2.doc

2. I wojna śiawtowa i system wersalsko-waszyngtoński

·         PRZYCZYNY I WOJNY ŚWIATOWEJ:

·         28.06.1914r.- zamordowanie arcyksięcia austriackiego Franciszka Ferdynanda w Sarajewie (Bośnia i Hercegowina) przez serbskich terrorystów.

·         Spór Austriaków z Serbami o ziemie południowosłowiańskie

·         Rozpad równowagi ustalonej w 1815r. na kongresie wiedeńskim ~Rosja, Austria, Prusy, Francja, Wielka Brytania~ (hegemonia Niemiec; sprzeczność interesów: rywalizacja o wpływy na Bałkanach~Rosja Austro-Węgry Niemcy, wpływy na Bliskim Wschodzie- Niemcy WB, chęć Niemiec do poszerzania swoich kolonii kosztem WB i Francji, Francja chciała odzywkać swoje tereny utracone na rzecz Prus)

·         UCZESTNICY:

·         Państwa centralne- Austro-Węgry, Niemcy, Turcja (od X 1914), Bułgaria (od X 1915)

·         Państwa ententy- Rosja, Francja, WB, Serbia, Japonia, Włochy (od V 1915), Rumunia (od VIII 1916), USA ( od IV 1917)

·         PRZEBIEG:

·         Niemcy- 1905- plan Schlieffena- uderzenie przez neutralną Belgię na Francje i pokonanie jej w ciągu kilku tygodni, następnie przerzucenie wojsk na wschód *plan zawiódł

·         VIII 1914- Niemcy uderzają na Belgię, Luksemburg i Francje; wkroczenie wojsk rosyjskich do Prus Wsch. I ich klęska pod TANNENBERGIEM

·         IX 1914- porażka wojsk niemieckich pod Marną à początek wojny pozycyjnej

·         V-VI 1915- ofensywa wojsk centralnych na wsch. à wyparcie Rosjan z Galicji Wschodniej i Wwy (VIII 1915)

·         XI 1915- stabilizacja na wsch na linii Ryga-Baranowicze-Pińsk-Krzemieniec

·         II 1916- bitwa pod Verdun

·         VI 1916- ofensywa rosyjska w Galicji Wschodniej; interwencja niemiecka ratuje Austro-Węgry

·         1.II 1917- niemcy ogłaszają rozpoczęcie nieograniczonej wojny podwodnej à co było niezgodne z umowami międzynarodowymi à 6.IV 1917 USA wypowiada wojne Niemcom

·         IV-V 1917 nieudana ofensywa wojsk francuskich w Szampanii

·         VI- VII 1917 nieudana ofensywa Rosji na pd odcinku frontu à stopniowy rozkład armmi rosyjskiej w wyniku rewolucji

·         IX-X 1917 Niemcy zajmują rosyjskie wybrzerze Bałtyku

·         III 1918 POKÓJ BRZESKI- między Rosją a p. centralnymi

·         VII 1918 porażka wojsk niemieckich (w 2 wojnie nad Marną) à kontratak aliantów i odwrót wojsk niemieckich

·         IX 1918 kapitulacja Bułgarii

·         X 1918 rozkład Austro- Węgier; zawieszenie broni przez Turcję

·         3 XI 1918 kapitulacja Austrii; wybuch rewolucji w Niemczech

·         11.XI 1918 podpisane przez Niemcy zawieszenie broni

·         SKUTKI:

·         Olbrzymie straty ludzkie i zniszczenia materialne

·         Milionowe armie – olbrzymie aparaty administracyjne, instytucja sztabu generalnego

·         Wojna pozycyjna- długotrwałe wojny oparte na obronie

·         Urzywanie broni altyleryjskiej i karabinów

·         Użycie broni chemicznej- gazów bojowych

·         Użycie na dużą skale lotnictwa

·         Na morzach- pancerniki i krążowniki, okręty podwodne

·         Klęska Niemiec,  + Osłabienie Francji + Przejściowa nieobecność na scenie politycznej Rosjii = utrudnienie powstania nowych zasad równowagi europejskiej

·         Powstanie nowych państw w Europie spowodowało wiele nowych konfliktów politycznych i terytorialnych

·         Znaczna interwencja USA  w sprawy europejskie à osłabiona Europa zaczęła tracić swoją dominującą pozycję w polityce światowej

·         Obecność w wojnach żołnierzy kolonijnych z innych kontynentówà przyspieszenie dążeń narodowowyzwoleńczych w Azjii i Afryce

ANTYSEMITYZM- postawa wyrażająca wrogość wobec Żydów (jako źródło zła na świeice). Stawał się również częścią ideologii politycznej- podstawa polityki III Rzeszy à ustawa norymberska 15.09.1945r; eksterminacja ludności żydowskiej- Holocaust

ARABSKO-IZRAELSKIE WOJNY- Izrael a kraje arabskie- zarzewie konfliktu bliskowschodniego.

1. 14.V.1948- proklamowanie powstania niepodległego państwa – IZRAELa
2. XI.1947- decyzja Zgromadzenia Ogólnego ONZ o przejęciu przez Izrael 56% terytorium Palestyny
3. 11.V.1948- atak krajów arabskich (Egipt, Syria, Jordania, Palestyna, Liban, Irak, Arabia Saudyjska) na Izrael à A: opanowują Negew, Jerozolimę i Górną Galileę; I: obronił dolinę Jordanu
4. 11.06.1948- ONZ- 28-dniowy traktat pokojowy, na którego mocy Negew otrzymują A, Galileę- I, Jerozolima- pod administracją ONZ, Palestyna przekazana Jordanii à traktat ten został odrzucony przez oby dwie strony konfliktu
5. 09.VII.1948- dalsze wojny:

·         16.VII- I zdobywa Nazaret

·         VII- ciężkie wojny na froncie egipskim

·         18.VII- kolejny rozejm <w tym czasie I dokonuje rozbudowy lotnictwa wojskowego, za pomocą którego dokonuje później zbombardowania Kairu i Damaszku>

·         X- wyparcie Egipcjan z Galilei

·         XI/XII- wojny w strefie Gazy zakończone sukcesem I, który wkroczył na terytorium półwyspu Synaj

·         29.XII- rozejm za pośrednictwem, którego 02.01 I wycofuje się z Synaju i sprawuje kontrolę nad Zachodnią Galileą i Jerozolimą

6. Traktaty pokojowe:

·         24.I.1949- izraelsko-egipski układ o zawieszeniu broni (uznanie linii frontowych za granice)

·         23.III- układ I i Libanu (I wycofuje się z ziem libańskich)

·         03.IV- układ pokojowy izraelsko-jordański

·         20.VII- układ izraelsko-syryjski

·         W REZULTACIE IZRAEL POWIĘKSZYŁ SWE TERYTORIUM; WOJNY TE NAZYWANE BYŁY WALKĄ O NIEPODLEGŁOŚĆ

7. SUESKI KRYZYS

·         Od 1954r zaostrzyły się stosunki egipsko-izraelskie, po przejęciu władzy w E przez Gamala Abdela Nasera; ataki terrorystyczne; zamknięcie cieśninyTiran dla żeglugi I

·         VI.1956- opuszczenie strafy Kanału Sueskiego przez żołnieży WB

·         26.VII.1956- Naser rozpoczyna nacjonalizację Kanału Sueskiego

·         IX/X- tajne rozmowy francusko-brytyjskie/francusko-brytyjsko-izraelskie

·         29.X- I atakuje E na półwyspie Synaj <sukces I>

·         31.X- lotnictwo brytyjskie i francuskie bombarduje bazy wojskowe E + kapitulacja E przed I w strefie Gazy

·         5.XI- I osiąga Kanał Sueski + desant i opanowanie Port Said i Port Fuad przez WB i F

·         7.XI- ustanie działań wojennych à 22.XII wycofanie wojsk WB i F, pod naciskiem społeczności międzynarodowej; I wycofuje się z Synaju i do 1957 zatrzymuje Strefę Gazy

8. SZEŚCIODNIOWA WOJNA (5-10.VI.1967)

·         Konflikt między I a Egiptem, Jordanią i Syrią à Naser zarządał 16 V wycofania wojsk ONZ rozgraniczających wojska E od I (co nastąpiło w 3 dni później), E zajmuje Strefę Gazy i Zatokę Akaba (zamknięcie dla statków I)

·         5.VI- wojska I pod dowództwem Mosze Dajana à lotnictwo- zbombardowanie lotnisk E, syryjskich, jordańskich i irackich; jednostki pancerne skierowane w Strefę Gazy i na półwysep Synaj (sukcesy I) + fron jordański- ostrzeliwanie Zachodniej Jerozolimy i opanowanie strefy zdemilitaryzowanej przez J, po kontrataku I armia J poniosła poważne straty i została zmuszona do odwrotu

·         7.VI- osiągnięcie Kanału Sueskiego, czyli opanowanie całego pół. Synaj, całej Jerozolimy i Zachodniego Brzegu Jordanu

·         8.VI- Jordania prosi o zawieszenie ognia

·         5,6,7.VI- front syryjski- Wzgórza Golan i Wschodnia Galilea (sukcesy S)à przełamanie obrony I i wkroczenie na ich teren

·         8.VI- po pokonaniu E, wojska I skierowane zostały na front S

·         9.VI- rozpoczęcie ofensywy przez I na frnocie S (S byli zmuszeni do odwrotu)

·         10.VI- I opanowuje Wzgórza Golan i wstępuje na terytorium S à działania wojenne ustają po interwencji ONZ

·         Wojna zakończona całkowitym zwycięstwem I (uzyskał Strefę Gazy, pół Synaj, Jerozolimę, Zach Brzeg Jordanu i Wzgórza Golan

9. YOM KIPPUR WOJNA tzw. Październikowa/ wojna 10 ramadanu

·         Arabowie przygotowywali się do rewanżu po wojnie 6. dniowej.

·         X.1972- decyzja prezydenta E Anwar Sadata o zaatakowaniu I w najbardziej dogodnym momencie „OPERACJA ISKRA”

·         6.X.1973- uderzenie na I (w święto Yom Kippur- Święto Pojednania) przez E i S na Wzgórzach Golan + w ciągu 2 dni sforsowały Kanał Sueski (odwrót I)

·         11.X- ofensywa I- zepchnięcie S poza linię działań z 1967 + pomoc S oddzaiłów jordańskich i irackich (co powstrzymało I)

·         14.X- bitwa pancerna na Synaju (zwyciestwo I)

·         15.X- pozycyjne walki na froncie syryjskim + uderzenie na stanowiska E

·         16.X- desant I na Kanał Sueski

·         23.X- E walczący na Synaju zostają odcięci od zaplecza

·         24.X- nacisk ONZ i supermocarstw na zaprzestanie wojny

·         UMOCNIENIE SYTUACJI POLITYCZNEJ I MILITARNEJ IZRAELA NA BLISKIM WSCHODZIE              - I wycofał wojska z Kanału Sueskiego 18.01.1974

ARAFAT JASER (1929-2004)- polityk palestyński; walczył w wojnie arabsko-izraelskiej w 1948; 1956- uczestniczył w walkach przeciwko WB i F w Strefie Kanału Sueskiego; założyciel zbrojnej organizacji palestyńskiej al.-Fatah; podczas działań terrorystycznych przyjął przydomek Abu Ammar; sojusznik ZSRR i bloku komunistycznego

ATLANTYCKA KARTA 1941- dokument podpisany przez prezydenta USA Franklina Delano Roosvelta i premiera WB Winstona Churchilla à wyrzeczenie się ekspansji terytorialnej; nieakceptowanie zmian terytorialnych bez zgody zainteresowanych narodów; prawo wszystkich narodów do wybrania sobie form rządów; równy dostęp wszystkich państw do handlu światowego; międzynarodowa współpraca gospodarcza, mająca na celu postęp i rozówj ekonomiczny; pokój i bezpieczeństwo narodowe po ostatecznym zniszczeniu dyktatury nazistowskiej; swobodnej żeglugi po zakończeniu wojny; dążenia do wyrzeczenia się przemocy w stosunkach międzynaorodwych; rozbrojenia państw agresywnych + podpisało ją 47 krajów (w tym ZSRR z wielkimi zastrzeżeniami) + karta ta jest najważniejszym elementem na drodze do utworzenia ONZ

BAŁKAŃSKIE WOJNY (1912-1913)

1. konflikty zbrojne pomiędzy państwami bałkańskimi, wykorzystanie osłabienia Turcji po wojnie z Włochami
2. 13.III.1912- Bułgaria i Serbia zawarły układ sojuszniczy (oderbanie Turcji Macednonii)
3. VII.1912- antykurecki układ między Bułgarią a Czarnogórą (w X także z Serbią) i z Grecją w V
4. 9.X.1912- atak Czarnogóry na Turcję + po 10 dniach Bułgaria, Grecja i Serbia
5. porażki Turcji: pod Kumanovem i Bitolą z Serbią, Kirkklise i Luleburgas z Bułgarią
6. XI.1912- dotarcie S do Adriatyku i B do Czataldży
7. 3.XII- zawieszenie broni na proźbę Konstantynopolu
8. 3.II.1913- wznowienie działań wojennych (Turcja utraciła twierdze: Adrianopol i Janinę
9. 30.V- traktat pokojowy w Londynie à Turcja traci zaiemi położone na zachód od linii łączącej misto Efez z Midią; Grecja uzyskuje Kretę, Trację zach i Macedonię pd; Serbowie otrzymują Macedonię i wraz z Czarnogórą sandżak nowopazarski
10. konflikt austriacko-serbski o Bośnię i Hercegowinę podlegającą Austro-Węgrom à przyczyna I wojny światowej

BITWA O ANGLIĘ (1940)

1. walki powietrzne pomiędzy WB a Niemcami
2. operacja Lew Morski
3. użycie pierwszy raz radaru (WB)
4. największa w dziejach batalia powietrzna

BOLSZEWICY- partia komunistyczna sprawująca rządy w Rosji i ZSRR w latach 1917-1991; Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR) na czele z Leninem; kluczowe stanowiska w Armii Czerwonej i administracji terenowej; następcy : Stalin, Chruszczow (KPZR), Breżniew

BREŻNIEW LEONID (1906-1982)- długoletni skretarz generalny KPZR; opuścił wojsko ze stopniem generała brygady; kolejno był: I sekretarzem Komitetu Obwodowego, I sekretarz KCKP Mołdawii, z-ca Prezydium KC i sekretarz KC; minister Obrony, I sekretarz KC KP Kazachstanu, sekretarz KC KPZR, członek Prezydium KC, przewodniczący Rady Najwyższej ZSRR, I sekretarz KC KPZR; autor doktryny Breżniewa

BRZESKI TRAKTAT 1918- układ pokojowy między ZSRR a Niemcami, Austro-Węgrami, Turcją i Bułgarią;kończy działania frontu wschodniego po I wojny światowej; głównym orędownikiem tej umowy był Włodzimierz Lenin. Rosja zrzekła sięziem polskich, Litwy, Finlandii, Estonii, Łotwy i Ukrainy na rzecz Niemiec, oraz Rosja została zobowiązana do przeprowadzenia demilitaryzacji à po kapitulacji Niemiec tj. 13.XI.1918 Rosja anulowała traktat

CAMP DAVID 1979              - UKŁAD W Camp David- izraelsko-egipskie porozumienie wynegocjowane pod auspicjami USA; wejście na drogę współpracy: nawiązanie stosunków dyplomatycznych, zgoda na demilitaryzację obszarów przygranicznych, I zobowiązał się od wycofania wojsk z Synaju (zdobytego w wojnie 6. dniowej), zezwolenie na powołanie autonomicznych instytucji palestyńczyków zamieszkujących Zachodni Brzeg Jordanu; E został wyizolowany ze świata arabskiego po podpisaniu tego układu, został oskarżony o paktowanie z wrogiem i zdradę narodu arabskiego

CHRUSZCZOW NIKITA (1894-1971)- polityk radziecki, I sekretarz KPZR, premier; doprowadził do osłabienia zimnej wojny, poprawy stosunków z Jugosławią, poszerzenie swobody państw satelickich; wzbudzał niezadowolenie z powodu proponowanych reform gospodarczych i administracyjnych; brak perspektyw poprawy życiowej i równoczesne złagodzenie terroru doprowadziło do wybuchów niezadowolnenia społecznego.

CHURCHILL WINSTON (1984-1965)- brytyjski mąż stanu, dwukrotny premier, kierował krajem podczas II wojny światowej, polityk uważany za jaednego z twórców zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami; laureat Literackiej Nagrody Nobla (II wojna światowa- 6 tomów); tytuł lorda, honorowego obywatela USA. „Demokracja jest najgorszą formą rządu, za wyjątkiem wszystkich znanych do tej pory ustrojów”

DMOWSKI ROMAN (1864-1939)- polityk, twórca polskiego ruchu nacjonalistycznego; Liga Narodowa, walczył z ruchem socjalistycznym; NIEMCY, ROSJA I KWESTIA POLSKA; utwprzył Komitet Narodowy Polski; reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu (walka o kształt zachodnich i pn granic!)

II wojna światowa (1939-1945)

1.      największy w dziejach ludzkości konflikt zbrojny, którego przyczyną były ekspansjonistyczne dążenia Niemiec hitlerowskich, Japonii (chińsko-japońska wojna) i Włoszech faszystowskich (abisyńska wojna) oraz ustępliwa polityka WB i Francji

WOJNA W EUROPIE (1939-1941)

1. złamanie traktatu wersalskiego (ograniczenia sił zbrojnych, dokonanie przez III Rzeszę zaboru Austrii (1938) i części Czechosłowacji i miała roszczenia terytorialne względem Polski (Gdańsk i korytarz łączący N z Prusami Wschodnimi)
2. podpisanie przez IIIR i ZSRR układu o podziale wpływów w Europie Środkowej – Ribbentrop- Mołotow Pakt
3. 1.IX.1939- N atakują Polskę, rozpoczynając tym samym II wojnę światową.
4. 3.IX.- WB i Francja wypowiadają N wojnę~ tzw. Dziwna wojna – nie podjeli żadnych działań
5. 9.IV.1940- N atak na Danię (zdobyta w ciągu 1 dnia) i Norwegię (wspierana przez brytyjsko-francuski korpus ekspedycyjny – do 10.VI.1940)
6. 10.V.- ofensywa N na Francję (ominięcie linii Maginota przez Belgię i Holandię) à pokonanie wojsk F i zmuszenie do ewakuacji pomocniczych wojsk WB
7. 22.VI- akt zawieszenia broni à N zaczeli okupację pn i zach obszarów F, a na pd utworzono Państwo Francuskie z siedzibą w Vichy (marszałek P. Petain)
8. VIII-X- Bitwa o Anglię
9. 10.VI- Włochy rozpoczynają wojnę z F (bez wyraźnych sukcesów)
10. 28.X- Włochy atakują Grecję (zakończone ich porażką)
11. 6.IV.1941- pomoc wojsk N w walkach W przeciw Grecji i zaatakowanie Jugosławi (sukces N)

WALKI W AFRYCE (1940-1943)

1. 13. IX.1940- armia włoska zaatakowała z obszaru Libii terytorium Egiptu, bronione przez wojska brytyjskie à do lutego 1941- Anglicy zdobywają Cyrenajkę i wsch Libię
2. III.1941- przystąpienie do walki korpusu pancernego N (Afrika korps) à siły N-W przeszły do kontrofensywy powstrzymanej przez WB w Egipcie (pod El-Alamain)
3. XI.1942- wojska WB-USA wylądowały w Maroku i Algerii na co N wkroczyły do nieokupowanej części F
4. ...