kształcenie zawodowe.doc

Spis treści

1.      Proces i jego efektywność

2.      Cele kształcenia zawodowego

3.      Treści kształcenia zawodowego

4.      Treści ustrukturyzowane

5.      Programy kształcenia zawodowego

6.      Formy organizacyjne kształcenia zawodowego

7.      Warunki zewnętrzne i wewnętrzne procesu kształcenia zawodowego

8.      Wyniki kształcenia zawodowego

9.      Rola nauczyciela i ucznia w procesie kształcenia zawodowego

1.    Proces i jego efektywność

Pojęcie kształcenia zawodowego należy rozpatrywać w dwóch znaczeniach: jako określony stan wiedzy oraz jako proces.

Przez pojęcie procesu kształcenia zawodowego  należy rozumieć logiczny zwarty układ czynności nauczycieli i uczniów, prowadzący do zmian w osobowości uczniów, głównie w zakresie ich wiadomości i umiejętności, stanowiących o istocie przygotowania zawodowego.

Do strukturalnych składników procesu kształcenia zawodowego należą:

×    treści kształcenia zawodowego określone zazwyczaj programem nauczania;

×    uczniowie szkoły zawodowej, podlegający oddziaływaniom pedagogicznym;

×    nauczyciele szkoły zawodowej, których głównym zadaniem jest organizowanie procesu uczenia się;

×    oraz warunki, w których dany proces się odbywa.

×     

2.    Cele kształcenia zawodowego

Cele wyznaczają treści kształcenia, te zaś prezentowane są w postaci programów nauczania, obowiązujących w określonych jednostkach organizacyjno – programowych kształcenia. Prawidłowe określenie celów nauczania stanowią punkt wyjścia dla doboru treści nauczania i środków nauczania.

Wyróżniamy cele ogólne  kształcenia zawodowego oraz cele szczegółowe kształcenia zawodowego:

A. cele ogólne (kierunkowe) zakładają kształtowanie osobowości człowieka, uwzględniają kształtowanie prawidłowy stosunek do świata wartości, społeczeństwa, drugiego człowieka, samego siebie, świata kultury i przyrody.

B.  cele szczegółowe (instrumentalne – operacyjne) – to :

×    opanowanie wiedzy, umiejętności nawyków zawodowych, warunkujących należyte przygotowanie do zawodu;

×    opanowanie typowych metod, środków i form działalności zawodowej;

×    rozwinięcie specjalnych uzdolnień , motywacji, zainteresowań i sprawności, niezbędnych do wykonywania zawodu;

×    rozwinięcie umiejętności i przyzwyczajeń do ciągłego podnoszenia własnych kwalifikacji w drodze doskonalenia zawodowego;

×    wykształcenie gotowości do mistrzostwa w zawodzie.

3. Treści kształcenia zawodowego

Zgodnie z określonymi wyżej celami wyróżnia się:

×    treści zawarte w przedmiotach ogólnokształcących i prowadzące do realizacji celów  kierunkowych;

×    treści zawarte w przedmiotach ogólnozawodowych, gwarantujące przygotowanie szerokoprofilowe;

×    treści zawarte w przedmiotach specjalistycznych, prowadzące do specjalizacji zawodowej;

×    treści związane z zajęciami praktycznymi, realizowanymi w warsztacie szkolnym w centrum kształcenia praktycznego lub w zakładzie pracy;

×    oraz treści ogólnowychowawcze.

Dobór treści szczegółowych zależy od wielu czynników, m.in. od typu szkoły oraz poziomu i kierunku zawodowego.

W zasadniczych szkołach zawodowych przeznacza się około 60% czasu treściom ogólozawodowym i ogólnokształcącym, pozostałe 40% na zajęcia praktyczne.

W średnich szkołach zawodowych treści ogólnozawodowe i specjalistyczne zajmują 40% czasu, ogólnokształcące 40% a 20% zajęcia praktyczne.

Prawidłowy dobór treści warunkowany jest przez:

×    aktualne i perspektywiczne potrzeby gospodarki rynkowej

×    cele kształcenia i wychowania wspólny dla całego systemu oświatowego oraz dla danego typu szkoły

×    charakterystyki zawodowe i programy nauczania określające m.in. zakres wiadomości i umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu  

×    możliwości percepcyjne uczniów

×    odpowiednie wyposażenie szkół w przypadku zajęć praktycznych.

Współcześnie dąży się do tego aby przekazywane w procesie kształcenia zawodowego treści :

×    stanowiły układy strukturalne i zintegrowane,

×    gwarantowały maksymalne wiązanie teorii i praktyki

×    odpowiadały obecnemu etapowi postępu naukowo – technicznego  i informatycznego

×    spełniały założone celami kształcenia funkcje poznawcze, kształcące i wychowawcze

×    odpowiadały standardom europejskim w danym zakresie.

×     

4.    Treści ustrukturyzowane

To układy akcentujące  występowanie podstawowych elementów wiedzy( pojęć, praw, teorii, zasad) oraz związków logicznych zachodzących między nimi.

Podejście strukturalne do treści nauczania stanowi jeden z liczących się warunków powodzenia szkolnego.

5.    Programy kształcenia zawodowego

Program ustala ogólne założenia systemu kształcenia zawodowego oraz proponuje rozwiązania organizacyjno – programowe stosownie do okresu obowiązywania danego programu. Opracowywaniem programów poszczególnych przedmiotów zajmują się odpowiednie  instytuty naukowo – badawcze, skupiające celowo dobrane zespoły specjalistów – Nauczycieli i pracowników nauki. W przypadku szkolnictwa zawodowego prace programowe prowadzi Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu we współpracy z odpowiednimi resorami gospodarczymi. Program nauczania staje się obowiązującym dokumentem po zatwierdzeniu przez organ  odpowiedzialny za sprawy oświaty i wychowania w kraju (w Polsce przez ministra edukacji narodowej).

Od 1991 r. upowszechnia się w Polsce koncepcje „programów minimum” zwanych także „standardami programowymi”. W przypadku szkolnictwa zawodowego minima programowe określające podstawy programowe przedmiotow obowiązujących i stanowiące podstawę do opracowywania programów alternatywnych przez szkoły, wprowadzane są systematycznie od 1994 roku. Zreformowany system kształcenia musi osiągnąć dwa cele : mobilność zawodowa – czyli zolność do wielokrotnej i szybkiej zmiany wykonywanego zajęcia – możliwe przy dostatecznie dobrym przygotowaniu „bazowym” oraz aktywność zawodowa – poszukiwanie zatrudnienia  i samozatrudnienie.

Aktualnie akcentowana jest przedsiębiorczość pracownicza i gospodarcza.

6.    Formy organizacyjne kształcenia zawodowego

Ze względu na liczbę uczniów uczestniczących w zajęciach wyróżnia się:

×    nauczanie jednostkowe (prowadzone w warsztacie rzemieślniczym)

×    nauczanie grupowe (zespołowe) prowadzone w pracowni, w warsztacie szkolnym

×    nauczanie zbiorowe – realizowane w ramach systemu klasowo-lekcyjnego.

Ze względu na miejsce realizacji procesu wyróżnić można:

×    zajęcia lekcyjne prowadzone w ramach systemu klasowo – lekcyjnego lub w pracowni

×    zajęcia warsztatowe realizowane w warsztacie szkolnym, w centrum kształcenia praktycznego

×    zajęcia szkolne realizowane w szkole zawodowej (również w warsztatach szkolnym)

×    zajęcia pozaszkolne realizowane w domu, w zakładzie pracy

Ze względu na charakter prowadzonych zajęć będą to:

×    lekcje 45 minutowe, 2-3 godzinne zajęcia w laboratoriach i pracowniach oraz 6-8 godzinne zajęcia warsztatowe tzw. całodzienne.

×    zajęcia lekcyjne i warsztatowe (obowiązkowe) oraz zajęcia pozalekcyjne (kółka  zainteresowań)

W procesie kształcenia zawodowego cechy tych form często się nakładają stąd można wyróżnić:

×    zajęcia jednostkowe realizowane są często w warsztatach rzemieślniczych i małych zakładach

×    zajęcia grupowe realizowane są w ramach systemów gabinetowo – pracownianego i warsztatowo – produkcyjnego, a także podczas zajęć pozalekcyjnych

×    zajęcia zbiorowe realizowane są w ramach systemu gabinetowo – pracownianego oraz w ramach klasowo – lekcyjnego i podczas imprez szkolnych.

7. Warunki zewnętrzne i wewnętrzne procesu kształcenia zawodowego

Proces kształcenia zawodowego może być realizowany w różnych warunkach zewnętrznych i wewnętrznych.

Do warunków zewnętrznych zalicza się:

·         właściwie nakreślone cele kształcenia zawodowego

·         właściwie zaprogramowane treści kształcenia zawodowego

·         należyte zaopatrzenie szkół i uczniów w podręczniki oraz inne pomoce dydaktyczne

·         dobrą więź i kontakt szkoły ze środowiskiem, w tym z domem rodzinnym, z władzami miejscowymi i z zakładami pracy

·         prowadzenie kształcenia zgodnie z potrzebami gospodarczymi i społecznymi środowiska

·         wysoką pozycję szkoły zawodowej w środowisku

·         sprzyjający kształceniu klimat w obrębie zawodów i specjalności, do których szkoła przygotowuje.

Do warunków wewnętrznych zalicza się:

·         odpowiednio dobrany zespół uczniowski, odznaczający się właściwym stosunkiem do zadań szkolnych do wybranego zawodu,

·         dobra obsada kadrowa, tak w zakresie przedmiotów teoretycznych, jak i zajęć praktycznych,

·         odpowiednie do zadań zaplecze materialne szkoły, w tym warsztaty szkolne,

·         właściwa organizacja pracy życia społeczności szkolnej,

·         sprzyjający procesowi kształcenia zawodowego klimat pracy i współpracy uczniów, nauczycieli i kierownictwa szkoły.

7.    Wyniki kształcenia zawodowego

Wyróżniamy dwa aspekty wyników kształcenia zawodowego: jakościowy i ilościowy.

W aspekcie jakościowym ważne są:

·         stopień przygotowania do pracy zawodowej(tzw. przydatność zawodowa),

·         stopień przygotowania do dalszych studiów(nauki),

·         stopień przygotowania do ciągłego doskonalenia siebie i swojego otoczenia,

·         przygotowania do zaangażowanego uczestniczenia w życiu społeczno-gospodarczym, politycznym i kulturalnym kraju, regionu, środowiska.

W aspekcie ilościowym liczą się:

·         liczba absolwentów przyjętych na studia bądź podejmujących pracę zawodową zgodnie z wykształceniem,

·         liczba uczniów nie promowanych, przerywających naukę, powtarzających rok i inne wskaźniki wartości przygotowania zawodowego.

Trzy podstawowe sposoby(płaszczyzny) analizowania wyników pracy nauczycieli i uczniów szkół zawodowych to:

1.      Badanie wyników w czasie pobytu ucznia w szkole, w tym:

a)      analizowanie wystawianych przez nauczycieli ocen i ustalonych dla uczniów promocji;

b)     badanie wytworów pracy uczniów, głównie w ramach zajęć praktycznych, realizowanych w warsztatach szkolnych i w zakładach pracy;

c)      badanie stopnia zainteresowania się uczniów wyuczonym zawodem, szczególnie podczas praktyk zawodowych;

d)     badanie przygotowania zawodowego młodzieży;

e)      badanie powodzeń i niepowodzeń szkolnych uczniów szkół zawodowych.

2.      Badanie losów absolwentów szkół zawodowych.

3.      Badanie przydatności zawodowej absolwentów szkół zawodowych.

9. Rola nauczyciela i ucznia w procesie kształcenia zawodowego

...