Określenie ewaluacja jest w Polsce coraz częściej używane. Pochodzi z języka angielskiego i francuskiego – evaluation – co oznacza „szacowanie wartości”, „sprawdzenie efektów” lub też „określanie przydatności”. Zbliżone określenia: ocena, analiza, sprawdzanie nie oddają w pełni istoty ewaluacji.
EWALUACJA – jest zespołem czynności związanych z szacowaniem wartości podejmowanych działań oraz zbieraniem wszelkich danych (ilościowych, jak i jakościowych), które mogą mieć wpływ na sprawdzenie tej wartości.Ewaluacja jest więc systematycznym i jawnym procesem gromadzenia i analizowania informacji na temat istoty, charakteru i wartości interesujących praktyka zjawisk. Ma ona dostarczać danych ułatwiających podejmowanie decyzji na podstawie jawnych, precyzyjnie sformułowanych kryteriów i wartości.
Dlatego „pełna ocena” zawiera w sobie odpowiedź na pytanie o efektywność, koszty, stan samopoczucia uczestników i realizatorów programu, a także o metody i strategie, czas trwania programu, o relacje międzyludzkie. W takim ujęciu ewaluacja może być zespołem czynności bardzo złożonym i długookresowym. Dlatego też powinna być bardzo dokładnie przemyślana i przygotowana. Ewaluacja zaczyna się od momentu podejmowania pierwszych decyzji w związku z programem – już w fazie identyfikacji problemu. Natomiast w fazie planowania zadajemy sobie trzy podstawowe pytania :
· Co chcę osiągnąć ?
· Co chcę robić ?
· W jaki sposób będę wiedział (a), że mi się to udało ?
Aby uzyskać odpowiedź na te pytania, należy dokonać ewaluacji wyjściowej, tzn. oszacować wartość „tego, w co będzie się ingerować” przed podjęciem działań. Następnie w fazie realizacji programu można dokonać ewaluacji procesu, czyli weryfikacji, na ile zaplanowane wcześniej prace są wdrażane i przeprowadzane. Może się okazać, że szereg składowych programu czy uwarunkowań nie było wziętych pod uwagę. Ewaluacja procesu umożliwia korygowanie tych nieprzewidzialnych czynników lub też dokonywanie zmian w trakcie realizacji. Przy dłuższym programie, trwającym kilka lat, należy przeprowadzać ewaluacje etapowe, które powinny wskazywać drogi realizacji tego programu. Po zakończeniu programu następuje ewaluacja końcowa. W zależności od czasu jej dokonania można mówić o dwóch etapach ewaluacji końcowej :
· Ewaluacja bezpośrednio po zakończeniu .
· Ewaluacja wyników – szacuje wartość programu po upływie pewnego czasu.
Ewaluacja polega przede wszystkim na dobrym zaprojektowaniu i przeprowadzeniu badań. Badania ewaluacyjne to systematyczny, metodologiczny proces zbierania informacji, które pozwalają na sformułowanie wniosków o jakości ewaluowanych obiektów i efektywności działań. Także analizują sposób realizacji programu oraz jego funkcjonowanie. Ewaluacja daje możliwość poznania przyczyn sukcesów i porażek prowadzonych działań. Pozwala dostrzec i ocenić, co w programach jest najlepsze oraz sformułować wnioski dla realizatorów, doskonalące działania w przyszłości.
Wyróżniamy dwa jej rodzaje:
Ewaluacja procesu – sprawdzenie :
Co naprawdę zdarzyło się w czasie realizacji programu i dlaczego ?
Czy i jak realizowane były ustalone zadania ?
Ewaluacja wyników – sprawdzenie:
Czy osiągnięto założone cele?
Czy nasze działania zakończyły się sukcesem czy niepowodzeniem?
1. EWALUACJA PROCESU
· Przebieg działań
· Co się zdarzyło ?
· Dlaczego ?
EWALUACJA
2. EWALUACJA WYNIKÓW
o Czy osiągnięto cel ?
o Sukces czy niepowodzenie ?
Do oceny skuteczności programu zastosowane zostaną różne formy ewaluacyjne doraźne i długofalowe. Narzędziami do zbierania informacji będą :
· anonimowe ankiety,
· arkusze ewaluacji warsztatów, zajęć,
· wywiady – zbieranie opinii uczniów o metodach pracy podczas programu i po jego zakończeniu,
· obserwacje aktywności uczniów na zajęciach.
dziubusek30