i w prowincjach, tych wszystkich, którzy, tak spośród jednej, jak

i drugiej płci, najlepiej mogli nasycić zmysły. Przygotowywano kolejno cztery kolacje

tygodniowo w czterech letnich domkach położonych na przedmieściach Paryża9. Na

pierwszej z nich, przeznaczonej wyłącznie przyjemnościom sodomii10, przyjmowano tylko

mężczyzn. Można tam było zobaczyć szesnastu młodzieńców w wieku od dwudziestu do

trzydziestu lat, których ogromne możliwości pozwalały czterem bohaterom odgrywającym

role kobiet zakosztować najbardziej zmysłowych rozkoszy. Mężczyzn wybierano kierując się

wyłącznie wielkością członka, a ten nadzwyczajny organ musiał być taką wspaniałością, która

nigdy by nie mogła wniknąć w żadną kobietę. Był to najważniejszy warunek, a ponieważ nie

szczędzono wydatków, rzadko się zdarzało, by nie został spełniony. Ażeby jednak

zakosztować wszystkich przyjemności, dano tym szesnastu mężom równą liczbę znacznie

młodszych chłopców, którzy mieli pełnić obowiązki kobiet. Tych brano w wieku od dwunastu

do osiemnastu lat, a o przyjęciu decydowały świeżość, buzia, wdzięk, postawa, niewinność i

czystość, przewyższające wszystko, co nasze pędzle zdolne byłyby odmalować. Na tych

męskich orgiach, na których dopuszczano się najbardziej lubieżnych czynów, jakie

kiedykolwiek wymyśliły Sodoma i Gomora", nie przyjmowano żadnych kobiet. Druga

kolacja poświęcona została szykownym dziwkom, które, zmuszone wyrzec się tutaj pychy i

naturalnej wyniosłości, odpowiednimi sumami nakłonione zostały do oddania się najbardziej

niewłaściwym kaprysom, a często nawet były znieważane, jeśli tak się spodobało libertynom.

Było ich zwykle dwanaście, a gdy Paryż nie mógł podołać urozmaiceniu tej płci równie

często, jak to było potrzebne, przeplatano te wieczory innymi, na których przyjmowano tylko

kobiety

godne szacunku, w takiej samej liczbie, od sfer sądowych do sfer rządowych. W Paryżu jest

ponad cztery lub pięć tysięcy kobiet, należących do jednej lub drugiej sfery, które potrzeba

albo zbytek zmusza do oddawania się tego rodzaju rozrywkom. Wystarczy tylko zostać

dobrze obsłużonym, by je znaleźć, i libertyni, którzy zostali obsłużeni znakomicie, znajdowali

często cuda w tej osobliwej sferze. Ale daremnie być kobietą przyzwoitą, należało poddać się

wszystkiemu, a libertynizm, który nie uznaje żadnych ograniczeń, znajduje szczególną

podnietę w zmuszaniu do takich okropności i nikczemności, że wydawało się, iż natura i

normy społeczne powinny chronić przed podobnymi doświadczeniami. Znalazłszy się tam,

należało czynić wszystko, a ponieważ czterej zbrodniarze znajdowali upodobanie w

najbardziej łajdackiej i najbardziej niesłychanej rozpuście, całkowita uległość wobec ich

pragnień nie była drobnostką. Trzecia kolacja przeznaczona została dla najnikczemniejszych i

najbardziej pohańbionych kreatur, jakie tylko mogły się spotkać. Dla kogoś, kto zna

zboczenia rozpusty, wyrafinowanie to okaże się czymś zwyczajnym; to ogromna rozkosz, by

tak rzec, tarzać się w bagnie12 wraz z kreaturami z tej sfery. Znaleźć w tym można

kompletny upadek moralny, najpotworniejszą rozpustę, całkowite upodlenie, i przyjemności

te, w porównaniu z tymi, jakich kosztowano w przeddzień, albo z dystyngowanymi

stworzeniami, które pozwoliły nam ich zakosztować, przydają pieprzu i jednym, i drugim

występkom. Tytaj, ponieważ rozpusta była pełniejsza, nie pominięto niczego, by j ą uczynić i

różnorodną, i pikantną. W czasie sześciu godzin zjawiało się tam sto dziwek i bardzo często

cała setka nie wychodziła nietknięta. Nie spieszmy się jednak, wyrafinowanie to dotyczy

szczegółów, których jeszcze nie poruszyliśmy. Czwarta kolacja zarezerwowana została dla

dziewic. Przyjmowano je wyłącznie w wieku od siedmiu do piętnastu lat. Warunek był jeden,

chodziło tylko o buzię: miała być czarująca, oraz o pewność dziewictwa: musiało być

autentyczne. Niewiarygodne wyrafinowanie libertynizmu. Czterej libertni z pewnością nie

pragnęli zerwać wszystkich róż, i jakżeby mogli, skoro były one oferowane w liczbie

dwudziestu i skoro tylko dwaj spośród nich byli w stanie dokonać tego aktu, jeden z

pozostałych, dzierżawca, zupełnie już nie osiągał erekcji, biskup zaś mógł posiąść tylko w

sposób, który, przyznaję, może zhańbić dziewicę, ale pozostawia ją nienaruszoną. Mniejsza o

to, miało tam być dwadzieścia dziewcząt, a te, które nie doznały uszczerbku z ich strony,

stawały się na ich oczach łupem kilku sług, równie jak oni rozpustnych, jakich ci zawsze

mieli ze sobą z kilku przynajmniej powodów. Niezależnie od tych czterech kolacji w każdy

piątek organizowano szczególną, sekretną ucztę, mniej pełną niż pozostałe, ale, być może,

znacznie bardziej kosztowną. Przyjmowano na niej jedynie cztery dobrze urodzone młode

panny, odebrane rodzicom podstępem lub za pieniądze. W tej rozpuście niemal zawsze brały

udział żony libertynów, a ich całkowita uległość, starania, usługi, czyniły ją zawsze bardziej

pikantną. Jeśli zaś chodzi o potrawy podawane na tych kolacjach, to nie ma co mówić, że

pano-

wała tam zarówno wielka obfitość, jak i wystawność13. Żaden z posiłków nie kosztował

mniej niż dziesięć tysięcy franków, a gromadzono na nich najrzadziej spotykane i najbardziej

wykwintne potrawy, jakich mogła dostarczyć Francja i kraje obce. Wina i likiery znajdowały

się tam zawsze w ogromnym wyborze, owoce wszystkich pór roku były nawet zimą, jednym

słowem, można zaręczyć, że nawet stół pierwszego monarchy ziemi nie był zastawiony z

takim przepychem i wspaniałością. Cofnijmy się teraz i odmalujmy czytelnikowi najlepiej jak

potrafimy kolejno każdą z tych czterech postaci, ale nie w korzystnym świetle, nie po to, by

uwieść lub oczarować, lecz z natury, która mimo swego chaosu jest często wzniosła, nawet

wówczas, gdy najbardziej się deprawuje. Jeśli zbrodnia nie ma tej delikatności, jaką

znajdujemy w cnocie, to czyż nie jest zawsze, ośmielamy się tak powiedzieć przy okazji,

bardziej wzniosła14 , czyż nie ma stale tego rysu wielkości i wzniosłości, który sprawia, że

bierze ona górę, i zawsze będzie brać, nad monotonnymi i zniewieściałymi urokami cnoty?

Będziecie mi mówić o użyteczności jednej i drugiej? Czyż do nas należy badanie praw natury,

czyż do nas należy rozstrzyganie, czy w przypadku, gdy występek jest jej równie konieczny

jak cnota, z racji właściwych sobie potrzeb nie wpaja nam ona w równej mierze skłonności do

obu15 ? Ale mówmy dalej.

KSIĄŻĘ DE BLANGIS, od osiemnastego roku życia posiadacz ogromnej już fortuny, jeszcze

znacznie powiększonej przezeń ściąganiem podatków, doświadczył wszystkich trudności,

jakie piętrzą się przed młodym, bogatym i cieszącym się zaufaniem człowiekiem, który nie

zwykł niczego sobie odmawiać. W takim przypadku miara sił niemal zawsze staje się miarą

występków, a im mniej się sobie odmawia, tym większą ma się łatwość sięgania po wszystko.

Jeśli książę otrzymał pierwotnie od natury kilka zalet, to, być może, zostały one

zrównoważone przez niebezpieczeństwa grożące jego pozycji, ale ta niezwykła matka16, jak

można by sądzić, niekiedy porozumiewająca się z fortuną, by ta faworyzowała wszystkie

występki, do jakich tamta skłania pewne istoty, od których oczekuje całkiem innych starań niż

podsuwane przez cnotę, a to dlatego, że potrzebuje ona17 tak jednych, jak i drugich, natura,

jak powiedziałem, przeznaczając de Blangisowi ogromne bogactwo, obdarzyła go wszystkimi

koniecznymi do nadużywania tego bogactwa impulsami i porywami. Wraz z niezwykle

mrocznym i niegodziwym umysłem dała mu najbardziej zbrodniczą i najbardziej nieczułą

duszę, i dołączyła pomieszanie gustów i kaprysów, z czego rodzi się przerażający libertynizm,

ku któremu książę miał tak szczególną skłonność. Urodzony obłudnik, nieczuły, władczy,

brutalny egoista, równie rozrzutny w przyjemnościach, jak skąpy w służeniu pomocą, kłamca,

obżartuch, pijak, tchórz, sodomita, kazirodca, morderca, podpalacz, złodziej, pozbawiony

jakiejkolwiek cnoty, która by wynagrodziła tyle występków. Cóż mówię? Nie tylko żadnej

nie poważał, ale brzydził się nimi wszystkimi i czę-

sto powtarzał, że człowiek, chcąc osiągnąć na tym świecie prawdziwe szczęście, nie tylko

winien oddawać się wszelkim występkom, ale nigdy nie pozwalać sobie na cnoty, i że nie

chodzi jedynie o to, by zawsze czynić zło, ale wręcz o to, by nigdy nie czynić dobra. "Wielu

jest ludzi - mawiał książę - którzy skłaniają się w stronę zła jedynie wówczas, gdy popychają

ich ku niemu namiętności. Zbłądziwszy, ich dusza spokojnie powraca na drogę cnoty, i

przechodząc w życiu od walk do błędów i od błędów do wyrzutów sumienia, wykańczają się

oni, tak że nie można dokładnie stwierdzić, jaką rolę odgrywali na Ziemi. Takie istoty -

kontynuował - muszą być nieszczęśliwe. Zawsze chwiejne, zawsze niezdecydowane, całe

życie spędzają w taki sposób, że rano nie mogą ścierpieć tego, co uczyniły wieczorem. Pełne

wyrzutów sumienia z powodu przyjemności, w jakich gustują, z drżeniem sobie na nie

pozwalają, toteż stają się zarazem cnotliwe w zbrodni i zbrodnicze w cnocie. Mój charakter,

bardziej zdecydowany - dodawał bohater - nigdy w ten sposób nie zadawał sobie kłamu18.

Nie waham się przy wyborze, a ponieważ zawsze jestem pewny, iż w tym, co czynię, znajdę

przyjemność, nigdy skrucha nie przytępia jej uroków. Niezłomny w mych zasadach19, gdyż

mocno się w nich utwierdziłem w najmłodszych latach, zawsze postępuję zgodnie z nimi.

Pozwoliły mi one poznać pustkę i nicość cnoty; nienawidzę jej, niedoczekanie, bym

kiedykolwiek do niej powrócił. Przekonały mnie, że występek jest jedynym uczynkiem, jaki

pozwala człowiekowi doświadczyć owego duchowego i fizycznego drżenia, źródła

najwspanialszych rozkoszy; temu się oddaję. Dawno wzniosłem się ponad urojenia religii,

głęboko przekonany, że istnienie Stwórcy jest oburzającym absurdem, w jaki nie wierzą już

nawet dzieci. Wcale nie muszę powściągać mych skłonności, by się mu przypodobać.

