1. Budownictwo szkieletowe. Szkoła chichagowska.
2. Detal w secesji. Elewacje budynków w secesji.
1.1. Budownictwo szkieletowe.
Pod koniec XVIII wieku, a szczególnie w wieku XIX, rozpoczyna się rozwój produkcji żeleza. Nie było ono w budownictwie materiałem nowym, lecz uprzednio używano go w bardzo niewielkich ilościach. Coraz powszechniej stosowano żelazo w budynkach, w których występowały większe rozpiętości. Do tej grupy budynków możemy zaliczyć szereg hal targowych z powstałą w roku 1835 Hungerford Fish Market w Londynie rozpiętości 9,6m i charakterystycznych prostych liniach dachu (załącznik 1). Do najbardziej znanych hal tego okresu należą zbudowane w Paryżu w czasiehausmanowskiej przebudowy miasta Grandes Halles przeznaczone do obsługi handlowej milionowego miasta.
Dużą rolę w drugiej połowie XIX wieku odegrały Wielkie Wystawy Światowe. Budynki wystaw przeznaczone były do użytkowania w ciągu krótkiego okresu czasu: musiała istnieć możliwość szybkiego ich wzniesienia a następnie rozebrania. Materiałem najlepiej spełniającym te warunki była stal. Była ona podstawowym materiałem produkowanym przez ówczesny przemysł.
Pierwsza Wielka Wystawa odbyła się w 1851 w Londynie – zbudowano Pałac Kryształowy (Cristal Palace) projektu J. Paxtona. (załącznik 2.):
-długość 560m
-powierzchnia 75000m2
-czas realizacji: 6 miesięcy (niewielkie prefabrykowane elementy)
-charakteryzowała się dużą powierzchnią przeszklenia (widoczna konstrukcja)
Osiągnięciem szczytowy (jeśli chodzi o stalowe budynki wystawowe) była Wystawa Paryska z roku 1889. Zbudowano wtedy m.in. wieżę Eiffla (wysokość 312m) (załącznik 3), oraz Galleries Des Machines (załącznik 4) (wymiar wnętrza 427x115m, wysokość 46m). W galerii tej odrzucono wszelkie dekoracje, wszytskie powierzchnie wykończono szkłem. Łuki hali rozwiązano w ten sposób że po raz pierwszy nie można było dokonać podziału na elementy podpierające i obciążające.
1.2. Szkoła chichagowska.
Udoskonalanie konstrukcji szkieletowej w USA doprowadziły w latach 1883-1893 do powstania w Chichago wiele budynków wieżowych (zwanych drapaczami chmur), o wysokości nawet 23 kondygnacji. Pierwszy z nich projektu Williama Le Baron Jenneya powstał w latach 1883-1885. W pracowni Jenneya działało wielu młodych architektów, przyszłych wybitnych twórców szkoły chichagowskiej. Jej przedstawiciele stworzyli całą dzielnicę handlowa o iespotykanej dotychczas architekturze.
Szkoła chichagowska rozwiązywała problem wielkiego biurowca, a następnie budynków mieszkalnych, magazynów. W ciągu krótkiego okresu działalności architekci z Chichago dążyli także do odrzucenia stosowanych powrzechnie dekoracji z elementów historycznych.
W twórczości szkoły chichagowskiej konstrukcja została ujawniona na elewacjach. MOżliwe było stosowanie szerokich okien.
Do najlepszych, a równocześnie jednych z ostatnich budynków szkoły chichagowskiej należą wzniesiony w roku 1894 Reliance Building (załącznik 5) – 14-kondygnacyjny budynek wieżowy o elewacji z białych płytek szkliwionych i szkła. Zastosowano tu okna zwane chichagowskimi i wykusze w sposób ograniczony związane z całością budynku.
Jednym z najlepszych obiektów reprezentujących szkołę chichagowską jest Dom Towarowy Carson (załącznik 6). Podstawowym dążeniem autora było zapewnienie maksymalnej ilości światła we wnętrzu (wydłużone poziome okna osadzone w metalowych ramach). W elewacji wydobyto neutralną siatkę charakterystyczną dla układu szkieletu mającego zarówno elementy pionowe jak i poziome.
2.1. Detal w secesji. Elewacje budynków w secesji.
Charakterystyczne dla secesji jest :
-pozbawianie elewacji dekoracji zaczerpniętych ze stylów historycznych (pałacowych elewacji kryjących za sobą niewygodne, źle oświetlone mieszkania),
-swobodny układ okien,
-swobodne kształtowanie bryły i wnętrza
-stosowanie detalu opartego o motywy roślinne.
W latach 1880-1890 Bruksela stała się ośrodkiem sztuki secesyjnej. W roku 1893 Victor Horta zbudował tu dom mieszkalny. Był to budynek którego front miał długość tylko 7 metrów. Autor po raz pierwszy nie użył elementów dekoracyjnych zaczerpniętych ze stylów historycznych. Horta wprowadził konstrukcję żeliwną do wnętrza mieszkalnego (załącznik 7). Słupy i belki są dekorowane elementami o płynnych liniach tak charakterystycznych dla secesji.
Jeśli chodzi o secesję to trzeba koniecznie wspomnieć o Antonim Gaudi. Hiszpan pracujący w Barcelonie łączy w swej twórczości architektonicznej talent konstruktora, rzeźbiarza, malarza. Jego dzieła mają zaskakującą formę (załącznik 8).
Secesja rozwijała się również w Polsce, ale w dziedzinie architektury nasi twórcy nie realizowali śmiałych rozwiązań konstrukcyjnych, lecz przede wszystkim rozwiązywali zadania dekoracyjne. Do dzieł sztukizaliczyć należy gmach wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie czy piękną kamienicę secesyjną w Warszawie (załącznik 9).
k22k83