WYBRANE PROBLEMY PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH.docx

PRACA DYPLOMOWA

MAGISTERSKA

WYBRANE PROBLEMY PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH

W POWIECIE PŁOŃSKIM WOJ. MAZOWIECKE PO 1989 ROKU

WSTĘP                                                                                                                                                           3

ROZDZIA I

PATOLOGIA SPOŁECZNA – UJĘCIE GŁÓWNYCH PROBLEMÓW                                           11

1.1.Niektóre rodzaje patologii społecznej – narkomania, alkoholizm, przestępczość,

przemoc domowa.                                                                                                                                             11

1.2.Przyczyny przestępczości nieletnich                                                                                                   21

1.3. Przestępczość nieletnich w Polsce po 1989                                                                                     34

ROZDZIAŁ II

PROBLEMY PATOLOGII SPOŁECZNYCH W POWIECIE PŁOŃSKIM WEDŁUG

GMIN PO 1989 ROKU                                                                                                                               37

2.1. Problemy patologii społecznej w powiecie płońskim po 1989 roku                                           37

2.2. Przestępczość nieletnich w poszczególnych gminach powiatu płońskiego w

wybranych latach okresu 1989-2008                                                                                                   46

PODSUMOWANIE                                                                                                                                             64

BIBLIOGRAFIA                                                                                                                                             68

SPIS WYKRESÓW                                                                                                                                             73

SPIS TABEL                                                                                                                                                           75

WSTĘP

W ostatnich latach można zaobserwować znaczny wzrost zjawisk patologii społecznej i różnych form dewiacji z udziałem młodzieży. Granica wiekowa sprawców czynów przestępczych, szczególnie przeciwko życiu i zdrowiu, znacznie przesunęła się w dół, a wiele różnych czynów dokonywanych jest w dobrze zorganizowanych młodzieżowych grupach przestępczych. Najbardziej jednak odczuwanym przejawem dewiacji młodzieży stała się narkomania i związana z nią przestępczość. W obliczu tych nowych zjawisk wiele instytucji wychowawczych i służb społecznych okazało się bezsilnymi. Kryminologowie, badając zjawisko przestępczości nieletnich wyróżniają podłoże, genezę i motyw przestępstw nieletnich, przy czym punkt ciężkości przesuwa się na płaszczyznę psychologiczną, subiektywną, tj. nie na układy i procesy obiektywne, zwłaszcza środowiskowe, w których kręgu znajduje się nieletni, lecz na sposób psychicznego ,,odbioru” tych warunków obiektywnych (podłoże) oraz na reakcje nieletniego na te przeżycia psychiczne (geneza).

Przestępczość nieletnich jest obecnie poważnym problemem na całym świecie. Stanowi też przedmiot wielu badań naukowych, prowadzonych również w Polsce. Celem tych dociekań jest wykrycie przyczyn rosnącego i coraz bardziej niepokojącego zjawiska przestępczości, a w konsekwencji – opracowanie podstaw teoretycznych i praktycznych, na których mogłaby się oprzeć działalność zwalczająca przestępczość, jak również działalność zapobiegająca jej powstawaniu.

Problem przestępczości nieletnich jest zagadnieniem międzynarodowym. Występuje on z całą ostrością zarówno w krajach wysoko uprzemysłowionych, o wysokiej stopie życiowej (Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Francja, Niemcy, Wielka Brytania), jak i w krajach biednych, mało uprzemysłowionych. Przyczyny tego zjawiska, które od wielu lat niepokoi pedagogów, psychologów, socjologów i kryminologów całego świata są złożone2.
Badania nad problemem przestępczości obejmują różnorodną tematykę. Mamy więc badania obejmujące ustalenie etiologii przestępczości, inne poświęcone są diagnostyce i ściśle z nią związanym zagadnieniem prognozy z uwzględnieniem zabiegów terapeutycznych, wychowawczych, resocjalizacyjnych, czy też wreszcie problemów profilaktyki.

Niniejsza praca ma pokazać rozmiary przestępczości na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Płońsku oraz jej tendencje.. Składa się ona z dwóch rozdziałów.

              Rozdział I nosi tytuł „Patologia społeczna – ujęcie głównych problemów. Opracowano go na podstawie literatury przedmiotu i składa się z dwóch podrozdziałów.  Pierwszy z nich to: „Niektóre rodzaje patologii społecznej: narkomania, alkoholizm, przestępczość”, drugi natomiast poświęcony jest przestępczości nieletnich w Polsce po 1989 roku.

Rozdział II opracowano na podstawie badań własnych przeprowadzonych na terenie powiatu płońskiego na terenie działania Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Płónsku oraz Komendy Powiatowej Policji w Płońsku.

Badania naukowe i przedmiot badań określane są różnie w literaturze przedmiotu. T. Pilch uważa, że „badanie naukowe jest celowym, dokładnym i wyczerpującym poznaniem wycinka rzeczywistości. Chcąc dokładnie poznać określony problem, badacz powinien pogłębić swoją wiedzę odnośnie zagadnień problemowych, po czym określa przedmiot badań i cel swojej pracy badawczej.”[1]

Przedmiotem badań pedagogicznych jest przede wszystkim „świadomość pedagogiczna, a więc proces wychowania i nauczania oraz samowychowania i uczenia się, ich cele, treść, przebieg, metody, środki i organizacja”.[2]

Przedmiotem badań niniejszej pracy jest przestępczość młodocianych na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Płońsku.

Celem badań jest „wyjaśnienie skomplikowanych wpływów i mechanizmów planowych działań, skierowanych na osiągnięcie zamierzeń wychowawczych”.[3]

Przez cel badań H. Komorowska rozumie „rodzaj efektu, który zamierzamy uzyskać w wyniku badań, a także rodzaj czynników, z którymi efekty te będą się wiązać.”[4] T. Pilch natomiast twierdzi, że „celem badań jest zbadanie warunków niezbędnych do realizacji postulowanych stanów rzeczy[5].

Głównym celem badawczym niniejszej pracy jest określenie poziomu przestępczości nieletnich na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Płońsku w latach 1989-2008.

Cele szczegółowe mojej pracy to:

1.      Charakterystyka nieletnich sprawców przestępstw popełnionych na terenie działania KPP Płońsk w latach 1989-2008;

2.      Ustalenie udziału nieletnich wśród sprawców przestępstw na terenie Płońska w latach 1989-2008;

3.      Ilość przestępstw z użyciem przemocy popełniona przez nieletnich;

4.      Ilość przestępstw przeciwko mieniu popełniona przez nieletnich;

5.      Przestępstwa rozbójnicze popełnione przez nieletnich;

6.      Udział nieletnich w przestępczości zorganizowanej;

7.      Przestępstwa nieletnich związane z narkotykami.

8.      Ustalenie wpływu narkotyków na przestępczość na badanym terenie

9.                  Ustalenie wpływu alkoholu na przestępczość nieletnich na badanym terenie

10.              Zagrożenie agresją w szkołach.

Po ustaleniu przedmiotu i celu badań możemy określić zagadnienia, na jakich mają skoncentrować się zbadania. M. Łobocki uważa, że”...problemami badawczymi są pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań”.[6]

„Problem to logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy oraz potrzeba wiedzy. Jest to sytuacja, w której człowiek znajduje się w konieczności wyboru między co najmniej dwiema możliwościami.”[7] Zagadnienie problemu podejmowali również inni badacze.

T. Pilch uważa, że „problem badawczy, czy raczej zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w stanie koncepcji. Stanowią też podstawę tworzenia hipotez, bo często zabieg budowania hipotez podlega zmianie gramatycznej formuły problemu, ze zdania pytającego na twierdzące”[8].

Rozstrzygnięcie problemu badawczego może mieć dwojakie konsekwencje. Po pierwsze – może przynieść określone korzyści praktyczne, po wtóre może doprowadzić do ważnych ustaleń naukowo-poznawczych. Oczywiście skutki te nie wykluczają się wzajemnie.”[9]

W mojej pracy problem badawczy zawiera się w pytaniu: Jak kształtowała się przestępczość nieletnich na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Płońsku w latach 1989-2008?

Rozmiar przestępczości- jest to udział w zachowaniu przestępczym, całokształcie działalności członków przestępstwa.

Statystyki są najbardziej miarodajnym miernikiem przestępczości. W polskim systemie sprawiedliwości wyróżnia się takie cztery systemy mianowicie statystykę policyjną, prokuratorską, sądową i grewitacjalną.

Do mierników przestępczości zaliczamy:

-przestępczość rzeczywistą; jest to ogół czynów przestępczych, które zostały popełnione na określonym terenie w danej jednostce czasu;

-przestępczość ujawnioną; jest to ogół czynów w stosunku, do których organy ścigania otrzymały informację i na podstawie tych informacji wszczęto postępowanie  przygotowawcze; bardzo często przestępczość ta nosi nazwę przestępczości pozornej, albowiem nie wszystkie czyny, które w chwili zgłoszenia jako przestępstwa, są przestępstwami.

-przestępczość stwierdzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku prowadzonego postępowania przygotowawczego;

-przestępczość osądzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego;

Struktura przestępczości jest to układ zróżnicowanych a zarazem wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, które są sprzężone ze sobą a także z całością mające swe własne prawa niezależnie od praw rządzących tymi elementami.

              Problemy szczegółowe to:

1.      Jaki wpływ na poziom przestępczości nieletnich ma miejsce zamieszkania?

2.      Jaki jest udział nieletnich wśród sprawców przestępstw popełnionych na terenie działania KPP w Płońsku w latach1989-2008?

3.      Jaki udział mają młodociani w przestępstwach z użyciem przemocy?

4.      Jaki jest udział młodocianych w przestępstwach przeciwko mieniu?

5.      Jaki jest udział młodocianych w przestępstwach rozbójniczych?

6.      Jaki jest udział młodocianych w przestępczości zorganizowanej?

7.      Jaki jest udział młodocianych w przestępstwach związanych z narkotykami?

8.      Jaki wpływ na popełnianie przestępstw ma zażywanie przez młodzież narkotyków?

9.      Jaki wpływ na popełnianie przestępstw ma spożywanie przez młodzież alkoholu?

10.  Jaki jest poziom zagrożenia agresją w szkołach?

W celu rozwiązania postawionych problemów należy ustalić hipotezy. Zdaniem W. Okonia „hipoteza to przypuszczenie, niesprawdzone twierdzenie, które ustala bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związki między nimi. Sprawdzenie hipotezy odbywa się przez wyprowadzenie z niej wniosków empirycznych, przy czym im więcej prawdziwych zdań z hipotezy wynika, tym większy jest stopień jej uzasadnienia.”[10]

W. Dutkiewicz pod pojęciem hipotezy zakłada „przypuszczenie naukowe przyjęte w celu objaśnienia jakiegoś zjawiska”.[11]

J. Brzeziński natomiast uważa, że hipoteza to stwierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że stanowić będzie ona prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu”.[12]

Z dobrze postawionego problemu powinna jasno wynikać hipoteza badawcza, którą jest odpowiedź na pytanie zawarte w problemie.[13]

Główną hipotezą badawczą mojej pracy jest założenie, że przestępczość nieletnich ma charakter wzrostowy.

Hipotezy szczegółowe odpowiadające szczegółowym problemom badawczym to:

1.      Udział nieletnich wśród sprawców przestępstw popełnionych na terenie działania KPP w Płońsku w latach 1989-2008 ma stałą tendencję.

2.      Zwiększa się ilość przestępstw z użyciem przemocy w badanym okresie popełnianych przez młodocianych.

3.      Ilość przestępstw przeciwko mieniu popełnianych przez młodocianych ma tendencję wzrostową.

4.      Zwiększa się ilość przestępstw rozbójniczych w stosunku do lat 90-tych ubiegłego wieku popełnianych przez młodocianych.

5.      Zwiększa się udział nieletnich w przestępczości zorganizowanej w stosunku do lat 90-tych ubiegłego wieku.

6.      Zwiększa się ilość przestępstw związanych z narkotykami popełnianych przez młodocianych w stosunku do lat 90-tych ubiegłego wieku.

7.      Zażywanie narkotyków jest czynnikiem wpływającym na poziom przestępczości nieletnich.

8.      Spożywanie alkoholu ma istotny wpływ na poziom przestępczości nieletnich.

9.      Zwiększa się zagrożenie agresją w szkołach.

T. Pilch przez metodę rozumie zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.[14]

W „Metodach badań pedagogicznych” Mieczysław Łobocki pisze, że istotą badania dokumentów, będących rezultatem czyjejś pracy, jest charakterystyka i właściwe zrozumienie zmian zachodzących w wyniku edukacji i kształcenia, w procesach twórczych, w chwilach odpoczynku, które mają na celu tworzenie jakiegoś przedmiotu[15]. Natomiast Tadeusz Pilch określa tę dziedzinę jako sposób analizowania źródła, mający na celu odkrycie jak największej ilości wiadomości na temat obserwowanej placówki czy danego procesu. Pozwala odkryć losy konkretnych osób, ich doznania i emocje, których badane źródło jest odzwierciedleniem. Nie stanowi odrębnej dziedziny, lecz wspiera działania pedagogów[16].

W przypadku niniejszej pracy metodą badawczą była dogłębna analiza dokumentów i danych statystycznych otrzymanych w Komendzie Powiatowej Policji w Płońsku.

Przy ocenie danych statystycznych należy jednak pamiętać, że żadne zestawienie nie obejmuje wszystkich przestępstw rzeczywiście dokonanych. Przestępstwa rzeczywiście dokonane określa się mianem „ciemnej liczby” w odróżnieniu od przestępstw ujawnionych („jasna liczba”)[17].

W literaturze kryminologicznej odróżnia się kilka obszarów ciemnej liczby przestępstw. Pierwszy stanowią przestępstwa, które w ogóle nie doszły do wiadomości organów policji. Do drugiego można zaliczyć przypadki ujawnionych przestępstw, których sprawcy nie zostali wykryci. Trzeci obszar stanowią przestępstwa, których sprawcy zostali wykryci, , ale ze względu na negatywne przesłanki procesowe nie dochodzi do wniesienia aktu oskarżenia lub nie zapada wyrok skazujący. Czwarty stanowią przestępstwa, za które sprawcy zostali skazani prawomocnym wyrokiem sądowym, jednakże nie wszystkie czyny były znane policji i objęte aktem oskarżenia.

O istnieniu i zakresie omawianego zjawiska decyduje wiele czynników, z których najważniejsze są: brak zgłoszeń o przestępstwie ze strony pokrzywdzonych, metody działania przestępczego, poziom pracy organów ścigania karnego i wymiaru sprawiedliwości oraz nieumiejętność współdziałania ze społeczeństwem. Zdarzają się przypadki, że pokrzywdzony nie składa zawiadomienia o przestępstwie, kierując się w większości spraw kryterium „nieopłacalności” zameldowania[18].

Statystyki kryminalne są środkiem pozwalającym między innymi na orientowanie się w dynamice i strukturze przestępczości, a także w poziomie przestępczości w przyszłości. Należy jednak pamiętać, że statystyki te są źródłem informacji, z którego należy korzystać ostrożnie i umiejętnie[19].

Po sformułowaniu hipotez należy wyłonić zmienne. T. Pilch stwierdza, że „to, co daje się zaobserwować w każdym zdarzeniu lub zjawisku – to kilka podstawowych cech konstrukcyjnych dla danego zdarzenia, które przyjęło się w metodologii nazywać zmiennymi”[20]. Wyróżniamy zmienne zależne i niezależne. „Zmienna, która czyni się przedmiotem badań, określa się mianem zmiennej zależnej”[21]. Zmienną, której wpływ na zmianę zależną chcemy badać nazywamy zmienną niezależną”[22]. Przyjęte zatem przez badacza zmienne nadają badaniom kierunek, , określają ich cel.

W niniejszej pracy zmienną zależną jest ilość przestępstw w poszczególnych kategoriach popełnionych przez nieletnich w latach 1989-2008 na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Płońsku, natomiast zmienną niezależną jest płeć, wiek i miejsce zamieszkania.

Aby można było dokonać weryfikacji hipotez, konieczne jest nadanie sensu empirycznego pojęciom występującym w hipotezie, czyli ustaleniu ich wskaźników.

T. Pilch u...