Andrzej Wołodźko_Młodzież szkolna w świecie elektronicznych gadżetów.pdf

Andrzej WoþodŅko

anwol@uwm.edu.pl

Katedra Pedagogiki Opiekuıczej

Uniwersytet Warmiısko-Mazurski w Olsztynie

Olsztyn

Mÿodzieň szkolna w ļwiecie elektronicznych gadňetw

Elektroniczny gadňet produktem rozwoju cywilizacyjnego

Czþowiek ze swojej natury jest nastawiony na rozwj, wyposaŇony w mzg stara siħ

z niego korzystaę. Rozumowo analizuje teraŅniejszoĻę, jednakŇe intuicyjnie czuje, Ňe to,

co o Ļwiecie raportujĢ zmysþy i co przedostaje siħ do ĻwiadomoĻci, egzystencyjno-

pragmatycznego nurtu rzeczywistoĻci, nie wyczerpuje bogactwa natury [TrĢbka, 2000,

s. 51]. Zdaniem J. TrĢbki jesteĻmy wyposaŇeni w duszħ mzgu, ktra siħ poczħþa w mzgu,

ktra doskonali siħ lub marnieje w ciĢgu Ňycia tego narzĢdu i ktra zakoıczy swj byt razem

ze ĻmierciĢ czþowieka [TrĢbka, 2000, s. 14].

Inspiracje myĻli powstaþe jako wybuch idei, koncepcji stajĢ siħ proroctwami trwale

wytyczajĢcymi kierunki rozwoju cywilizacyjnego. Jeden z prorokw postħpu techniki

i technologii Î Marshall McLuhan Î ponad czterdzieĻci lat temu przedstawiaþ wizjħ czþowieka

wyposaŇonego w elektroniczne protezy swego ciaþa: [È] nasz oĻrodkowy ukþad nerwowy

nie jest jedynie sieciĢ elektrycznĢ, ale stanowi pojedyncze, jednolite pole doĻwiadczenia

[McLuhan, 2004, s. 442]. PrzejĻcie z epoki mechanizacji XIX wieku do epoki elektrycznoĻci

XX wieku zrewolucjonizowaþo czþowieka, jego sposb postrzegania i myĻlenia. McLuhan,

wielki wizjoner mediw i wpþywu techniki na czþowieka, bardzo trafnie przewidziaþ znaczenie

rozwoju technologicznego, wejĻcie w epokħ automatyzacji. W ostatnim rozdziale swojego

najwaŇniejszego dzieþa Zrozumieę media opisaþ skutki zastĢpienia czþowieka

cybernetycznymi protezami: [È] automatyzacja wpþywa nie tylko na produkcjħ, ale teŇ

na dowolny etap konsumpcji czy marketingu [McLuhan, 2004, s. 444].

W XXI wieku nie jest problemem wyprodukowanie jakiegokolwiek dobra, ale jego

sprzedaŇ, a nastħpnie utylizacja. Solidne urzĢdzenia zastħpujĢ produkowane tanio

i masowo gadŇety; przedmioty pomysþowo skonstruowane, atrakcyjnie, bardzo ozdobnie

wykonane, nħcĢce swojĢ nowinkowoĻciĢ technicznĢ, a tak naprawdħ niekoniecznie

potrzebne.

Laptop

Techniczne nowinki elektroniki cyfrowej XX wieku, bardzo drogie, zþoŇone w swojej

strukturze otworzyþy nowe spojrzenie na jakoĻę Ňycia. Komputer, w peþni sprawne

urzĢdzenie obliczeniowe lat piħędziesiĢtych fascynowaþ elity techniczne, byþ tajnĢ broniĢ

w walce systemw politycznych. Z biegiem czasu staþ siħ powszechnym sprzħtem

domowym. W 1982 roku uznano go za osobowoĻę roku, a z upþywem czasu, pod koniec

pierwszej dekady XXI wieku przemieniþ siħ w przenoĻny gadŇet kieszonkowych gabarytw,

w ktrym walory estetyczne i kolorystyka obudowy decyduje o jego atrakcyjnoĻci.

Pozbawione mechanizmw ruchomych notebooki klasy Ultra-Mobile PC (ASUS Eee)

powoli stajĢ siħ podrħcznĢ zabawkĢ, przydatnĢ do nauki, pracy i rozrywki, dostarczajĢcĢ

wspaniaþych doznaı korzystania z Internetu. Zaciera siħ granica miħdzy tym, co jest

uznawane jako zabawka, a tym, co jest ápowaŇnymÑ urzĢdzeniem przeznaczonym tylko dla

dorosþych.

PrzewidujĢc, moŇna stwierdzię, Ňe za kilka lat laptopa bħdzie moŇna kupię

w dworcowym kiosku, jak to jest dzisiaj z kalkulatorami, trzydzieĻci lat temu traktowanymi

jako niedostħpny dla kaŇdego ze wzglħdu na cenħ sprzħt zastħpujĢcy suwak logarytmiczny.

JuŇ teraz sĢ tworzone Ļwiatowe programy stawiajĢce sobie za cel wyposaŇenie

kaŇdego dziecka na Ļwiecie w laptop, umoŇliwiajĢcy dostħp do zasobw wiedzy i oĻwiaty.

OglnoĻwiatowe przedsiħwziħcie álaptop dla kaŇdego dzieckaÑ zakþada wyprodukowanie

urzĢdzenia za cenħ jednostkowĢ do stu dolarw, sprzedawanego rzĢdom rŇnych krajw,

ktre z kolei bezpþatnie przekaŇĢ je dzieciom w szkoþach.

Idea komputeryzacji Ļwiata na wzr podjħtej w XX wieku alfabetyzacji czytelniczej

krajw trzeciego Ļwiata jest przedsiħwziħciem Ļmiaþym, moim zdaniem z trudnymi do

przewidzenia w skutkach przemianami spoþeczno-kulturowymi. Pomysþy upowszechnienia

techniki álaptopowejÑ w Polsce na razie skupiajĢ siħ na Ļrodowisku gimnazjalistw. Podjħto

juŇ prace nad wyposaŇeniem kaŇdego ucznia gimnazjum w osobisty laptop do 2011 roku.

Ta medialna rewolucja zapewne wymusi zmianħ systemu edukacyjnego. Szkoþa straci

status miejsca, gdzie przekazywana jest wiedza, a funkcja wychowawcza zdominuje proces

ksztaþtowania mþodego czþowieka, wprowadzania w dorosþoĻę.

Nasuwa siħ refleksja powstania wymuszonej technologicznie adolescencji kulturowej

uczniw, w ktrej Î niestety Î ludzie doroĻli niewiele mogĢ pomc, gdyŇ sami spotykajĢ siħ

z problemami techniki po raz pierwszy i wymagajĢ wsparcia, byę moŇe wiħkszego niŇ ich

dzieci.

Telefon komrkowy

Innym gadŇetem, bez ktrego juŇ sobie nie wyobraŇamy dzisiejszego Ňycia jest

telefon komrkowy z multimedialnymi dodatkami. Telefon komrkowy od momentu jego

powstania zostaþ zaprojektowany z myĻlĢ, Ňe bħdzie uŇywany w dowolnym miejscu, jest

urzĢdzeniem ápozapokojowymÑ [Levinson, 2006]. Producenci aparatw komrkowych

doskonale orientujĢ siħ w trendach mody, kulturowych obciĢŇeniach klienta nie tylko

dorosþego, ale teŇ subkulturach mþodzieŇowych. JuŇ maþych dzieci wieku przedszkolnego

nie interesuje plastikowa kolorowa atrapa, domagajĢ siħ urzĢdzeı prawdziwych, takich,

jakimi posþugujĢ siħ ich rodzice.

Powszechnym jest korzystanie z promocyjnych zakupw nowych telefonw za

korzystanie z tej samej sieci i oddawanie ich dzieciom. Ten elektroniczny gadŇet oddawany

dziecku nakrħca spiralħ pogoni za czymĻ nowym, þadnym, niekoniecznie potrzebnym. Dla

operatorw waŇny jest segment rynku. PoczĢtkowe wizje wprowadzenia aparatw w formie

zabawek nie zakoıczyþy siħ sukcesem, dzieci zdecydowanie wybierajĢ sprzħt o jak

najlepszych parametrach technicznych, wyposaŇony w zþoŇone oprogramowanie.

Wydaje siħ, Ňe postħp technologiczny jest w stanie zrealizowaę kaŇde marzenie

czþowieka. Telefon komrkowy, urzĢdzenie wprowadzone na rynek niespeþna dwadzieĻcia

lat temu, dzisiaj powoli staje siħ przeŇytkiem, w peþni nie speþnia oczekiwaı ŇĢdnych

nowinek konsumentw gadŇetw. W 2007 roku firma Apple zaprezentowaþa nowĢ jakoĻę Î

iPhone, kieszonkowe urzĢdzenie majĢce funkcjħ telefonu komrkowego, odtwarzacza MP3,

aparatu fotograficznego i komunikatora internetowego. Najbardziej charakterystyczny

element aparatu telefonicznego Î klawiaturħ Î zastĢpiþ obsþugiwany palcami ekran

dotykowy. To wieloczynnoĻciowe urzĢdzenie Ļwiata elektroniki jest wypeþnieniem sþw

McLuhana wypowiedzianych czterdzieĻci cztery lata temu, Ňe sama natura telefonu Î

a takŇe wszystkich mediw elektrycznych Î polega na kompresowaniu i þĢczeniu tego, co

wczeĻniej zostaþo podzielone i wyspecjalizowane [Mcluhan, 2001, s. 401]. Mþody konsument

gadŇetu otrzymaþ do rħki niewielkich rozmiarw audiowizualne urzĢdzenie z interaktywnymi

moŇliwoĻciami kontaktu poprzez dotyk, gdzie sþyszalna i dotykalna przestrzeı jest

przestrzeniĢ zaangaŇowania. Bez niej átracimy kontaktÑ [Mcluhan, 2001, s. 60]. PoþĢczenie

laptopa z telefonem wytworzyþo nowĢ jakoĻę, komrka staje siħ wiħc nie tylko lepszym

rodzajem telefonu, ale i lepszym rodzajem Internetu Î jest specjalnym telefonem z ekranem,

moŇliwoĻciĢ pisania tekstu i obrazkami [Levinson, 2006, s. 51].

MoŇna pokusię siħ o stwierdzenie, Ňe jesteĻmy Ļwiadkami powstania nowego,

jeszcze bez oficjalnie okreĻlonej nazwy urzĢdzenia, ktre zostanie umieszczone w katalogu

terminw: maszyna do pisania, aparat fotograficzny, telegraf, telefon, radio, telewizja,

komputer. W zasiħgu rħki mþodego czþowieka pojawiþo siħ urzĢdzenie masowo

produkowane, dostħpne pod kaŇdĢ szerokoĻciĢ geograficznĢ, kreujĢce postaę globalnego

nastolatka, mþodego czþowieka wychowanego w duchu postmodernistycznych haseþ,

negujĢcego tradycyjny system wartoĻci [Morbitzer, 2007].

W ĻwiadomoĻci nastolatka multimedialny gadŇet jest niewielkim pudeþkiem, ktre

musi speþniaę wszystkie Ňyczenia. To przedmiotowe podejĻcie do skomplikowanego

urzĢdzenia, z ktrym kontaktujemy siħ gþosem lub dotykiem, uczy przedmiotowego

traktowania innych ludzi, szczeglnie rodzicw, ktrzy tu i teraz muszĢ speþnię kaŇde

polecenie, wykonaę komendħ zadania, tak samo, jak wirtualny element ekranu gadŇetu.

ZdjĨcie

Z plotkarskich wiadomoĻci dowiedzieliĻmy siħ, Ňe Maþgorzata Tusk, by sprawię

urodzinowy prezent mħŇowi, udaþa siħ na zakupy do áZþotych TaraswÑ w Warszawie. Tam

w jednym ze sklepw nabyþa elektronicznĢ ramkħ na zdjħcia. W ten sposb w jednym

maþym urzĢdzeniu premier umieĻci praktycznie niezliczonĢ iloĻę fotografii. W zaleŇnoĻci od

nastroju, za pomocĢ jednego pstrykniħcia, w jego ramce pojawi siħ rodzinne zdjħcie, albo

teŇ pejzaŇ jego ulubionego molo w Sopocie [http://www.efakt.pl/Politycy/artykul.asp?

artykul=30907].

Oryginalny pomysþ zastosowania technologii wyĻwietlania zdjħę w elektronicznej

ramce jest propozycjĢ zastĢpienia gorĢcego przekazu fotograficznego zdjħcia na papierze

zimnym przekazem plastikowego ekranu. RŇnice w przekazie zimnym i gorĢcym, opisane

przez McLuhana udowadniajĢ, Ňe trudno wejĻę w gþħboki kontakt emocjonalny z rodzinĢ

patrzĢc, jak przez szybħ na uĻmiechniħte twarze bliskich osb. Elektroniczny przekaz

nie zastĢpi klasycznego, byę moŇe trochħ juŇ poŇþkþego zdjħcia stojĢcego na biurku.

Przedstawiona notatka o ramce inspiruje refleksjħ, Ňe czþowiek XXI wieku wszedþ

w ekranowy odbir obrazu. Elektroniczny ekran jest wszħdzie: w telefonie, laptopie,

na Ļcianie jako super pþaski telewizor, billboardzie na budynku lub poboczu drogi.

Natychmiastowa, po wciĻniħciu jednego przycisku, zmiana oglĢdanego obrazu utrwala

w ludzkiej psychice wirtualne postrzeganie, nawet to, co bliskie, staje siħ podporzĢdkowane

decyzjom elektronicznej szybkoĻci.

Odtwarzacz dņwiĨku

W naturze czþowieka tkwi atawizm sþuchania áĻpiewu przyrodyÑ, relaksujemy siħ przy

szumie fal morskich, lasu, czy teŇ gþosie ptakw. Kontakt z muzykĢ uspokaja, tworzy

tþo eliminujĢce cywilizacyjne zakþcenia. Potrzeba kojĢcych dŅwiħkw jest Ļrodkiem do

stworzenia klimatu intrapersonalnego kontaktu. Stacjonarny gramofon, czy teŇ magnetofon,

zastĢpiþ miniaturowy odtwarzacz MP3 oraz coraz bardziej powszechny iPod. Ten przenoĻny

odtwarzacz multimedialny staþ siħ dzisiaj wielofunkcyjnym komputerem typu palmtop

z dostħpem do Internetu. Najnowsze wersje iPodw dajĢ moŇliwoĻę doþĢczania rŇnego

rodzaju przystawek, urzĢdzeı zewnħtrznych, ktre strojĢ odtwarzacz, jak sukienki lalkħ

Barbie. Bardzo popularne sĢ rŇnego rodzaju etui zabezpieczajĢce przed porysowaniem

obudowy tego gadŇetu.

Papier

Zadrukowany papier, majĢcy swojĢ wielowiekowĢ tradycjħ noĻnik informacji, byę

moŇe niedþugo bħdzie muzealnym eksponatem. JuŇ obecnie w domowych salonach miejsce

zasobw bibliotecznych zajmujĢ krysztaþy i porcelanowe serwisy. KsiĢŇka staje siħ towarem

nietrwaþym, ĻwiadczĢcym o zacofaniu cywilizacyjnym dzisiejszego áintelektualistyÑ.

ņyjemy w okresie spoþeczeıstwa informacyjnego, ale ta informacja nie jest

eksponowana, nie afiszujemy siħ byę moŇe dlatego, Ňe informacja sporadycznie zostaje

przeksztaþcona w wiedzħ, a wyjĢtkowo zostawia Ļlad mĢdroĻci. Zdawaþoby siħ trwaþy zapis

papierowy w niedþugim czasie zostanie zastĢpiony informacjĢ utrwalonĢ na e-papierze

[http://pl.wikipedia.org/wiki/Papier_elektroniczny], wyĻwietlaczu, ktry swoimi gabarytami

i elastycznoĻciĢ przypomina klasyczny papier. Ta nowinka technologiczna, po

modyfikacjach, z pewnoĻciĢ stanie siħ materiaþem powszechnie uŇywanych elektronicznie

gadŇetw. ZauwaŇamy powrt do starej idei urzĢdzenia wielokrotnego uŇytku, tabliczki

zapisywanej kredĢ.

Model nastolatka XXI wieku

DajĢc upust fantazji moŇna wyobrazię sobie przyszþego ucznia, ktry nie bħdzie

uginaþ siħ pod ciħŇarem tornistra zaþadowanego, w ktrym oprcz ksiĢŇek w sztywnych,

lakierowanych okþadkach jest komplet zeszytw, kredki, noŇyczki, klej i do tego maskotka.

Przyszþy uczeı bħdzie zmierzaþ do szkoþy z niewielkĢ teczkĢ wzorowanĢ na pokrowcu

laptopa, w Ļrodku znajdzie siħ notebook klasy Ultra-Mobile PC, kartka e-papieru, zamiast

maskotki najnowszy model iPhoneÓa.

Ten przerysowany obraz przyszþego ucznia jest sygnaþem dla Ļwiata, Ňe proces

edukacyjny ma swj rytm dostosowany do psychiki dziecka, etapw jego rozwoju. Coraz

doskonalsze media usprawniajĢ zdobywanie wiedzy i umiejħtnoĻci, dzisiejsza rewolucja

informacyjna Î porwnywana z upowszechnieniem druku w XV wieku Î zmienia system

szkolnictwa, jednak zdobyta wiedza jest powierzchowna, nie nastawiona na rozumienie

istoty zjawisk, ale posiadanie sprawnoĻci radzenia sobie na rynku pracy, bycia ogniwem

w zþoŇonym systemie produkcji i konsumpcji: paradoksalnie automatyzacja sprawia, Ňe

oglne ksztaþcenie staje siħ wrħcz konieczne. Elektryczna epoka serwomechanizmw nagle

uwalnia czþowieka z mechanicznego i specjalistycznego poddaıstwa zwiĢzanego

z poprzedniĢ epokĢ mechanizacji [Mcluhan, 2004, s. 451].

Elektroniczne gadŇety jako produkty cywilizacji medialnej wprowadziþy duŇe

zamieszanie w umysþach dzisiejszych nastolatkw. Potrzeby bezpoĻrednich kontaktw

rwieĻniczych zastħpujĢ wiħzi elektroniczne, chħci bycia oryginalnym, podkreĻlania swojej

toŇsamoĻci zastħpuje zhomogenizowane, jednorazowe, szybkozmienne zachowanie

przesycone pop kulturĢ. Jak zauwaŇyþ J. Morbitzer w XXI wieku pojawiþ siħ globalny

nastolatek, ktry jest o wiele bardziej podobny do swojego rwieĻnika z dowolnego zakĢtka

Ļwiata, niŇ do pokolenia swoich rodzicw [Morbitzer, 2007, s. 151].

BezpoĻredni, szybki internetowy kontakt z dowolnego miejsca, bezprzewodowe

moŇliwoĻci rozmw telefonicznych, indywidualne sþuchanie muzyki i oglĢdanie obrazw

przyczyniþo siħ do zmiany u mþodzieŇy sposobu pojmowania centrw Ňycia spoþecznego.

Dawne podziaþy na wieĻ i miasto zatraciþy swj sens. Obecna mþodzieŇ nie ma wiħkszych

zahamowaı przy zmianach miejsca zamieszkania. Elektroniczne gadŇety sĢ urzĢdzeniami

przenoĻnymi, trzymanymi w kieszeni bĢdŅ plecaku. Obudowa medialna wspþczesnego

nastolatka daje mu poczucie trwania w zbiorowoĻci spoþecznej, a zarazem wolnoĻę wyboru

miejsca i sposobu Ňycia.

Literatura

Levinson P.: Telefon komrkowy. Jak zmieniþ Ļwiat najbardziej mobilny ze Ļrodkw

komunikacji. Wydawnictwo Literackie MUZA S.A., Warszawa 2006

McLuhan. Wybr tekstw. Pod red. E. McLuhana. Zysk i S-ka, Poznaı 2001

McLuhan M.: Zrozumieę media. PrzedþuŇenie czþowieka. WNT, Warszawa 2004

Morbitzer J.: Edukacja wspierana komputerowo a humanistyczne wartoĻci pedagogiki.

Wydawnictwo Naukowe AP, Krakw 2007

TrĢbka J.: Dusza mzgu. WAM, Krakw 2000

http://pl.wikipedia.org/wiki/Papier_elektroniczny [dostħp 9.06.2008]

http://www.efakt.pl/Politycy/artykul.asp?artykul=30907 [dostħp 9.06.2008]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: