1. Pojęcie i zakres materialnego prawa administracyjnego.
Konstytucję stosuje się bezpośrednio – jeśli ustawy, rozporządzenia są sprzeczne z konstytucją to są nieważne.
Prawo adm. mat. – jeden z działów prawa.
3 grupy:
1. Prawo adm. ustrojowe – określające ustrój gminy, powiatu, województwa, samorządu terytorialnego;
2. Prawo proceduralne adm. – to które jest zawarte w KPA; pokazuje w jaki sposób działa adm.
3. Prawo adm. materialne – wszystkie ustawy rozporządzenia, kodeks drogowy, prawo budowlane, prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, podatkowe, wodne.
Prawo materialne – zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz adm pań jako część aparatu państwowego. Każdemu uprawnieniu organu adm pań odpowiada określony obowiązek podmiotu organizacyjnie mu nie podporządkowanego. I odwrotnie, każdemu obowiązkowi adm pań odpowiada stosowne uprawnienie podmiotu znajdującego się na zewnątrz adm pań itd.
Źródła prawa: ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, umowy międzynarodowe, uchwały Sejmu i Senatu, rozporządzenia, zarządzenia, uchwały innych organów np. Rady Ministrów, KRRiT)
Wprowadzanie aktów prawnych w życie (3 rodzaje):
1. Decyzja adm. – akt woli organu adm (najniższym wójt lub burmistrz, prezydent miasta, minister, prezes RM), który przyznaje nam jakieś uprawnienia albo nakłada obowiązki.
Zostaje wydana w wyniku postępowania adm. Decyzję wydaje się tylko według prawa zawartego w ustawie lub rozporządzeniu wydanym na podstawie ustawy, ale nie zarządzenia (dotyczy podległych urzędników, nie obywateli).
Jeżeli brak zezwolenia – prawo do decyzji odmiennej.
Decyzja wydana w I instancji (wójt, burmistrz, prezydent miasta) Þ do wojewody (o ile ustawa przewiduje) lub do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
Decyzja w II instancji jest decyzją ostateczną. Decyzję z II można zaskarżyć do Sądu Adm. – NSA.
Decyzje wydawane na wniosek obywatela przez właściwy organ adm. lub z urzędu przez ten organ nie na wniosek np: o wydanie pozwolenia na broń – tylko wniosek obywatela, na budowę domu. Z urzędu: nakaz rozbiórki budowli.
Decyzje Konstytucyjne – taka, kiedy nabywa się prawo, którego się dotychczas nie miało, Deklaratoryjne – taka, która tylko stwierdza istnienie uprawnienia np: wydanie decyzji o przyznanie emerytury, wydanie dyplomu.
2. Przez samych obywateli bezpośrednio
a) Kodeks drogowy,
b) Prawo o ochronie środowiska.
Organy adm. mają prawo tylko kontrolować, czy stosujemy się do przepisów, o ile nie to może nakłonić do nałożenia kary (już musi być decyzja adm. – dlaczego I na jakiej podstawie).
3. Wykonanie tego prawa poprzez czynności materialno – techniczne adm.
Adm. prowadzi rejestry I ewidencje. Nabycie samochodu i rejestracja w urzędzie. Wpis to tylko czynność, ale odmowa wpisania samochodu to już decyzja.
Jak się odmawia ZAWSZE musi być decyzja (organ adm. musi wydać decyzję gdyż wtedy można ją zaskarżyć do NSA.
Różnice pomiędzy decyzją a zaświadczeniem.
Decyzja – akt woli adm., zaświadczenie – akt wiedzy adm. (na podstawie rejestru).
Jedną z form konkretyzacji jest decyzja. Wójt wydaje rocznie 2,5 tys. Decyzji, dotyczą one ochrony środowiska, zabudowywania i zagospodarowania terenu, przyznania pomocy społecznej, konstytucyjnej wolności stowarzyszania się.
2. Administracyjno-prawna regulacja w zakresie praw i wolności obywatelskich.
a) Wolność słowa, przekazywanie informacji.
b) Stowarzyszenie i związki.
· z założenia niezarobkowe, PCK, TPD, ZHP
· samorządne (członkowie opracowują program, wysokość składki)
nie może mieć celów zarobkowych (zarobki rozdzielone między członków)
Partia zmierza do objęcia władzy, stowarzyszenie nie (jedynie wpływ na państwo). Organem nadzorującym stowarzyszenie jest organ administracji rządowej szczebla wojewódzkiego – wojewoda
Można powiedzieć iż stowarzyszenia stanowią najbardziej rozpowszechnioną i przez to podstawową formę zrzeszania się obywateli. Byt prawny stowarzyszeń reguluje ustawa z 7 IV 1989r.- Prawo o stowarzyszeniach. Przepisom ustawy nie podlegają:
a) organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów mnr, których RP jest stroną,
b) kościoły oraz inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
c) organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku pań do kościołów i innych związków wyznaniowych,
d) komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu oraz do organów samorządu terytorialnego, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz,
e) partie polityczne.
Wg ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o charakterze niezarobkowym, samodzielnie określającym swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne i opierającym swą działalność na pracy społecznej swych członków. Stowarzyszenie ma prawo uchwalać akty wew dotyczące jego działalności, a także zatrudniać pracowników do prowadzenia swych spraw.
Członkami stow mogą być w zasadzie osoby fizyczne; przepisy przewidują szczególne członkostwo osób prawnych, a mianowicie jedynie w charakterze członków wspierających. Prawo tworzenia i uczestniczenia w stow przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie pozbawionym praw publicznych. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat mogą należeć do stow, ale nie mogą wchodzić w skład ich zarządów. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa zrzeszania się w stow z niewielkimi ograniczeniami. Otóż cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania w Polsce mogą zrzeszać się w stow na zasadach przewidzianych dla obywateli polskich. Mogą oni więc zarówno tworzyć stow, jak i wstępować do stow już istniejących. Natomiast cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania na terytorium Polski mogą jedynie wstępować do stowarzyszeń, i tylko wtedy, gdy statuty tych stow na to pozwalają. Nie mają oni zaś prawa do tworzenia stow.
Prawo o stow przewiduje dwie formy stow:
stowarzyszenia (stow właściwe, rejestrowe) oraz stow zwykłe (stow o formie uproszczonej). Stowarzyszenie (właściwe, rejestrowe) może być utworzone przez co najmniej 15 osób.
Osoby w tej liczbie, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stow i wybierają komitet założycielski. Komitet ten składa następnie do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację stow wraz ze statutem, listą założycieli, protokołem wyboru komitetu założycielskiego oraz informacją o adresie tymczasowej siedziby stow. Sąd rejestrowy po przeprowadzeniu rozprawy orzeka w formie postanowienia o zarejestrowaniu lub odmowie zarejestrowania.
Stow może posiadać swój majątek, który składa się ze składek, spadków, zapisów, dochodów. Prawo o stowarzyszeniach określa zasady nadzoru nad stow i przewiduje, iż nadzór ten sprawuje organ adm-wojewoda oraz sąd rejestrowy.
Rozwiązanie stow znajduje zastosowanie jeżeli działalność stow wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa lub postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. Do rozwiązania stow może dojść jeszcze w innych okolicznościach. Mianowicie sąd na wniosek wojewody wydaje postanowienie o rozwiązaniu stow jeśli: a) liczba członków stow zmniejszyła się poniżej liczby wymaganej do jego założenia, b) stow nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie dłuższym niż rok.
Przepisy ustawy przewidują możliwość tworzenia związków stow. Mogą go założyć co najmniej trzy stowarzyszenia; założycielami i członkami związku mogą być również inne osoby prawne.
Drugi rodzaj stow, stow zwykłe są uproszczoną formą i nie posiadają osobowości prawnej. Założyć je mogą co najmniej trzy osoby prawne, które uchwalają regulamin działalności określając nazwę, cel, teren i środki działania, a także przedstawiciela reprezentującego stow. Stow zwykłe nie podlega rejestracji.
c) Partie polityczne.
Partie polityczne – partia musi być zarejestrowana w sądzie wojewódzkim w Warszawie. Z chwilą zarejestrowania partia uzyskuje osobowość prawną. O zgodności działań partii za statutem decyduje Trybunał Konstytucyjny. Partia powinna się utrzymywać ze składek członków, zbiórek publicznych, otrzymywać spadki i darowizny, powinna opierać się na pracy społecznej członków ale może również zatrudniać pracowników zawodowych i prowadzić działalność gospodarczą z tym, że cały dochód powinien być przeznaczony na cele statutowe partii.
Partia polityczna jest to organizacja społeczną występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu politycznym, w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki pań i sprawowanie władzy. Prawo tworzenia i członkostwa w partii przysługuje obywatelom RP, którzy ukończyli 18 lat. Prawa powoływania w Polsce partii ani uczestniczenia w nich nie mają cudzoziemcy, choćby posiadali stałe miejsce zamieszkania w RP. Partię polityczną utworzyć może co najmniej 1000 osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Powołanie partii polega na złożeniu stosownego zgłoszenia o utworzeniu partii do ewidencji prowadzonej przez sąd wojewódzki. W zgłoszeniu zawarte powinno być określenie nazwy i siedziby partii oraz sposób wyłaniania organu upoważnionego do reprezentowania partii przy czynnościach prawnych, imiona, nazwiska i adresy oraz podpisy co najmniej 1000 osób. Z chwilą zarejestrowania uzyskuje osobowość prawną. Ustawa nie przewiduje odmowy przyjęcia zgłoszenia jako środka uniemożliwiającego powołanie partii. Charakterystyczne jest powierzenie stosowania środków nadzorczych Trybunałowi Konstytucyjnemu. Partie mogą czerpać środki finansowe dla realizacji swych celów ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów itp. Partie nie mogą korzystać z jakiegokolwiek wsparcia rzeczowego i pomocy finansowej pochodzących od osób zagranicznych w rozumieniu prawa dewizowego i osób prawnych z wyłącznym udziałem podmiotów zagranicznych. Może prowadzić działalność gospodarczą – dochód przeznaczony na cele statutowe.
Partie otrzymują pomoc od państwa w formie dotacji:
· celowe (zapewnienie partii możliwości działania, tylko ta, która w ostatnich wyborach osiągnęła co najmniej 3% ogólnych głosów)
· podmiotowe (zależne od ilości osób wprowadzanych do parlamentu
Funkcje partii politycznych:
1. artykułują i generują potrzeby i interesy społeczne
2. rekrutacja polityczna (kreowanie i przygotowanie kadr)
3. wyborcza
4. rządzenia.
Partia nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładzie pracy.
Likwidacja partii:
- samorozwiązanie – w trybie określonym w statucie
postanowienie sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji
d) Zgromadzenia.
Każdy może korzystać z pokojowego zgromadzania się, co najmniej 15 osób w celu wspólnych obrad lub wyrażania stanowiska. Każde zgromadzenie powinno mieć przewodniczącego. Wszystkie zgromadzenia publiczne mogą być organizowane beż żadnego zezwolenia władz. Wyjątek, gdy właściwa władza wyda zakaz urządzenia zgromadzenia. Konkretny powód – dlaczego zakazuje się, przyczyny, faktyczne zagrożenia. Zakaz wydaje wójt, burmistrz, prezydent, etc. Istnieje możliwość odwołania się od takiej decyzji.
Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń: a) organizowanych przez organy pań lub samorządu terytorialnego, b) odbywanych w ramach działalności kościołów, c) związanych z wyborami władz pań i samorządowych. Organizatorami zgromadzeń mogą być osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, inne organizacje, a także grupy osób.
Zgromadzeniem publicznym jest zgromadzenie organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nie określonych imiennie osób. Funkcje nadzorcze dotyczące zgromadzeń należą do gminy. Zorganizowanie zgromadzenia publicznego wymaga uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze wzg na miejsce zgromadzenia. Zawiadomienie to organ powinien otrzymać nie później niż trzy dni, a najwcześniej 30 dni przed datą. Organ gminy ma obowiązek zakazać odbycia zgromadzenia jeżeli: 1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie lub naruszają przepisy ustaw karnych, 2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Od decyzji zakazującej przysługuje odwołanie do wojewody. Zgromadzenie publiczne powinno mieć swojego przewodniczącego, który nie tylko odpowiada za sprawny przebieg zgromadzenia. Rozwiązanie zgromadzenia przez przedstawiciela organu gminy może mieć miejsce wówczas, gdy jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu albo mieniu, albo gdy narusza przepisy ustawy bądź przepisy ustaw karnych.
Ustawa o związkach zawodowych mówi, że związek to dobrowolna, samorządna organizacja ludzi pracy, powołana do obrony praw i reprezentowania ich interesów (pracowników, socjalnych)
Prawo tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy. Mają je także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy ajencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Do związków zawodowych mogą wstępować również osoby wykonujące pracę nakładczą. Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia pracownika przynależności oraz prawa wstępowania do związków zawodowych. Również osoby bezrobotne zachowują prawo przynależności do związków zawodowych. Ustawa stanowi, że nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związków zawodowych lub pozostawania poza nimi albo z powodu wykonywania funkcji związkowej.
Związki zawodowe mają prawo tworzyć ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje). Organizacje związkowe, w tym federacje i konfederacje, mają prawo tworzenia międzynarodowych organizacji pracowniczych i wstępowania do nich.
Związki zawodowe mogą swobodnie określać w statutach i uchwałach swoje struktury organizacyjne, a także zasady członkostwa oraz sposoby sprawowania funkcji związkowych.
Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od trzech do siedmiu osób. Komitet ten w terminie 30 dni od dnia utworzenia związku zawodowego składa wniosek o rejestrację związku w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo ze względu na siedzibę związku.
Sąd odmawia rejestracji, jeżeli nie zostały spełnione wymogi ustawowe przy tworzeniu związku lub jeżeli statut związku nie jest zgodny z przepisami ustawy. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania.
Ustawa przewiduje kary dla osób, które w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją przeszkadzają w tworzeniu zgodnie z prawem organizacji związkowej, utrudniają wykonywanie działalności związkowej prowadzonej zgodnie z prawem lub dyskryminacją pracownika z powodu przynależności do związku zawodowego, pozostawania poza związkiem zawodowym lub wykonywania funkcji związkowej.
Do związków zawodowych nie mogą należeć żołnierze w czynnej służbie wojskowej. Nie mogą też brać czynnego udziału w działalności związków zawodowych, których byli członkami w chwili powołania do czynnej służby wojskowej. Natomiast ograniczone prawa związkowe mają funkcjonariusze policji i straży granicznej.
Rozwiązać związek można tylko:
- uchwałą organu uprawnionego do tego zapisem w statucie
- w przypadku likwidacji zakładu pracy, w którym on działa
- decyzją organu rejestrującego, gdy liczba członków w okresie trzech miesięcy jest niższa niż 10 osób.
e) Wolność sumienia i wyznania.
RP zapewnia obywatelom wolność sumienia i wyznania. Kościół i inne związki wyznaniowe mogą swobodnie wypełniać swoje funkcje religijne. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie. Korzystanie z wolności sumienia i wyznania przejawiać się może w następujących formach:
a) zrzeszanie się obejmujące tworzenie kościołów, a także zrzeszanie się w organizacjach świeckich w celu realizacji zadań wynikających z wyznawanej religii lub przekonań w sprawach religii,
b) wyrażanie religii lub przekonań religijnych,
c) podejmowanie innych czynności i działań związanych z wyrażaniem religii i praktykami religijnymi.
Osoby wierzące wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu pań, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Wolność sumienia i wyznania należy do podstawowych praw i wolności obywatelskich. Tworzenie kościołów i związków wyznaniowych odbywa się w drodze złożenia Ministrowi – Szefowi urzędu rady ministrów deklaracji oraz wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Prawo złożenia deklaracji, czyli ustanowienia kościoła przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. W deklaracji tej zawarte powinny być: informacja o podstawowych założeniach doktrynalnych wyznania, lista osób zgłaszających, adres tymczasowej siedziby kościoła i jego statut. Są zwolnione od cła za towary i darowizny pochodzące za granicy, które są przeznaczone na cele kultowe. Kościoły mogą zakładać i prowadzić przedszkola, szkoły, uczelnie wyższe i wydziały teologii na uczelniach, prowadzić działalność charytatywno – opiekuńczą. Wszystkie kościoły powinny być wpisane do rejestru prowadzonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Państwo musi jednakowo odnosić się do wszystkich kościołów, związków wyznaniowych i sekt.
Inne kościoły i związki wyznaniowe chrześcijańskie w Polsce.
Ocenia się, że w Polsce wyznawcy innych wiar niż katolicka stanowią około 10% ludności. Zakony jako sposób na życie poświęcone Bogu pojawił się tylko w niektórych religiach. Zakony buddyjskie, katolickie, prawosławne. Zakon Franciszkanów, salezjanów, (żeńskie elżbietanki i franciszkanki)
3. Adm-prawny status obywatela.
Posiadane dokumenty.
Dowód osobisty: co najmniej od 18 roku życia, jeżeli żyje samodzielnie to wcześniej wydane z urzędu każdemu. Paszport – dokument urzędowy stwierdzający naszą tożsamość. Do wydania paszportu nie potrzebna jest decyzja, wydaje się każdemu od 1988. Wyjątek: o ile przeciw komuś toczy się postępowanie karne lub gdy ciążą na kimś obowiązki alimentacyjne.
Nabycie obywatelstwa
1. Może nastąpić na zasadzie krwi lub ziemi. W Polsce krwi. Każdy jest obywatelem Polski, jeśli rodzice są lub byli Polakami bez względu na miejsce urodzenia. Wyjątek: dziecko znalezione w Polsce, którego rodzice są nieznani będzie uważane za obywatela polskiego.
2. Jeśli rodzice nie są obywatelami polskimi – zwrócić się do prezydenta RP o nadanie obywatelstwa (mieszkanie w Polsce przez 5 lat i inne warunki).
3. Oświadczenie woli. Np: kobieta, która wychodzi za cudzoziemca może przyjąć obywatelstwo cudzoziemca lub pozostać obywatelką Polski, jeśli rodzice zrzekają się obywatelstwa to małoletnie dzieci zrzekają się go automatyczne (w wieku 16 lat mają prawo wyboru).
O ile ktoś mieszka za granicą i wyrządza Polsce poważne szkody Konstytucja przewiduje, że można pozbawić obywatelstwa na wniosek prezydenta RP.
Uznanie za obywatela polskiego – wojewoda się tym zajmuje, prezydent jeżeli jest do niego prośba.
Cudzoziemiec w Polsce – każdy kto nie jest polskim obywatelem. Aby przebywać na terenie polski wymagana jest wiza przy przekraczaniu granicy. Może uzyskać prawo pobytu, do pracy, do zatrudnienia, status uchodźcy. Może uzyskać prawo azylu (wydaje MSZ działaczom politycznym prześladowanym w ich krajach.
Działania adm. w stosunkach z obcokrajowcami Adm. musi przestrzegać praw człowieka. Skąd się wzięły? XVIII i XIX w. Dopiero po II wojnie światowej nastąpiła uniwersalizacja praw człowieka. Państwa, które utworzyły ONZ by zapobiec wojnom na świecie. Rada Europy już w 50 r. podjęła, zobowiązania członków RE do przestrzegania europejskiej konwencji ochrony praw człowieka i podstawą wolności. Polska zawiera różne umowy i powinna dotrzymać, nawet jeśli bezpośrednio jej nie dotyczą.
Konwencja – szczególna umowa międzynarodowa, zobowiązuje władze państwowe wobec obywateli w obrocie międzynarodowym i wewnętrznym. Ma doniosłe znaczenie dlatego, że ustanawiając prawa powołała Międzynarodowy Trybunał Praw Człowiek (każdy obywatel może wnieść skargę). W Polsce od 93 r.
Prawa człowieka i obywatela.
Rozdział II Konstytucji – prawa i podstawowe wolności człowieka:
1. Prawo osobiste,
2. Prawo polityczne,
3. Prawo socjalne, ekonomiczne i kulturalne.
Prawo osobiste. Art. 38 konstytucji – RP zapewnia każdemu obywatelowi prawną ochronę życia, art. 41 – o wolności i nietykalności osobistej każdego człowieka (decyzję o aresztowaniu wydaje prokurator, zgodę na tymczasowe aresztowanie po 48 godzinach może wydać sąd, niesłusznie zatrzymany ma prawo do odszkodowania w ciągu 1 roku), art. 14 – RP zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, art. 54 – reglamentacja sądowa (rejestracja nowego pisma – ochrona przed nieuczciwą konkurencją.
KRRiT – naczelny organ adm. rządowej, dba o: aby radio i TV przestrzegały pewnych norm (respektowały chrześcijański system wartości), wydaje
a) Obywatelstwo polskie.
Problemat...
chomixus