Skłonności te otrzymałem od natury i drażniłbym ją, gdybym się jej sprzeciwiał; jeśli dała mi

złe, to dlatego, że dlajej celów były konieczne. Jestem w jej rękach jedynie maszyną poddaną

jej woli, i nie ma pośród mych zbrodni ani jednej, która by jej nie służyła; im więcej mi ich

ona podsuwa, tym więcej ich potrzebuje, byłbym głupcem, gdybym stawiał jej opór. Mam

przeciw sobie jedynie prawa, ale nie dbam o nie; złoto i kredyt zaufania wynoszą mnie ponad

te pospolite plagi, które dotknąć mogą tylko lud". Jeśli mówiono księciu, że w umysłach

wszystkich ludzi istnieją jednak idee sprawiedliwości i niesprawiedliwości, mogące być

jedynie owocem natury, skoro odnajdywano je jednakowo u wszystkich ludów, nawet u tych,

które nie zostały ucywilizowane, odpowiadał na to, że idee te zawsze były względne, że silny

zawsze uważał za bardzo sprawiedliwe to, co słaby za niesprawiedliwe, i że wystarczy, by

zamienili się oni miejscami, a obaj zmienią zarazem sposób myślenia. Wyciągał z tego

wniosek, że naprawdę sprawiedliwe było to, co sprawiało przyjemność, niesprawiedliwe zaś

to, co sprawiało przykrość, gdy więc wyciągnął jakiemuś człowiekowi z kieszeni sto

ludwików, uczynił rzecz bardzo sprawiedliwą dla siebie, choć okradziony musiałby widzieć

to inaczej; wszystkie te idee są więc czysto umowne, i szalo-

ny byłby ten, kto dałby się nimi zniewolić20. Tego rodzaju wywodami książę uzasadniał

wszystkie swe dziwaczne skłonności, a ponieważ był niezwykle sprytny, jego argumenty

wydawały się. rozstrzygające. Dostosowując postępowanie do własnej filozofii, książę od

najwcześniejszej młodości oddawał się bez pohamowania najbardziej niegodnym i najbardziej

osobliwym występkom21 . Jego ojciec, przedwcześnie zmarły, pozostawił mu, jak

powiedziałem, ogromną fortunę, poczynił wszak zastrzeżenie, aby ze znacznej części tej

fortuny młodzieniec pozwolił przez całe życie korzystać matce. Warunek ten szybko przestał

się podobać Blangisowi, i zbrodniarz, widząc, że tylko trucizna mogłaby przeszkodzić w

zgodzie na to, natychmiast postanowił zrobić z niej użytek. Rozpoczynając tym karierę w

występku, ten łotr nie ośmielił się jednak działać samemu: do wykonania egzekucji

postanowił nakłonić jedną ze swych sióstr, z którą żył w zbrodniczym związku, wmawiając

jej, że w przypadku powodzenia pozwoli jej korzystać z pewnej części fortuny, przypadającej

mu w udziale wskutek tej śmierci. Ale młoda osoba brzydziła się takim czynem, i książę,

widząc, iż jego sekret, powierzony niewłaściwej osobie, może zostać zdradzony, na

poczekaniu zdecydował dołączyć do ofiary także tę, którą chciał uczynić swą wspólniczką.

Zawiódł obie do jednej ze swych posiadłości, skąd nieszczęsne nigdy nie powróciły. Nic tak

nie ośmiela, jak pierwsza bezkarna zbrodnia. Po tej próbie książę zerwał wszelkie hamulce.

Gdy ktokolwiek stawiał jego pragnieniom najmniejsze przeszkody, natychmiast w użycie szła

trucizna. Od morderstw z konieczności posunął się wkrótce do morderstw dla przyjemności.

Poznał to nieszczęsne odchylenie, które w krzywdzie innych każe nam znajdować

przyjemności, poczuł, że gwałtowny wstrząs doznany przez jakiegokolwiek adwersarza

przenosi na wszystkie nasze nerwy drżenie, którego siła, drażniąc pierwiastki życiowe,

przepływające przez te nerwy, zmusza je do uciskania nerwów głównych, i wytworzenia

wskutek drgania tego, co zwie się doznaniem rozkoszy22. Dlatego zaczął popełniać kradzieże

i zbrodnie, kierując się wyłącznie zasada rozpusty i libertynizmu, tak jak inny, ażeby rozpalić

te same namiętności, zadowala się oglądaniem dziewcząt. Mając dwadzieścia trzy lata

związał się z trzema kompanami w występku, którym wpoił swą filozofię, z zamiarem

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: