Historia wychowania.doc

3

Opracowania tematów egzaminu końcowego

z Pedagogiki Resocjalizacyjnej i Penitencjarnej

WSIiE TWP Olsztyn 2009.

Historia wychowania

Opracowali:

Janusz Korchut i Piotr Jabłoński

Pedagogika Resocjalizacyjna i penitencjarna C2, grupa 1.

Spis treści:

1. Zmienność ideału wychowawczego na przestrzeni

    wieków ………………………………………………….3

2. Powstanie szkoły jako instytucji – od „szkoły leśnej”

   do szkoły we współczesnym świecie ……………………7

3. Polski wkład w rozwój myśli Pedagogicznej ……….....11

4. Historyczne źródła subdyscyplin Pedagogicznych ……13

5. Współczesny rozwój Pedagogiki w Polsce …………...18

6. Bibliografia ………………………………………..…..19

Zmienność ideału wychowawczego

na przestrzeni wieków

Każda epoka wytwarza swój własny ideał i cele wychowania, w których tylko pewne    elementy „uprzednich” ideałów i celów wychowania utrzymują się pod naporem przemian. Elementy te są wartościami ponad ustrojowymi, a nawet ponadczasowymi. Stanowią je czynniki wspólne dla ideałów niektórych lub nawet wszystkich epok historycznych. Świadczą one jednocześnie o pewnej ciągłości historycznej ideałów i celów wychowania, dla których są swoistym spoiwem. Tak też każda epoka wytworzyła swój ideał i cele wychowania.

Już w czasach pierwotnych istniały silne więzi  społeczne, łączące wszystkich członków grupy. Dziecko w ustroju wspólnoty pierwotnej uznawane było za własność całego plemienia, wzrastało do pożytku wszystkich, a nie dla najbliższej rodziny. Jego wychowanie uwarunkowane było celami poza jednostkowymi, świadczącymi o istnieniu stosunkowo wysokiego poziomu kultury społecznej.
Wychowaniem młodzieży w tych czasach zajmował się cały szczep lub starzyzna rodowa. W pewnym okresie młodzież pod okiem rady musiała przejść tak zwaną inicjację. Miała ona na celu sprawdzenie, czy młode pokolenie zostało należycie przygotowane do czekających zadań i czy ma odpowiednie kwalifikacje fizyczne.

Ideałem w tym okresie był dobry myśliwy, wspaniały dowódca plemienia zwany czasem królem, który potrafiłby zorganizować życie plemienia i dbać o dobro każdego członka szczepu.

W okresie ustroju rodowego problem wychowawców spełnia rodzina, w której naczelne miejsce zajmuje przeważnie nie ojciec, lecz brat matki. Do wuja należy w okresie rodowym całkowita władza nad siostrzeńcami i siostrzenicami. Wychowaniem dzieci w rodzinie zajmuje się również starsze rodzeństwo, które udziela swym braciom i siostrom rad i wskazówek. Dzieci uczone są dyscypliny, należytego zachowania wobec bliźnich i podporządkowania się woli zbiorowości i harmonijnego z nią współżycia. Celami wychowawczymi w tym okresie są przede wszystkim przekazanie młodzieży niezbędnych wiadomości, umiejętności i nawyków, jakie są potrzebne w przekonaniu dorosłych przy zdobywaniu środków do życia.  
Starożytna Grecja stworzyła instytucje i metody wychowania, które wywarły wpływ na teorię i praktykę pedagogiczną wszystkich krajów europejskich.

W okresie Starożytności wytworzyły się dwa różne ideały wychowawcze.

Spartański: spowodował wykształcenie nowego ideału.

Ten ideał był całkowicie podporządkowany potrzebom militarnym.

Celem wychowania nie był rozwój umysłowy młodzieży, lecz rozwój fizyczny. Spartański ideał wychowawczy to odważny, silny, bohaterski, wojownik, patriota uczciwy wobec swego kraju.

Drugim „starożytnym” ideałem był Ateńczyk „intelektualista”.

Celem wychowania w Atenach było opanowanie przez młodzież takich dziedzin nauki jak: arytmetyka, muzyka, literatura-poezja, historia, geografia, polityka i etyka, wpajanie zasad moralnych, rozbudzenie uczuć patriotycznych, oraz ogólny rozwój fizyczny. Jak więc widać ideałem wychowawczym w starożytnych Atenach był obywatel odznaczony najwyższymi zaletami moralnymi i wszechstronną wiedzą?

W średniowieczu wykształciły się cztery stany społeczne: rycerstwo, mieszczaństwo, duchowieństwo i chłopstwo. Każdy z nich miał swój ideał.

Wychowanie rycerskie opierało się na potrzebach wojennych i tradycjach religijnych.

W wyniku współdziałania trzech dziedzin życia - wojennej, towarzyskiej, religijnej - powstał ideał rycerza, który musiał być człowiekiem czynu, żołnierzem, dworzaninem, szlachcicem, chrześcijaninem - lojalnym wobec zwierzchników, łaskawy dla poddanych, oraz powinien być sługą Kościoła.

Dziewczęta uczono różnych form towarzyskich, obyczajów dworskich, tańców, śpiewu, gry na instrumentach. Dziewczęta z uboższych domów uczono szycia, tkania, haftowania i kierowania pracami służby. Czasem uczono ich pisania i prowadzenia korespondencji. Te umiejętności dziewczęta zdobywały w domu lub w klasztorze żeńskim, do chwili oddania jej na dwór jednego z możnych panów, gdzie przebywała do czasu wydania jej za mąż. Ideałem wychowania dziewcząt była dama o nienagannych manierach znająca się na zasadach i obyczajach towarzyskich.

Celem wychowawczym następnej grupy społecznej zwanej mieszczanami było kształcenie rzemieślników. Ideałem był majster, który posiadał własny zakład czeladniczy. Młodego chłopca uczono najpierw porządku w warsztacie oraz powierzano mu tajemnicę zawodu, dopiero potem mógł pod nadzorem mistrza podróżować wynajmując się do pracy. Gry po wielu latach praktyki młody człowiek zdobył wszystkie umiejętności potrzebne w danym zawodzie, wykonywał popisową pracę i stawał się członkiem cechu jako pełnowartościowy rzemieślnik. Zostawał majstrem i miał prawo otwarcia warsztatu oraz przyjmowania na naukę innych młodych chłopców zwanych terminatorami i czeladnikami.

Szkoły klasztorne i katedralne miały na celu przygotować i wykształcić duchowieństwo - następną warstwę społeczną w średniowieczu. Ideałem duchownego był asceta. Charakteryzowała go wszechogarniająca miłość do Boga, radość, ubóstwo, uwielbienie świata i jego piękna, braterstwo wszelkich żyjących istot, bezgraniczne oddanie się Bogu.

Wśród najniższej warstwy społecznej panował ideał chłopa, który charakteryzował się miłością do pracy, oraz radością z plonów wytworzonych własnymi rękoma.

Celem wychowania było wzbudzenie u młodych ludzi szacunku do pracy na roli i w gospodarstwie domowym oraz nauka prac potrzebnych na roli.

W okresie średniowiecza nad wychowaniem i kształceniem nadzór sprawował Kościół.

W Odrodzeniu odrzucało większość zdobyczy kultury średniowiecza.

Przeciwstawiało jej ascetycznym ideałom kult radości i piękna doczesnego życia. Szerzyło szacunek dla szerokiej wiedzy ludzkiej. Przedstawiciele renesansu krytykowali pedagogikę średniowiecza, domagali się całkowitego odebrania Kościołowi wpływu na wychowanie i oddanie wychowania w ręce świeckie.

Celem wychowawczym w Oświeceniu było uświadomienie ludzi o sile możliwościach poznawczych rozumu, o randze nauki, o niezbywalności  ideałów wolności i równości.

Oświecenie w Polsce to okres rozbiorów, okres liberum veto, bezprawia.

Powstają szkoły rycerskie, których celem wychowawczym było rzeczowe i ideowe przygotowanie do reform w Polsce tak bardzo potrzebnych tych czasach.

Cele te nie zmierzały tylko do zapewnienia obszernej wiedzy, ale do harmonijnego rozwoju umysłowego oraz samodzielnego myślenia.

Celem wychowania tej epoki było również zwalczanie ciemnoty na wsi, organizowanie czytelnictwa i upowszechnianie książek.

Następny okres to czas rusyfikacji i germanizacji (rozbiory).

Okres, w którym polska kultura była świadomie i systematycznie niszczona.

Za pośrednictwem władz niemieckich zamknięte zostały wszystkie szkoły średnie i wyższe uczelnie.

W szkołach powszechnych usunięto z programów nauczania historię i geografię Polski oraz język polski.

Celem szkół zawodowych było przygotowanie robotników wykwalifikowanych dla niemieckich zakładów przemysłowych.

W warunkach okupacji hitlerowskiej powstaje tajne nauczanie.

Nauczanie to miało na celu nie tylko ogólne kształcenie, ale także rozbudzanie patriotyzmu, wzbudzanie nadziei na wolność oraz utrzymanie ciągłości szkolnictwa polskiego.

Polska po odzyskaniu niepodległości by odpowiednio przekształcić państwo musiała zacząć od odpowiedniego przygotowania i wychowania młodego pokolenia. Dlatego obok pierwszych poczynań w dziedzinie odbudowy materialnej kraju  powzięto kroki zmierzające do przebudowy oświaty i szkolnictwa. Cele wychowania wypływały z ogólnej polityki i ideologii reprezentowanej przez klasę robotniczą. Były nimi przede wszystkim dbanie o rozwój i wychowanie człowieka, który ma służyć całemu społeczeństwu. Nauczanie w tym okresie było ogólnodostępne i bezpłatne, dlatego też ideałem tego okresu było wykształcić całe społeczeństwo, bez względu na stan majątkowy czy miejsce zamieszkania.

Dziś w dobie demokracji człowiek staje się jednostką.

Celem wychowania współczesnego młodego człowieka jest wychowanie respektujące chrześcijański system wartości, oraz nauka  odpowiedzialnego życia w demokratycznym społeczeństwie o wolnorynkowej gospodarce, miłości ojczyzny i poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultury Europy i świata.

Celem jest wzbudzanie aktywności poznawczej i twórczej, rozwijanie wrażliwości emocjonalnej i wyobraźni społecznej. Ideałem jest zdobycie jak najlepszego wykształcenia.          

 

Powstanie szkoły jako instytucji

od „szkoły leśnej” do szkoły we współczesnym świecie

Szkoły leśne – Wychowanie w społeczeństwie pierwotnym

Cechy wychowania: demokratyczny charakter, różnice w formach i treści dotyczy tylko płci, brak specjalnych nauczycieli, wychowanie przez rodziców brak instytucji wychowawczych. Niski poziom wiedzy o dziecku.

W życiu młodego pokolenia rozróżniamy dwa okresy

1) z dzieciństwa

2) dorosłość o wyznaczone dojrzewanie płciowe oraz wychowanie naturalne, ścisły związek z warunkami dyktowanymi przez przyrodę.

Kształtowanie się europejskiego modelu oświatowego w starożytnej europie - Grecja, Rzym.

Dwa modele wychowawcze:

Spartańskie - ostre, srogie warunki, słabo wykształceni, brak litości dla niewolników,

Ateńskie - otwartość kultur, demokratyczne stosunki w obrębie ludzi wolnych. Ideał wychowawcy: „paidea”(człowiek wysokiej kultury) rozumiana jako kalokagathia (połączenie dobra pięknem)

Początki myśli o wychowaniu w pismach starożytnych filozofów.

PLATON: Przykład szkół filozoficznych Akademia Platońska-założona przez Platona w gaju Akademosa. Idee Platona stały się podstawą programu nauczania w Akademii. Poglądy Platona: koncepcja duszy nieśmiertelnej jako źródło życia moralnego, niezależność duszy od ciała, istnienie wiedzy urodzonej (natywizm).

ARYSTOTELES: Najwszechstronniejszy uczony starożytny. Nauczyciel Aleksandra Wielkiego. Twórca dydaktyki, czyli teorii uczenia i nauczania opartej na podstawach psychologicznych. Prezentował pogląd, że uczenie to proces, którego składniki to: -spostrzeganie, -zapamiętywanie, -doświadczenie, -umiejętności spożywania wiedzy, -rozumowe opanowanie jej, -wiedza pojęciowa. Twórca szkoły parapetetów w ateńskim Lykeonie, w której metodą prowadzenia zajęć były dyskusje w grupie przechadzającej się z nauczycielem młodzieży.

Oświata i wychowanie w średniowiecznej europie

Wychowanie w epoce średniowiecznej: szkoła - przygotowanie do kariery duchownej, sprawowanie funkcji urzędniczych, wiedza szkolna nie była niezbędna do wykonywania innych ról (np. rycerza chłopa poddanego)

Oświata kościelna, klasztory: ujmują w normy organizacyjne ruchy i nakazy ascezy, wykorzystuje ideał życia ascetycznego dla celów polityki kościelnej.

Szkoły kościelne -szkoły klasztorne -przygotowanie chłopów do stanu duchownego, a)trywialne-niższy stopień kształcenia – organizowane przy kościołach parafialnych. Program: gramatyka, łacina retoryka,objaśniane ewangelii czynności kancelaryjne

Poglądy i działalność Jana Amosa Komeńskiego

Obszary zainteresowania: ustrój szkolny system kształcenia, dydaktyka, czyli teoria nauczania, Twórca jednolitego systemu kształcenia oparty na 4 x 6 letnich okresach w życiu człowieka 1-6 szkoła macieżyńska,7-12 elementarna,13-18-łacińska(gimnazjum)19-24-uniwersytet,zwolennik egalitaryzmu. Wykształcenie-równy dostęp dla wszystkich, stworzył podstawowy system klasowo-lekcyjny, psychologiczne podstawy procesu nauczania, rzecznik nauczania w j. Ojczystym

model szkoły elementarnej program; nauka a j. ojczystym, czytanie pisma i druku, pisanie z zasadami w j. ojczystym, rachunki pamięciowe, początek geometrii, śpiew pospolitych melodii.

Wygląd budynku szkolnego: Szkoła powinna być przyjemna wewnątrz i zewnątrz, wnętrze schludne, zapełnione obrazami. Plac zabaw na zewnątrz, plac do spacerów ogród, który ma dzieci cieszyć. Komeński w całym swoim systemie pedagogicznym jest dydaktykiem, prace wychowawczą pragnie oprzeć na nauczaniu, cały wysiłek życia poświecił treści i metodzie nauczania, rozwijał idee koncentracji, materiał naukowy polecał rozkładać stosownie do wieku i pojętności uczniów, tak aby nie zadawać za wiele na raz nauki, nauka postępowała od rzeczy najłatwiejszych di najtrudniejszych, wiele rozmyślał nad sposobami skupienia nauki w pewna całość i ułożył szereg wskazówek, niektórych bardzo trafnych.

Jego system wychowawczy, to:

1)ścisła równoległość rzeczy i słów,

2) ułożona stopniowość,

3) postępowanie łatwe i wiodące do celu.

Renesans w dziedzinie oświaty i wychowania.

Cel wychowania humanistycznego – gruntowe poznanie nauk wyzwolonych, niezależność myślenia, wdrażanie do powinności życia doczesnego zaszczepienie form grzeczności, humanizm był prądem społecznie ograniczonym wyrażał światopogląd, w wąskim kręgu ludzi wykształconych obejmował głownie dwory książęce oraz warstwy zamożnego mieszczaństwa burżuazje.

Ideał wychowania dworzanin, uczono go prawa i retoryki-bo prowadził sprawy publiczne języków poezji, gry na instrumentach

Polskie dokonania w dziedzinie oświaty w okresie oświecenia

Stanisław Konarski założył 1740 w Warszawie Collegium Nobilium. Była to placówka z nowoczesnym, jak na ówczesne czasy, szerszym programem nauczania w porównaniu np. do ówczesnego kształcenia w szkołach jezuickich.

Kładziono w niej mniejszy nacisk na naukę łaciny i greki, a większy na nauki przyrodnicze, matematykę i języki nowożytne oraz filozofię. Zapoczątkowała ona reformę szkół pijarskich. Zadaniem tej instytucji było kształcenie nowego pokolenia Polaków, przygotowanego do przeprowadzenia przebudowy państwa polskiego.

Rola KEN w wyznaczaniu nowych kierunków rozwoju oświaty

Powołane w 1773 spełniało role wydziału naukowego organizacyjnego przez parlament utworzona po rozwiązaniu towarzystwa jezusowego przejęła nad nimi nadzór a także inne szkoły publiczne jej działalność była planowa systematyczna i skuteczna realizował dla dziejów polskiej edukacji charakterystycznego myślenia i działania społecznego przez oświatę opracowała nowoczesne programy nauczania i wychowywania wraz z podręcznikami.

Myśl pedagogiczna i oświata na ziemiach polskich pod zaborami

Zabór Austriacki: Szkoły elementarne po pierwszym rozbiorze podporządkowane Austrii.(Początek germanizacji) 1805-reforma szkolna.

Szkoły elementarne: trywialne (na wsiach); główne (w miastach).

1815 - Nadzór kleru nad szkołami elementarnymi.

W 1866 Galicja uzyskuje autonomię (poprawa szkolnictwa) Powołano Radę Szkolną Krajową, - wprowadzono do szkół język polski, odsunięto kościół od nadzoru, wprowadzono szkołę bezpłatną i obowiązkową. 58% Dzieci uczęszcza do szkół.

Szkoły średnie: 8 klasowe gimnazjum klasyczne i realne. Słaby rozwój szkół zawodowych..

Szkoły wyższe: 1774 utworzono Uniwersytet Lwowski.

Największe osiągnięcia: repolonizacja uniwersytetów Jagiellońskiego i Lwowskiego,

-1877 Lwów 1-sza Politechnika,

-1901 Akademia Rolnicza, - Krakowska szkoła sztuk pięknych,

-1872 Krakowska Akad...