cechy osobowości u pacjentek z zaburzeniami odżywiania - MIkolajczyk.pdf - Zaburzenia odżywiania - AnnabellePe

Psychiatria

PRACA POGLĄDOWA

tom 1, nr 2, 91–95

ISSN 1732–9841

Elżbieta Mikołajczyk, Jerzy Samochowiec

Katedra i Klinika Psychiatrii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Cechy osobowości u pacjentek

z zaburzeniami odżywiania

Personality characteristics of female patients

with eating disorders

Abstract

The present review focuses on personality disorders and personality characteristics of patients with eating disor-

ders (ED). Personality disorders are common in that group of patients, particulary from cluster B and C of the DSM IV.

The categorical approaches are inconsistent because of the methodological limitations and conceptual problems.

The multidimensional methods measuring personality features as continouus entites seems to be more clear and

promising. High Harm Avoidance, perfectionism and low Self-Directedness are reported as predictive to ED. Buli-

mic patients are highest in Novelity Seeking and impulsivity. The multidimentional approach confirms the hypothe-

sis of spectrum of ED.

key words: eating disorders, anorexia nervosa, bulimia nervosa

Klasyfikacja zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania w międzynarodowej klasyfikacji

The International Statistical Classification of Diseases, and

Related Health Problems, tenth revision (ICD-10) zakwa-

lifikowano do zaburzeń behawioralnych związanych z za-

burzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi [1].

Kryteria dla jadłowstrętu obejmują niską masę ciała, za-

burzone zachowania związane z jej utrzymaniem, zabu-

rzone wyobrażenie własnego ciała oraz zaburzenia hor-

monalne dotyczące osi przysadka-nadnercza oraz go-

nad. Kryteria konieczne do rozpoznania żarłoczności

psychicznej obejmują epizody żarłoczności, nieprawidło-

we zachowania służące zapobieganiu wzrostowi

masy ciała oraz chorobliwą obawę przed otyłością.

W przypadku jadłowstrętu i żarłoczności wyróżniono tak-

że postacie atypowe o łagodniejszym przebiegu oraz

dodatkowo psychogenne przejadanie się i psychogenne

wymioty. Klasyfikacja Diagnostic and Statistical Manual

of Mental Disorders. IV th edition (DSM-IV) [2] wymienia

zaburzenia odżywiania w odrębnym rozdziale. Wyróż-

niono w niej dwa podtypy jadłowstrętu — ograniczają-

cy (restrykcyjny) i z przejadaniem oraz przeczyszczaniem

się (bulimiczny) oraz dwa typy bulimii — z przeczy-

szczaniem i bez przeczyszczania się. W kryteriach nie ujęto

wskaźnika masy ciała, natomiast wprowadzono kryte-

rium czasu dla częstości epizodów przejadania się oraz

zaburzeń miesiączkowania. Dodatkowo wprowadzono

kategorię zespołu gwałtownego przejadania się ( binge

eating disorder ), której brak w ICD-10.

W praktyce klinicznej diagnoza jadłowstrętu czy buli-

mii może budzić kontrowersje, szczególnie w odnie-

sieniu do postaci atypowych i subklinicznych, które

stanowią pewne kontinuum objawów. Oprócz tego

u wielu pacjentek z jadłowstrętem po pewnym czasie

rozwija się bulimia lub bulimia atypowa. Dodatkowa

trudność diagnostyczna występuje w przypadku cho-

rych, którzy spełniają kryteria zarówno jadłowstrętu,

jak i bulimii.

Zaburzenia odżywiania a rozwój osobowości

Klinicyści już dawno zauważyli, że dziewczęta

i kobiety z zaburzeniami odżywiania wyróżniają się

pewnymi charakterystycznymi cechami osobowości,

a samej choroby nie można wyjaśnić samymi zabu-

rzeniami łaknienia. Dynamika jadłowstrętu i bulimii

psychicznej jest zbliżona do dynamiki zaburzeń oso-

Adres do korespondencji: lek. Elżbieta Mikołajczyk

Katedra i Klinika Psychiatrii Pomorskiej Akademii Medycznej

ul. Broniewskiego 26, 71–460 Szczecin

tel./faks: (091) 454 15 07

e-mail: elamiko@sci.pam.szczecin.pl

www.psychiatria.viamedica.pl

Psychiatria 2004, tom 1, nr 2

bowości, biorąc pod uwagę początek w adolescencji

lub we wczesnych latach dorosłych, długotrwały prze-

bieg oraz okresy zaostrzenia objawów w sytuacjach

stresowych.

Charakterystyczny wiek zachorowania to okres kształ-

towania autonomii i indywidualizacji młodej kobiety,

która w tym czasie buduje nowe relacje w związkach

z rówieśnikami, partnerami i rodzicami. Do głównych

czynników zakłócających ten proces należą nieprawi-

dłowe cechy osobowości, wcześniejsze przykre do-

świadczenia życiowe oraz występowanie zaburzeń

psychicznych [3].

Badanie osobowości wymaga szczególnej uwagi me-

todologicznej z uwagi na jej złożoną strukturę, dyna-

mikę, rozwój i zmiany psychopatologii. Badania na-

ukowe opierają się na narzędziach określających spe-

cyficzny typ zaburzeń oraz na tak zwanych kwestio-

nariuszach wielowymiarowych, które badają cechy

(wymiary) osobowości.

wpływu na nasilenie choroby, natomiast wiązało się ze

szczególnie złym funkcjonowaniem społecznym [11].

W badaniu przebiegu nieleczonej bulimii i atypowych

zaburzeń odżywiania [12] występowanie zaburzeń

osobowości nie miało wpływu na wystąpienie remisji

choroby przez 2 lata. W doniesieniu Bulik i wsp. [10]

wynik terapii behawioralno-poznawczej bulimii nie był

związany ze współwystępowaniem i nasileniem za-

burzeń osobowości.

Metody wielowymiarowe

Od lat 90. XX wieku w badaniach dotyczących zabu-

rzeń odżywiania stosowano wielowymiarową analizę

cech osobowości. Goldner i wsp. zastosowali kwestio-

nariusz Dimensional Assesment of Personality Patho-

logy (DAPP) zawierający 18 wymiarów, które zgrupo-

wano w pięć głównych czynników. Badaną grupę 136

kobiet autorzy podzielili na trzy zbiory („klastry”) [13].

Do pierwszego — nazwanego „usztywnionym” ( rigid )

(podwyższony poziom kompulsyjności i trudności in-

terpersonalnych) zaliczono 49,3% pacjentek, do kla-

stra z cechami impulsywnymi i psychopatycznymi po-

dobnymi jak w typie borderline 18,4% pacjentek,

natomiast pozostałe 32,4% reprezentowały niewielką

( mild ) patologię osobowości w porównaniu z grupą

kontrolną. Klastry nie pokrywały się z rozpoznaniami

według DSM, choć do klastra rigid należało 78% pa-

cjentek z restrykcyjną postacią jadłowstrętu. Osoby,

które zaliczono do grupy z dyskretną patologią oso-

bowości, charakteryzowały się podwyższonym pozio-

mem lęku, miały niższą samoocenę, większe proble-

my z samookreśleniem oraz podwyższony wymiar nar-

cyzmu w porównaniu z grupą kontrolną.

Podobne wyniki uzyskał Strober, badając nastoletnie

pacjentki z jadłowstrętem przy użyciu inwentarza Min-

nesota Multiphasic Personalisty Inventory (MMPI).

Strober opisał trzy typy osobowości pacjentek

i przypisując im znaczenie w rokowaniu: typ lękowy

z niską samooceną i problemami interpersonalnymi,

typ impulsywny z niską tolerancją frustracji

i dysforycznym nastrojem oraz typ z niewielką patolo-

gią osobowości [14].

Również w piśmiennictwie polskim [15] opartym na

wnikliwej obserwacji klinicznej i psychoterapii pojawiły

się doniesienia o trzech typach pacjentek z zaburzeniami

jedzenia: typ neurotyczny, typ borderline oraz typ psy-

chotyczny, którym autorzy przypisują różny stopień

dezintegracji osobowości.

W badaniach cech osobowości poszukuje się cech

predysponujących do zaburzeń jedzenia. Pomiary uzy-

skane podczas występowania zaburzeń mogą być

zniekształcone pod wpływem samej choroby. Dlate-

Badania typologiczne

Badania typologiczne opierają się na ustrukturyzo-

wanych wywiadach klinicznych według klasyfikacji

DSM. Wskazały one, że rozpowszechnienie zaburzeń

osobowości w grupie osób leczonych z powodu za-

burzeń odżywiania jest częste i waha się w przedziale

23–80% w zależności od stosowanych metod i przy-

jętych kryteriów [4–6]. Według przeglądu literatury

Grilo zaburzenia osobowości wśród pacjentek

z jadłowstrętem psychicznym i bulimią psychiczną

występowały średnio dwukrotnie częściej niż w gru-

pach kontrolnych [7]. U chorych z restrykcyjną po-

stacią jadłowstrętu najczęściej opisywano osobowość

z cechami lękowymi (unikająca, obsesyjno-kompul-

syjna, zależna — klaster C wg DSM IV). Pacjentki

z bulimią i bulimicznym typem jadłowstrętu najczę-

ściej prezentowały zaburzenia z klastra B według DSM

IV, to znaczy osobowość typu borderline oraz typ

histrioniczny zaburzeń osobowości. Część chorych

spełniała kryteria więcej niż jednego typu zaburzeń.

Ocenę typologiczną charakteryzowała dość duża roz-

bieżność wyników oraz niejednoznaczne implikacje te-

rapeutyczne. Doniesienia naukowe wskazywały na chro-

niczny przebieg zaburzeń odżywiania u pacjentek

z osobowością typu borderline [8]. Wskazano także,

że osobowość typu borderline łączyła się z częstszym

przerywaniem terapii behawioralno-poznawczej przez

pacjentki a także z częstym występowaniem innych

zaburzeń psychicznych [9, 10].

Według pracy Nilssona i wsp. w 10-letniej obserwacji

naturalnego przebiegu jadłowstrętu psychicznego wy-

stępowanie zaburzeń osobowości z klastra C nie miało

www.psychiatria.viamedica.pl

Elżbieta Mikołajczyk, Jerzy Samochowiec, Cechy osobowości u pacjentek z zaburzeniami odżywiania

go prowadzi się badania prospektywne narażonej po-

pulacji. W badaniu prospektywnym obejmującym hisz-

pańskie dziewczęta w wieku 12–21 lat wykazano, że

neurotyzm mierzony za pomocą Inwentarza Eysenc-

ka jest najwyższym czynnikiem ryzyka dla zaburzeń

odżywiania, natomiast wysoka samoocena ma zna-

czenie protekcyjne [16].

kania Przykrości utrzymywały się także u zdrowych

osób z jadłowstrętem w wywiadzie, a także u pacjentek

z chroniczną postacią zaburzeń odżywiania [30, 31].

Podobnie jak większa neurotyczność w kwestionariu-

szu Eysencka, wysoki wynik HA mógłby odzwiercie-

dlać przekazywaną genetycznie predyspozycję do za-

chorowania na zaburzenia odżywiania.

W wymiarach temperamentu stwierdzono różnice

między podgrupami pacjentek w zależności od typu

zaburzeń odżywiania. Pacjentki z bulimią charaktery-

zowały się wysokim wymiarem Zapotrzebowania na

Stymulację (NS , Novelity Seeking ) [25, 26, 28]. Nato-

miast pacjentki „restrykcyjne” wyróżniały się większą

Wytrwałością (P, persistence ) i niskim Zapotrzebowa-

niem na Stymulację [25, 26, 30]. Pacjentki z bulimicznym

typem jadłowstrętu reprezentowały pośredni typ pro-

filu osobowości między bulimią i restrykcyjną posta-

cią anoreksji [25].

W wymiarach charakteru w większości badań stwier-

dzono małą Zdolność do Samoukierunkowania (SD,

Self-Directedness ) w grupach zarówno z jadłowstrę-

tem, jak i z bulimią. Niskie Samoukierunkowanie we-

dług Cloningera jest charakterystyczne dla zaburzeń

osobowości [29]. Wymiar SD zwiększa się w trakcie

terapii behawioralno-poznawczej oraz jest korzystnym

czynnikiem rokowniczym [30–32].

Eating Disorders Inventory (EDI)

Do badań nad zaburzeniami odżywiania używa się

specjalnie do tego celu stworzonych kwestionariuszy.

Jednym z nich jest skonstruowany przez kanadyjskich

badaczy Eating Disorders Inventory [17], który oprócz

parametrów objawowych (dążenie do bycia szczupłą,

bulimia, niezadowolenie z własnego ciała) uwzględ-

nia cechy psychologiczne związane z zaburzeniami

odżywiania, między innymi: perfekcjonizm, niską sa-

moocenę, pewne aspekty aleksytymii, zaburzenia re-

gulacji impulsów. Wskazano, że niektóre cechy mają

ścisły związek z nasileniem zaburzeń behawioralnych,

natomiast cechą utrzymującą się po ustąpieniu obja-

wów jest perfekcjonizm [18]. W badaniach obejmują-

cych zdrową populację wskazano, że w sytuacjach stre-

sowych u zdrowych kobiet i mężczyzn o wysokim

wskaźniku perfekcjonizmu nasila się dążenie do szczu-

płości, myślenie o podjęciu diety lub kuracji odchu-

dzającej [19]. W badaniach własnych, w grupie stu-

dentek medycyny, charakteryzującej się wysokim ryzy-

kiem zachorowania, wykazano, że perfekcjonizm w tej

grupie utrzymuje się na poziomie osób z poważnymi

zaburzeniami odżywiania [20]. Nadmierny perfekcjo-

nizm, stwierdzony także u matek chorych [21], niektó-

rzy badacze uznają za czynnik predysponujący [22].

Cechy obsesyjno-kompulsyjne

W wielu badaniach u pacjentek z zaburzeniami odży-

wiania stwierdzono cechy obsesyjno-kompulsyjne.

W niektórych przypadkach mogą one przybierać for-

mę zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, które poprze-

dzają wystąpienie pełnoobjawowego jadłowstrętu

[33]. Zależność ta dotyczy również chorych męż-

czyzn. U kobiet nasilenie zaburzeń obsesyjno-kompul-

syjnych koreluje z zachowaniami „przeczyszczający-

mi”. Wiele objawów obsesyjnych ma treść związaną

z odżywianiem i ciałem, zarówno w jadłowstręcie,

jak i w bulimii. Natomiast Ranson i wsp. stwierdzili, że

łagodne natręctwa o różnej treści utrzymują się na

podobnym poziomie w bulimii u pacjentek chorych

i tych, które wyzdrowiały [34]. Według Steinhausena,

który dokonał przeglądu 119 pozycji literatury, nasi-

lone obsesyjno-kompulsyjne cechy osobowości są nie-

korzystnym czynnikiem rokowniczym [35].

Z uwagi na rzadkie występowanie zaburzeń odży-

wiania u mężczyzn badania nad cechami osobowo-

ści w jadłowstręcie i bulimii dotyczą przede wszyst-

kim kobiet. W badaniu Fassino w grupie 15 męż-

czyzn z jadłowstrętem cechy temperamentu

i charakteru TCI były podobne jak u chorych kobiet

[36]. Zwrócono również uwagę, że profil psycholo-

Inwentarz Temperamentu i Charakteru według

Cloningera ( TCI , Temperament and Character

Inventform)

W analizie wielowymiarowej uwzględnia się także

uwarunkowania biologiczne, jak na przykład nowocze-

sny model endofenotypu, zakładający, że cechy oso-

bowości mogą być uwarunkowane genetycznym mo-

delem neuroprzekaźnictwa oraz różnicami w budowie

i połączeniach określonych struktur mózgowych [23].

W badaniach pacjentek z zaburzeniami odżywiania

przy użyciu Inwentarza Temperamentu i Charakteru

według Cloningera (TCI, Temperament and Character

Inventform ) stwierdzono, że pacjentki te charaktery-

zuje wysoki wymiar Skali Unikania Przykrości ( Harm

Avoidance ) [24–28]. Według koncepcji autorów In-

wentarza Unikanie Przykrości jest cechą temperamentu

oraz koreluje z zmniejszonym przekaźnictwem sero-

toninergicznym [29]. Podwyższone wyniki skali Uni-

www.psychiatria.viamedica.pl

Psychiatria 2004, tom 1, nr 2

giczny młodych mężczyzn-kulturystów jest podobny

do profilu kobiet z jadłowstrętem psychicznym [37].

żeń środowiskowych. Ocena wielowymiarowa wy-

odrębniła cechy osobowości charakterystyczne dla

pacjentek ze skrajnymi postaciami zaburzeń łaknie-

nia oraz potwierdziła hipotezę spektrum choroby,

zatem przyczyni się do bardziej precyzyjnej klasyfi-

kacji. Wyodrębnienie predysponujących cech dla

zaburzeń odżywiania zainspiruje osoby pracujące

z młodzieżą do działań prewencyjnych, a psychiatrów

i terapeutów do skuteczniejszego i lepiej dobranego

leczenia.

Podsumowanie

Badania naukowe wyodrębniły wśród pacjentek cha-

rakterystyczne cechy osobowości, spośród których

neurotyzm, perfekcjonizm i cechy obsesyjno-kom-

pulsyjne, a także słabe ukierunkowanie charakteru,

można uznać za predysponujące do wystąpienia za-

burzeń odżywiania w sytuacji dodatkowych obcią-

Streszczenie

Praca zawiera przegląd literatury dotyczącej zaburzeń oraz cech osobowości u kobiet z zaburzeniami odżywiania.

W tej grupie pacjentek często rozpoznaje się zaburzenia osobowości z cechami lękowymi (obsesyjno-kompulsyj-

na, unikająca) oraz z zaburzeniami emocjonalnymi (histrioniczna, typu bordeline ) według DSM IV. Na skutek sto-

sowania różnej metodyki literatura na ten temat jest niespójna. Bardziej obiecujące wydają się badania wielowy-

miarowe, uwzględniające nadmierne bądź niedostatecznie wyrażone cechy osobowości. Spośród nich cechy neu-

rotyczne, perfekcjonizm i słabe ukierunkowanie charakteru autorzy uznają za predysponujące do zaburzeń odży-

wiania. Cechy impulsywne, takie jak Zapotrzebowanie na Stymulację, charakteryzują pacjentki z bulimią. Ocena

wielowymiarowa potwierdza hipotezę spektrum postaci zaburzeń odżywiania.

słowa kluczowe: zaburzenia odżywiania, jadłowstręt psychiczny, żarłoczność psychiczna

PIŚMIENNICTWO

1. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

w ICD-10. IPiN Kraków–Warszawa 1997.

2. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. IV th edi-

tion. American Psychiatric Association, Washington 1994.

3. Pervin L.A., Oliver P.J. Osobowość teoria i badania. Wydawnic-

two Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.

4. Skodol A.E., Oldham J.M., Kellman H.D. Comorbidity of DSM-III-R

eating disorders and personality disorders. Int. J. Eat Disord.

1993; 14: 403–416.

5. Herzog D.B., Keller M.B., Lavori P.W. The prealence of persona-

lity disorders in 210 women with eating disorders. J. Clin. Psy-

chiatry 1992; 53: 147–152.

6. Grilo C.M., Sanislow C.A., Skodol A.E., Gunderson J.G. Do eating

disorders co-occur with personality disorders? Comparison gro-

ups matter. Int. J. Eat. Disord. 2003; 33: 155–164.

7. Grilo C.M. Recent research of relationships among eating disorders

and personality disorders. Curr. Psych. Reports 2002: 4: 18–24.

8. Wonderlich S.A., Fullerton D., Swift W.J., Klein M.H. Five-year

outcome from eating disorders: relevace of personality disor-

ders. Int. J. Eat. Disord. 1994; 15: 233–423.

9. Zanarini M.C., Frankenburg F.R., Dubo E.D. Axis I comorbidity

of borderline personalisty disorder. Am. J. Psychiatry 1998; 155:

1733–1739.

10. Bulik C.M., Sullivan P.F., Joyce P.R. Predictors of 1-year treatment

outcome in bulimia nervosa. Compr. Psychiatry 1998; 39: 206–214.

11. Nilsson E.W., Gilberg I.C., Rastam M. Ten year follow-up of ado-

lescent-onset anorexia nervosa: personality disorders. J. Am.

Acad. Child Adolesc. Psychiatry 1999; 38: 1389–1395.

12. Grilo C.M., Sanislow C.A., Shea M.T., Skodol A.E., Stout R.L.,

Pagano M.E. The natural course of bulimia nervosa and eating

disorder not othervise specified is not influence by personalisty

disorders. Int. J. Eat. Disord. 2003; 34: 319–330.

13. Goldner E.M., Srikameswaran S., Schroeder M.L. Dimensional

assessment of personality pathology in patients with eating di-

sorders. Psych. Res. 1999; 85: 151–159.

14. Strober M. The relation of personality characteristics to body

image disturbances in juvenile anorexia nervosa: a multivariate

analysis. Psychosom. Med. 1981; 43: 323–330.

15. Jakubczyk A., Żechowski C., Namysłowska I. Jadłowstręt psy-

chiczny — różne postacie, różne terapie. Leczenie anoreksji

i bulimii psychicznej: co, kiedy komu. J. Bomba, B. Józefik (red.).

Biblioteka Psychiatrii Polskiej, Kraków 2003.

16. Cervera S., Lahortiga F., Martínez-González M.A., Gual P.,

de Irala-Estévez J. Neuroticism and low self-esteem as risk fac-

tors for incident eating disorders in a prospective cohort study.

Int. J. Eat. Disord. 2003; 33: 271–280.

17. Garner D.M., Olmsted M.P., Polivy J. Development and valida-

tion of a multidimentional eating disorders inventory fo anore-

xia and bulimia. Int. J. Eat. Dis. 1983; 2: 15–34.

18. Stein D., Kaye W.H., Matsunaga H., Orbach I., Har-Even D., Frank G.

Eating-related concerns, mood, and personality traits in recove-

red bulimia nervosa subjects: a replication study. Int. J. Eat. Dis-

ord. 2002; 32: 225–229.

19. Ruggiero G.M., Levi D., Ciuna A., Sassaroli S. Stress situation

reveals an assotiation reveals between perfectionism an drive

for thinness. Int. J. Eat. Disord. 2003; 34: 220–226.

20. Mikołajczyk E., Samochowiec J., Śmiarowska M., Lisiecka A. Cechy

psychologiczne pacjentek z zaburzeniami odżywiania w porówna-

niu ze studentkami wyższych szkół medycznych badane kwestio-

nariuszem EDI. Psychiatria Polska 2004; 38 (3) suplement: 170–

–171.

21. Woodside D.B., Bulik C.M., Halmi K.A. i wsp. Personality, perfec-

tionism and attitudes toward eating in parents of indyviduals with

eating disorders. Int. J. Eat. Disord. 2002; 31: 290–299.

22. Halmi K.A., Sunday S.R, Strober M. Perfectionism in anorexia ne-

rvosa: variation by clinical subtype, obsessionality and pathologi-

cal eating behaviour. Am. J. Psychiatry 2000; 157: 1799–1805.

23. Cloninger C.R., Svarkic D.M., Przybeck T.R. A psychobiological

model of temperament and character. Arch. Gen. Psychiatry

1993; 14: 213–218.

www.psychiatria.viamedica.pl

Elżbieta Mikołajczyk, Jerzy Samochowiec, Cechy osobowości u pacjentek z zaburzeniami odżywiania

24. Nagata T., Oshima J., Wada A. Temperament and character of Japa-

nese eating disorder patient. Compr. Psychiatry 2003; 44: 142–145.

25. Díaz-Marsá M., Carrasco J.L., Sáiz J. A study of temperament

and personality in anorexia and bulimia nervosa. J. Personal.

Disord. 2000; 14: 352–359.

26. Fassino S., Abbate-Daga G., Amianto F., Leombruni P., Boggio S.,

Rovera G.G. Temperament and character profile of eating di-

sorders: a controlled study with the Temperament and Charac-

ter Inventory. Int. J. Eat. Disord. 2002; 32: 412–425.

27. Klump K.L., Bulik C.M., Pollice C. Temperament and character in wo-

men with anorexia nervosa. J. Nerv. Ment. Dis. 2000; 188: 559–567.

28. Mikołajczyk E., Samochowiec J., Śmiarowska M., Syrek S. Anali-

za wymiarów temperamentu i charakteru wg TCI u kobiet z ja-

dłowstrętem i bulimią psychiczną. Psychiatria Polska 2004; 38

(suplement): 169–170.

29. Cloninger C.R., Przybeck T.R., Svrakic D.M., Wetzel R.D. The Tem-

perament And Character Inventory (TCI): A Guide To Its Deve-

lopment And Use. Center for Psychobiology of Personality, Wa-

shington University, St. Louis, Missouri 1994.

30. Bloks H., Hoek H.W., Callewaert I., van Furth E.J. Stability of

personality traits in patients who received intensive treatment

for a severe eating disorder. J. Nerv. Mental. Disorder 2004;

192: 129–138.

31. Anderson C.B., Joyce P.R., Carter F.A., McIntosh V.V., Bulik C.M.

The effect of cognitive-behavioral therapy for bulimia nervosa

on temperament and character as measured by the tempera-

ment and character inventory. Compr. Psychiatry 2002; 43: 182–

–188.

32. Fassino S., Abbate-Daga G., Pierò A., Leombruni P., Rovera G.G.

Dropout from brief psychotherapy within a combination treat-

ment in bulimia nervosa: role of personality and anger. Psycho-

ther. Psychosom. 2003; 72: 203–210.

33. Anderluh M.B., Tchanturia K., Rabe-Hesketh S., Treasure J. Chil-

dhood obsessive-compulsive personalisty traits in adult women

with eating disorders: defining a broader eating phenotype. Am.

J. Psychiatry 2003; 160: 242–247.

34. von Ranson K.M., Kaye W.H., Weltzin T.E., Rao R., Matsunaga H.

Obsessive-compulsive disorder symptoms before and after re-

covery from bulimia nervosa. Am. J. Psychiatry 1999; 156:

1703–1708.

35. Steihausen H.C. The outcome of anorexia nervosa in the 20 th

century. Am. J. Psychiatry 2003; 159: 1284–1293.

36. Fassino S., Abbate-Daga G., Leombruni P., Amianto F., Rovera G.,

Rovera G.G. Temperament and character in italian men with

anorexia nervosa: a controlled study with the temperament and

character inventory. J. Nerv. Ment. Dis. 2001; 189: 788–794.

37. Davis C, Scott-Robertson L. A psychological comparison of fe-

males with anorexia nervosa and competitive male bodybuil-

ders: body shape ideals in the extreme. Eat. Behav. 2000; 1:

33–46.

www.psychiatria.viamedica.pl

cechy osobowości u pacjentek z zaburzeniami odżywiania - MIkolajczyk.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: