Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.pdf - Melchior Wańkowicz zbiór ebooków - beddulu

Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.txt

MELCHIOR WANKOWICZ

WRZESIEŃ ŻAGWIĄCY

OD AUTORA

Ta książka w głównym trzonie była napisana w 1939 roku w myśli, aby

zanim odnowiło się wojsko, dać relację o naszych walkach. Sami wów-

czas wylewaliśmy dziecko z brudna woda, a świat relacje o wrześniu

czerpał od naszych wrogów (którzy wspólnym wysiłkiem ustalili ten

termin o osiemnastodniowej kampanii) i zastanawiał się, dlaczego mała

Finlandia broni się tak długo.

Dlatego książka była pisana z wysiłkiem największego pośpiechu,

bez źródeł, z jedyną ambicją, aby wykazać polską wolę walki. Nie jest

więc relacją o wojnie, stara się być jedynie relacją o polskiej duszy we

wrześniu.

Świat był wówczas spragniony tematów wojennych i dlatego prywa-

tny wydawca nie tylko złożył książkę po polsku, ale i całkowicie prze-

tłumaczył ją na francuski i w połowie na angielski. Książka miała doku-

mentować w 1939 tę samą prawdę, co i w 1831, kiedy Mickiewicz pisał

o gajowym, który mieszkał pod lasem i stanął w obronie spokojnych

osiedli, kiedy na nie z tego lasu szedł zbój;

"Gajowy miał w ręku strzelbę, ale tylko nabitą śrutem na ptaszki, przecież

rzucił się na rozbójnika i ranił go, sam zaś był mocniej zraniony, aż rozbój-

nik obalił gajowego i podeptał i myślał, że go zabił. Ci, których obronił, mó-

wili: daliśmy tobie wódki i chleba i opatrzyliśmy rany i damy jeszcze talar

bity,

Wiedzieli, iż ciężko raniony byt, ale czuli, iż złe zrobili, a chcieli sami w

siebie wmówić, że nic złego nie zrobili. I gadali głośno, aby sumienie swoje

zagłuszyć".

Książka miała na celu zrobić co można, aby utrudnić to zagłuszanie

sumienia.

Jednak wydawca był zależny od ówczesnego rządu polskiego i przy-

słał mi list:

"Książki drukować nie mogę. Mój wkład pieniężny był dosyć duży - tym-

czasem nie pozwolono mi nic z nią zrobić - bo szkodliwa. Nie drukuję więc

pana na rozkaz z góry. Jest to pierwszy duży manuskrypt, którego mi nie

pozwolono drukować".

Luźne kartki wędrowały ze mną po trzech częściach świata. Kiedy w

1943 roku zaistniała możność wydania, kilku rozdziałów brakło, a dzie-

je kompanii saperskiej odtworzyłem bez pierwszych czterech dni jej

działania. Książka ukazała się w małym nakładzie pt. Wrześniowym

szlakiem, podpisana pseudonimem Jerzy Łużyc. Poza tym opowiadanie

2 generałem Sosnkowskim ukazało się w przekładach książkowych na

angielski i szwedzki (w trzy lata po wrześniu, kiedy go przesłoniło w

oczach świata tyle innych zdarzeń!...).

W Polsce pod okupacją niemiecką wydano wiosną 1940 roku 2 gene-

rałem Sosnkowskim oraz Te pierwsze boje.

Obecnie, kiedy wielu ludzi dołączyło z oflagów, lagrów i z Polski,

kiedy otworzyła się możność dania tej książki rodakom w Anglii, zaszła

potrzeba jej ponownego wydania.

Dodaję też Westerplatte, dzieje lotnictwa w armii generała Kutrzeby

i dzieje oddziału majora Hubala, ostatniego oddziału z września, ale już

będącego dziejami żołnierza bez państwa w większej jeszcze mierze, niż

Armia Krajowa.

Umieszczam to opowiadanie jako ostatnie z myślą, że książkę tę

wkładam w ręce obywatela i żołnierza, którego państwo jest pod okupa-

Page 1

Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.txt

cją.

DYWERSJA NIEMIECKA

W POLSCE

Łotrostw, które uprawiają poza granicami państwa

nie poczytują za hańbę, przeciwnie, chwalą się, że czynią

to dla ćwiczenia i zahartowania młodzieży.

Gaius Julius Caesar o Germanach

W dziejach dywersji niemieckiej na ziemiach polskich widać, tak jak i na

każdym innym odcinku działalności nazistowskiej, że Hitler bynajmniej

nie wynalazł nowych, obcych duchowi niemieckiemu elementów, że on

tylko te cechy niemieckie potrafił zogniskować. Jest za nie odpowie-

dzialny naród niemiecki.

Dywersja niemiecka na ziemiach polskich, tak dawna jak sąsiedztwo

tych dwu narodów, nie ustawała właściwie po wielkiej wojnie ani na je-

dną chwilę. Zmieniała się forma, znikły zagony Orgeschu, dywersje róż-

nych powojennych puczów, ale fala skrytej dywersji nie przestała pod-

mywać państwa polskiego, gruntującego się coraz silniej.

Państwo to jeszcze przed nastaniem ery hitlerowskiej dokonuje

pierwszej likwidacji dywersji niemieckiej: zostaje rozwiązana Deutsche

Arbeitspartei, której sztab, wypracowujący metody insurekcji niemiec-

kiej, mieścił się w Tarnowskich Górach.

Dobroduszni Polacy wymierzają wówczas bardzo niskie kary.

Wówczas zawiązuje się nielegalna Jngendbnnd. Działa przede wszy-

stkim na Śląsku i udaje jej się objąć cały aktywniejszy element niemiecki.

Dzieli się kolejno na Kreisleitungi, Ortsgruppy i Kameradschafty. Co

niedziela Kameradschafty odbywają dalekie marsze w miejsca odludne,

w których przerabiane są ćwiczenia złączone z dywersją.

A działają w kraju, w którym przez sześćsetletnią niewolę element

polski i element niemiecki tak poprzerastał wzajemnie, że trudno to nie-

raz było rozróżnić. Przywódcą głównym YoIks-Bundu zostaje... Hans

Głodny, urodzony z matki Niemki, syn działacza polskiego z Nadrenii.

Jego pierwszym zastępcą jest Piątek z Katowic, zaś drugim... Stachula z

Nikiszowca.

I tych likwidujemy w 1932-1933 roku, w roku objęcia władzy przez

Hitlera.

Od tej chwili to, co zawsze było istotą pracy niemieckiej wobec są-

siadów, otrzymuje wyraźne sformułowanie.

Jak pisze Rauschning, Hitler w 1934 roku zwołał przywódców niem-

czyzny z całego świata i w ich zaufanym gronie powiedział:

"Musicie stworzyć grupę szturmową. Nie powinniście walczyć

ani o swobody parlamentarne ani żadne inne, bo to tylko opóź-

nia nasz atak. Żądam ślepego posłuchu. Musicie być placówkami

przednimi - podsłuchu i maskowania. Prawo wojenne już teraz

ma wami rządzić. Macie wszędzie dzielić się na dwa stronnictwa

- jedno z nich będzie podkreślać lojalność, rozszerzać wpływy

towarzyskie i gospodarcze. Drugie, powstańcze, będzie często

przez mój rząd dezawuowane".

Na czele tej roboty Hitler postawił Hessa, tajemniczego w czasie

wojny wysłannika do Anglii, którego Rauschning uważa "za jednego z

najgorszych bandytów kliki".

Akcja niemiecka się zaostrza. W Polsce bezrobocie trwa już dawno.

Śląsk mu się opierał najdłużej, aż wreszcie uległ i^wpadł w skurcze nę-

dzy, okrutniejsze niż w reszcie kraju. 2 kopalń Śląska pozostało przy

Polsce sześćdziesiąt sześć kopalń, przy Niemczech trzydzieści. Był to

Page 2

Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.txt

ogromny rezerwuar węgla, zbyt wielki na razie na potrzeby startującego

do życia państwa. Toteż nadmiar ludności, tak zagęszczonej na Śląsku

jak nigdzie w Europie z wyjątkiem Belgii, począł odpływać do Francji,

gdzie się wytworzył popyt na skutek ubytku sił roboczych w wojnie i

perspektyw na olbrzymie odszkodowania niemieckie, wynoszące sześć

miliardów funtów. '

Kiedy strajk węglowy w Anglii stworzył dla^nas koniunkturę i Śląsk

począł pracować pełną parą, opuszczone przez Ślązaków miejsca pozaj-

mowali przybysze z różnych kątów Polski. Kiedy upadły widoki na

wypłacalność Niemiec, a na dobitkę rozpoczął się kryzys światowy -

wyrzucani z Francji Ślązacy gromadnie powracali, zastając swe miejsca

zajęte. Poza tym Śląsk musiał przystosować się do kryzysu i kurczył

produkcję. Robotnik śląski widział się w położeniu bez wyjścia. "Chy-

ba kraść albo szmuglować" - mówili mi zrozpaczeni ludzie. To wów-

czas rozpoczęła się epoka bieda-szybów - nielegalnej eksploatacji wę-

gla. Nędzota robotnicza ryła grunt z płytkich odkrywek; gdy korytarze

szły głębiej, będąc nie podstemplowane, przygniatały ludzi, właściciele

kopalń protestowali. Władze patrzyły przez palce, bo przecie zasiłki dla

bezrobotnych - od 3 zł 50 gr do 12 zł na dwa tygodnie - nie mogły

wyżywić rodzin.

Ciężko i ciasno było w rodzinie śląskiej. Czy pamiętacie ten kraj?

Osada tam styka się z osada, wieś z wsią, kopalnia z kopalnią. Tu jedne

domy się kończą, a tam już poczynają się inne. Ulica śląska zawsze żyje

ożywionym życiem, a zwłaszcza wieczorem - cały Śląsk to jeden klub

pod otwartym niebem.

Tę ulicę śląską przede wszystkim wykorzystuje Niemiec dla swojej

propagandy. Niemiec jest wrośnięty przez sześćset lat w ten kraj, wia-

dome są mu drogi i dróżki i dusze ludzkie. Sączy w te dusze niezadowo-

lenie, wskazuje, że to napływ przybyszów z Polski odbiera Ślązakom

chleb, werbuje do swoich szeregów rdzennych Ślązaków, którym obie-

cuje po odebraniu Śląska posady i stanowiska.

Na odmianę teraz powołują Niemcy National-Sozialistische Arheiter

Bewegung pod wodzą, znowuż, niejakiego Zająca, któremu pomagają:

Kari Pielosch z Murcek i Michac z Wełnowca.

Organizacja Zająca, nielegalna, ma już zupełnie dywersyjny charak-

ter. Szeroko prowadzi akcję szpiegowską, denuncjuje do Rzeszy Niem-

ców nie dosyć prawomyślnych, przeprawia ludzi przez granicę, żeruje

na istotnej biedzie polskiego górnika.

To wówczas Polska zagroziła wkroczeniem do Gdańska i posunęła

ku niemu oddziały. Zostaje aresztowanych dwieście osób. Wyroki ostre

- od czterech do piętnastu lat.

OKRES "PRZYJAŹNI"

POLSKO-NIEMIECKIEJ

Wiemy, co wówczas zaszło. Hitler się przyłasił.

"Musimy się wpierw wzmocnić, a potem to się zrobi" - mówi

do Rauschninga o stosunkach z Polska. A przed samym podpi-

saniem paktu o nieagresji, mówi do tegoż Rauschninga: "Za-

gwarantuję wszelkie granice, pozawieram wszelkie pakty, jakie

kto będzie chciał. Byłoby to dziecinadą z mej strony nie posłu-

żyć się tymi środkami dlatego, że je kiedyś będę musiał znienac-

ka złamać".

Nastąpił polsko-niemiecki pakt o nieagresji. Niemcy tracą wpraw-

dzie wielki wysiłek winwestowany w propagandę światową ich praw do

Pomorza, ale to Hitlerowi nie jest potrzebne. On nie będzie "koryta-

rza" zdobywał przekonywaniem.

Za to uzyskuje większe możliwości poruszania się w polskim tere-

Page 3

Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.txt

nie.

Powstaje legalna Jungdeutsche Partei, utworzona przez inżyniera

Wiesnera w Bielsku. Robota Wiesnera ogarnia nie tylko wszystkie zie-

mie byłego zaboru pruskiego aż po Gdańsk, ale tworzy węzły organiza-

cyjne w Łodzi, na Wołyniu i po licznych skupiskach Niemców w Kró-

lestwie.

Robiąc szereg robót legalnych, równocześnie, w myśl wskazań Hes-

sa, przygotowuje dywersję wojskową. Z Niemiec stale dojeżdżają in-

i struKtorzy, młodzi ludzie z Polski wysyłani są na kursa do Niemiec.

Akcja masowego werbowania trwa dalej. Niemcy hitlerowskie idą

pełną parą do wojny, nie dbają o pokrycie złotem, nie dbają o racjonalną

gospodarkę - wszystko to ma zapłacić niedaleki już łup wojenny. Hit-

\er nie tylko likwiduje sześć milionów bezrobocia, ale potrzebuje wciąż

nowych rąk do pracy. Toteż nic dziwnego, że kopalnie i fabryki po

tamtej stronie chętnie zatrudniają przybyszów z Polski, ale to uderza,

jak ich organizują. Na kopalni Delbruck pojawia się ogłoszenie w pols-

kim i niemieckim języku, że pierwszeństwo w pracy otrzymują... byli

powstańcy polscy i ich synowie. Cóż się stało, że Niemcy poczynają

wynagradzać za udział w powstaniu? Przypominają się słowa Hitlera,

kiedy powiedział, że za najlepszy materiał dla partii nazistowskiej uwa-

ża byłych członków partii komunistycznej, bo mają temperament. A już

z resztą ich przekonań sobie poradzi.

Do spokojnej więc pracy fabrycznej poszukiwano, jak się okazuje,

ludzi z temperamentem, a już z resztą radzono sobie na sposób hitlero-

wski. Robotnik przede wszystkim musiał się zgodzić na potrącenie

składki organizacyjnej oraz na abonament niemieckiego pisma. Kiedy

już się nałożył - przed podwyżką zarobku następuje warunek, aby

dzieci zapisał do niemieckiej szkoły. A wreszcie przychodzi ostateczne

żądanie - spędzenia płatnego urlopu robotniczego na "koloniach wypo-

czynkowych" i na koniec - na kursie w Leobschiitz na granicy czeskiej.

W Leobschiitz już się mówi wyraźnie. Jednorazowy kurs przeszkala

trzy tysiące ludzi. Mówi się oto tym ludziom, wciągniętym już w r

krwiobieg niemieckiej pracy, poawansowanym, że ich przyszłość jest

związana z losami Niemiec, że oni muszą uderzyć pierwsi, że oni muszą

rozpocząć powstanie, które wesprze potężna Rzesza. Kursiści uczą się

obchodzenia z bronią automatyczną i z ręcznymi granatami oraz z zasa- l

darni partyzantki. Wieczorami wysłuchują kursów ideologicznych.

Stara polska nazwa Leobschiitz - Głubczyce. Śląskie Gustliki jesz-

cze raz w dziejach tam są zagłupiane przez Niemców.

Piękne sobie plony z tej roboty obiecuje Hitler i w Polsce, i na Za-

chodzie: !

"Jeśli rozpocznę wojnę - zwierzał się Rauschningowi - być

może, że wprowadzę w czasie niezmąconego pokoju wojska do

Paryża. Te wojska będą w mundurach francuskich. Przewidzia-

łem najdrobniejsze szczegóły. Te wojska zajmą sztab generalny,

ministerstwa, parlament. W ciągu kilku chwil Francja, Austria,

Polska, Czechy zostaną pozbawione organów rządzących. Ludzi

powolnych zaś, którzy zechcą stworzyć nowy rząd, znajdziemy

wszędzie: sami się zgłoszą. Znajdziemy na to dosyć ochotników,

. dostateczną liczbę ludzi milczących i ofiarnych. Przeprawimy

ich na tamte strony granic w czasie pokoju i wszyscy będą sobie

wyobrażać, że są to nieszkodliwi turyści. Teraz trudno wam w

to uwierzyć, a przecież zrobię dosłownie jak to mówię: wprowa-

dzę ich pluton po plutonie".

Page 4

Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.txt

Tak mówił Hitler jeszcze przed objęciem władzy. Widzieliśmy, że

udało mu się tak zrobić z Austrią, z Czechami, z Gdańskiem, z Danią, z |

Rumunią, z Jugosławią i z Grecją. Ale się potknął o Polskę. I profesor l

Bartel, i profesor Estreicher przełożyli śmierć nad stanowisko Quislinga.

TUŻ PRZED WOJNĄ

Już na kilka tygodni przed wojną zatrzymano na granicy śląskiej obok

miejscowości Karol-Emanuel1 przekradających się kilkunastu dywer-

santów zza kordonowego Freikorpsu, złożonego z polskich Obywateli.

Nieśli oni wielkie plecaki naładowane rewolwerami i amunicją. Padł

wówczas pierwszy trup - poległ dywersant Nowak z Chorzowa. Jak

donosiły po inwazji pisma niemieckie, odbyła się wielka uroczystość ek-

shumacji jego zwłok i przeniesienia do Chorzowa.

Ale taki wypadek był zgoła wyjątkowy. Przepisy o małym ruchu

granicznym umożliwiały omal bezkarną kontrabandę. Na granicy stał

jeden strażnik na trzy-cztery kilometry. Śląsk zostaje zalany bronią nie-

miecką.

W kilka dni po zajściu pod Karolem-Emanuelem policjant prowadził

dywersanta, u którego znaleziono skład broni. Minęła go grupa męż-

czyzn z grzecznym pozdrowieniem. Następnie jeden z tej grupy, niejaki

Kaleta, odwrócił się i strzelił policjantowi w tył głowy. To był znowuż

pierwszy trup z naszej strony.

Kiedy aresztowano Kaletę, Niemcy podnoszą niebywały gwałt. Pis-

ma niemieckie roją się od opisów, jak to zezwierzęceni Polacy wyrzucili

Kaletową z małymi dziećmi z pierwszego piętra na bruk. Zaalarmowani

korespondenci amerykańscy, którzy przyjechali na Śląsk, mają możność

oglądania idyllicznego obrazka: Kaletową w ogródku otoczoną dziećmi.

Władze polskie nie dają się zastraszyć krzykami i biorą się ostro do

likwidacji. Zostaje aresztowany przywódca inżynier Wiesner, senator w

poprzednim sejmie z mianowania Prezydenta. Wiadomo było, że prze-

woził osobiście broń. Powołany przez Prezydenta do ostatniego senatu

Wambeck przychwycony został jak przewoził ze swoją córką broń au-

tomatyczną. A przecież, kiedy powoływano Wambecka na miejsce Wie-

snera, Niemcy podnosili gwałt, że "lojalna" Jungdeutsche Partei zostaje

pozbawiona przedstawicielstwa, lansowano w społeczeństwo polskie

wiadomości, że Niemcy bojkotują Wambecka jako sprzedawczyka. Jak

widzimy - komedia rozwijała się według napisanego w Berchtesgaden

scenariusza.

'rRed.:] Ruda Śląska.

Poza tymi nazwiskami okazowymi stał w Bydgoszczy podporucznik

rezerwy wojsk polskich Goersdorf - Geschaeftsieiter Deutsche Verei-

nigung in Polen - kierownik wywiadu i dywersji na Polskę, organiza-

tor "powstania" niemieckiego w Bydgoszczy.

Zdaje się jednak, że Niemcy poprzestać musieli na własnej, co praw-

da, sprężystej organizacji, ale w zdrowe społeczeństwo polskie wniknąć

nie mogli, jak to miało miejsce w innych krajach, które podminowali.

Przynajmniej w Polsce, po ich wejściu, nie okazały się po ich stronie na-

zwiska żadnych Polaków, będących w niemieckiej służbie.

Zresztą nasz wywiad nie spał. Szpiedzy - technik fortyfikacji na |

Śląsku oraz naczelny geometra zarządu dóbr księcia Pszczyńskiego -

zostali rozstrzelani w Toruniu.

W ostatnich tygodniach przed wojną już ta robota niemiecka musi

wychodzić z ukrycia, musi rozlewać się masowo. Bojówkarze niemiec-

cy prowokują bójki po knajpach, które następnie są rozgłaszane przez

prasę niemiecką jako terror polski. Równocześnie na teren Polski po-

Page 5

Wrzesień żagwiący - Melchior Wańkowicz.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: