Biuletyn_5-6_2009.pdf

NR 5–6 ( 10 0 –101)

maj–czerwiec

2009

BIULETYN

Dodatek: płyta DVD z filmem

„Pielgrzym”

– o pierwszej pielgrzymce

Jana Pawła II do Polski

BIULETYN

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

NIECH ZSTĄPI DUCH TWÓJ...

2 CZERWCA 1979

numer indeksu 374431

nakład 10000 egz.

cena 8 zł (w tym 0% VAT)

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIAŁYSTOK

ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok

tel. (0-85) 664 57 03

GDAŃSK

ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia

tel. (0-58) 660 67 00

KATOWICE

ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice

tel. (0-32) 609 98 40

KRAKÓW

ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków

tel. (0-12) 421 11 00

LUBLIN

ul. Szewska 2, 20-086 Lublin

tel. (0-81) 536 34 01

ŁÓDŹ

ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź

tel. (0-42) 616 27 45

POZNAŃ

ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań

tel. (0-61) 835 69 00

RZESZÓW

ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów

tel. (0-17) 860 60 18

SZCZECIN

ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin

tel. (0-91) 484 98 00

WARSZAWA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa

tel. (0-22) 526 19 20

WROCŁAW

ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław

tel. (0-71) 326 76 00

BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,

Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Filip Musiał,

Barbara Polak, Leszek Próchniak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz

Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), jan.ruman@ipn.gov.pl

Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), barbara.polak@ipn.gov.pl

Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 0-22 431-83-39), andrzej.sujka@ipn.gov.pl

Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), piotr.zycienski@ipn.gov.pl

sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), maria.wisniewska@ipn.gov.pl

Projekt graﬁ czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;

łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Beata Stadryniak-Saracyn

Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa

Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa

www.ipn.gov.pl

Druk: „2 K” s.c., ul. Płocka 35/43, 93-134 Łódź

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIULETYN

N R 5–6 ( 100–101)

MAJ–CZERWIEC

2009

SPIS TREŚCI

KOMENTARZE HISTORYCZNE

Jan M. Ruman – Zaczęło się w Polsce................................................................ 3

Łukasz Kamiński – Fenomen „Solidarności” ...................................................... 9

Mateusz Szpytma – Zielona „Solidarność” ...................................................... 14

Justyna Błażejowska – „Wie już Polska cała...”.

Sprawa Jana Narożniaka ........................................................................ 22

Jarosław Szarek – Rozmawiać z terrorystą? ...................................................... 31

Andrzej Sznajder – Czego nie wiemy o pacyﬁ kacji kopalni „Wujek”? ........ 37

Jan Żaryn – Miętne – współczesna Września ................................................... 43

Paweł Wierzbicki – Trzy drogi ................................................................................. 47

Łucja Marek – Msze święte za Ojczyznę ............................................................ 52

Witold Wasilewski – Pamięć Katynia. Działania opozycji ............................... 60

Filip Musiał – Pierestrojka – droga do demokracji

czy plan „»odwilży« bis”? ........................................................................... 70

Antoni Dudek – Rok 1989 w Polsce.

Źródła przełomu i punkty zwrotne........................................................... 84

Tomasz Sarnecki – Prawdziwy bohater ............................................................... 95

Ryszard Terlecki – Zwycięstwo, które miało być niemożliwe ......................... 98

DEBATA

Kultura niezależna........................................................................................... 104

SYLWETKI

Cecylia Kuta – Niezależny twórca. Pod maską „błazna”.

Stefan Kisielewski (1911–1991) ............................................................. 118

Norbert Wójtowicz – Kornel Morawiecki ........................................................... 126

Jacek Żurek – Nie tylko ksiądz Popiełuszko .................................................. 137

RELACJE I WSPOMNIENIA

Rafał Pękała – Doświadczenia świadka historii ............................................. 150

Na okładce: str. I – Ojciec Święty Jan Paweł II podczas pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny (1979 r.),

kadr z ﬁ lmu Andrzeja Trzos-Rastawieckiego „Pielgrzym” oraz plakat wyborczy Tomasza Sarneckiego

z 1989 r.; str. IV – Msza św. za Ojczyznę w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie w 1983 r.

(fot. archiwum paraﬁ alne); wszystkie rysunki w numerze – Andrzej Krauze.

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Kadry z ﬁ lmu „Pielgrzym”

J AN M. R UMAN , IPN

ZACZĘŁO SIĘ W POLSCE

Nie byłoby Sierpnia 1980 r., gdyby wcześniej – w czerwcu 1979 r.

– nie przeszedł triumfalnie przez polską ziemię Jan Paweł II. Ta

pierwsza pielgrzymka papieska do Ojczyzny stała się wielką chwilą

prawdy, że na nic się zdało kilkadziesiąt lat komunistycznej presji.

Zniewolony naród, chłonąc papieskie słowa i gesty, odzyskał sa-

moświadomość i zyskał moc, by zrzucić okowy. To ta pielgrzymka

sprawiła, że zastanawiając się nad upadkiem komunizmu w świecie,

możemy powiedzieć – zaczęło się w Polsce!

Można się dzisiaj spierać o znaczenie takich czy innych postaci z kręgów Wolnych Związ-

ków Zawodowych czy opozycji dla odzyskania niepodległości przez Polskę. Można snuć roz-

ważania o sprzyjających temu warunkach w skali stosunków międzynarodowych, o niewy-

dolności gospodarczej krajów bloku sowieckiego i konsekwentnej – w tym okresie – postawie

przewodzących Zachodowi Stanów Zjednoczonych. Jedno wszakże pozostaje poza wszelkim

sporem – choć coraz mniej się o tym pamięta – do upadku komunizmu w Polsce i w świecie

i do związanego z tym odzyskania niepodległości przez naszą Ojczyznę walnie przyczynił

się Papież-Polak; Papież, który przyszedł na świat, gdy wojska bolszewickie kroczyły na

Warszawę, który przeżył gehennę II wojny światowej, otrzymał święcenia kapłańskie z rąk

kard. Adama Sapiehy 1 listopada 1946 r., więc posługę kapłańską i biskupią aż do wyboru

na Stolicę Piotrową pełnił w komunistycznym kraju. Któż bardziej niż On, noszący w sobie

doświadczenia obu totalitaryzmów XX w., stając na czele Kościoła katolickiego, mógł przy-

czynić się do pokonania ich skutków w świecie?

Ucałowałem ziemię polską

Niewielu mogło w tym uczestniczyć bezpośrednio, ale przed telewizorami zgromadzone

były miliony Polaków, gdy Jan Paweł II zaraz po zejściu na płytę lotniska uklęknął i ucałował

ojczystą ziemię. W słowach powitania był już pierwszy jasny sygnał, do kogo skierowana

jest ta podróż i jej przesłanie. Po podziękowaniu adresowanym do przewodniczącego Rady

Państwa i słowach do Prymasa Polski, nastąpił zasadniczy fragment skierowany wprost do

całego narodu: „Pozdrawiam was w imię Chrystusa tak, jak nauczyłem się pozdrawiać ludzi

tutaj, w Polsce [...]

– w Polsce, która należy do Europy i do ludzkości współczesnej poprzez cały tysiącletni

zrąb swoich dziejów,

– w Polsce, która przez cały ciąg tych dziejów związała się z Kościołem Chrystusowym

i ze Stolicą Rzymską szczególnym węzłem duchowej jedności” 1 .

Już w tym momencie zarysowana była perspektywa rozpoczynającej się pielgrzymki, per-

spektywa dziejowa z odniesieniem do tysiąclecia i perspektywa przestrzenna – ukazująca

Polskę nie w takim czy innym bloku państw, lecz w Europie. Za chwilę na ulicach Warszawy

1 Przemówienie powitalne na lotnisku Okęcie, Warszawa 2 VI 1979 r., [w:] Jan Paweł II, Piel-

grzymki do Ojczyzny , Kraków 1997, s. 10.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: