Profilowanie genetyczne.
Znane jest także pod terminami "analiza DNA", "daktyloskopia genetyczna", "genetyczny odcisk palca". Początki praktycznego zastosowania tej dzisiaj już niemal klasycznej metody identyfikacji śladów biologicznych sięgają połowy lat 80-tych XX w. i kojarzone są słusznie z nazwiskiem brytyjskiego uczonego A. Jeffeys'a. Podstaw teoretycznych do niej dostarczyły badania Watsona i Cricka opublikowane w prestiżowym periodyku naukowym "Nature". Najważniejsza konkluzja wynikająca z tych badań determinowana jest opisem struktury kwasy dezoksyrybonukleinowego - elementu składowego każdej żywej komórki. Każdy organizm żywy, poczynając od glonów, a kończąc na człowieku, posiada unikalny i charakterystyczny dla siebie kod genetyczny, tzw. genom. Właściwość ta determinuje indywidualne cechy każdego człowieka i sprawia, że jest on "inny" od wszystkich pozostałych ludzi na całym świecie. Wyjątkiem od tej reguły jest kod genetyczny bliźniąt jednojajowych, lecz ta właściwość nie przekreśla ogromnego potencjału możliwości stworzonych przez opisywaną metodę identyfikacyjną. Profilowanie genetyczne z punktu widzenia zadań śledztwa jest rozwinięciem stosowanych wcześniej metod różnicowania cech grupowych krwi i innych śladów biologicznych. Jest jednak metodą bardziej czułą i nieporównywalnie lepiej dyskryminującą [różnicującą] próbki materiału dowodowego zabezpieczonego na miejscu czynu od wszelkich próbek materiału pobranego od podejrzanych czy zgromadzonych w odpowiednich zbiorach. Daktyloskopia genetyczna rozwiązuje także problemy wynikające z faktu, że czasem na miejscu zbrodni ujawnia się tylko śladowe ilości materiału biologicznego. Struktura DNA odtworzona w mikrośladzie biologicznym ma bowiem tę szczególną właściwość, że przy pomocy odpowiednich technik można ją niemal w nieskończoność powielać. Zużywanie w trakcie badania nie prowadzi więc do zniszczenia materiału. Przypominający kod kreskowy używany do oznaczania towarów i odpowiednio utrwalony obraz DNA może być także przechowywany w stanie niezmienionym przez nieograniczony czas i gotowy do wykorzystania w każdym momencie. Paradoksalnie, ogromna czułość metody stanowi też o jej słabości. Niezachowanie wymaganych reżimów podczas badania miejsca zdarzenia, zabezpieczania, przechowywania i badania zabezpieczonych śladów może łatwo doprowadzić do błędu w ekspertyzie [kontaminacja]. Stąd konieczność rygorystycznego przestrzegania reguł poruszania się członków ekipy oględzinowej na miejscu zdarzenia, posługiwania się odpowiednim sprzętem oględzinowym w celu ograniczenia ryzyka naniesienia własnych śladów, używania wyłącznie jednorazowych, sterylnych opakowań do przechowywania zabezpieczonych śladów. Trzeba też pamiętać, że materiał biologiczny łatwo ulega zniszczeniu wskutek upływu czasu i działania różnego rodzaju czynników szkodliwych. Rodzi to ogromne ryzyko zniszczenia struktur DNA [degradacja]. Takie zniszczenie przekreśla w wielu sytuacjach szansę przeprowadzenia badań identyfikacyjnych. Dlatego ślad biologiczny natychmiast po ujawnieniu i opisaniu należy zamrozić w temperaturze -20C lub zasuszyć strumieniem bardzo gorącego powietrza. Alternatywą jest oczywiście natychmiastowe dostarczenie go do badania. Do profilowania genetycznego zabezpieczamy poza krwią: nasienie, mocz, ślinę, wydzielinę pochwy, tkanki miękkie, fragmenty kości, włosy. W charakterze materiału porównawczego od osób podejrzanych można pobrać krew żylną. Można pobrać też ślinę w postaci odpowiedniego wymazu z jamy ustnej. Coraz częściej zdarzają się tzw. badania przesiewowe, które polegają na pobraniu materiału porównawczego od większej ilości osób, np. wszystkich mężczyzn w określonym przedziale wiekowym zamieszkałych na danym obszarze. Zasadą jest pobieranie śladów biologicznych wraz z podłożem. Podłożem tym może być materiał z naniesioną plamką krwi czy spermy, ale też butelka czy szklanka, z której pito wodę, niedopałek papierosa, kominiarka, w którą ubrany był sprawca napadu, a którą w jakimś momencie porzucił. Do badań genetycznych udawało się już skutecznie pozyskać drobiny śliny z ran kąsanych ofiar zabójstw i zgwałceń. Kazuistyka kryminalistyczna notuje przypadki oznaczenia profilu DNA w wypranej odzieży podejrzanego. Stwierdzenie w wyniku ekspertyzy, że profil materiału dowodowego z miejsca zdarzenia w jakikolwiek sposób różni się od profilu DNA próbki pobranej od podejrzanego, jednoznacznie wyklucza go jako osobnika, który pozostawił ślad. Opinia stwierdzająca zgodność śladu z próbką pobrana od podejrzanego dowodzi, że ślad pozostawił podejrzany lub jego jednojajowy bliźniak. Wnioski takie mogą być oczywiście wyprowadzone tylko wówczas, gdy badanie przeprowadzono na podstawie odpowiednio dużej ilości kryteriów różnicujących profil analizie na żadnym etapie postępowania nie doszło do zanieczyszczenia materiałów poddanych analizie. Z punktu widzenia zasad prawa dowodowego, analizę DNA traktuje się jako ważną, ale tylko poszlakę, której znaczenie określa całokształt okoliczności [łańcuch poszlak i dowodów bezpośrednich] ujawnionych w danej sprawie. W tym kontekście profilowanie genetyczne stanowi jedną z kolejnych metod identyfikacji człowieka. Poza wykorzystaniem w klasycznych sprawach kryminalnych do identyfikacji śladów, badania genetyczne służą obecnie do identyfikowania roślin i zwierząt, ustalania ojcostwa i macierzyństwa, ustalania tożsamości niezidentyfikowanych zwłok. Nie ulega wątpliwości, inżynieria genetyczna ma przed sobą nie tylko ciekawą przyszłość. Ma już za sobą spory i interesujący dorobek.
niach_niach1