Obecne czasy w coraz szerszym stopniu cechuje plaga szalejącej przestępczości, i to często groźnej: kradzieże, bandytyzm, rozboje, gwałty, morderstwa. Aby temu przeciwdziałać osoby skazane osadzane są zakładach karnych tzw. więzieniach. Więzienie stało się w XX wieku uniwersalnie stosowanym przez państwo środkiem przymusu, swoistą metodą wychowawczą, którą państwo dysponuje wobec obywateli. Zakłady karne są przeznaczone do resocjalizacji osób, które znalazły się w konflikcie z prawem, weszły na drogę przestępstwa i zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądowym na karę pozbawienia wolności. „W zakładzie karnym oddziałują na siebie dwie społeczności o różnej strukturze wewnętrznej : służba więzienna i skazani. Zasadniczy tryb więzi społecznej łączącej te dwie grupy osób to nadrzędność – podporządkowanie, przy czym podporządkowanie to ma charakter przymusu, ponieważ jedna grupa podporządkowuje swoim celom drugą”<1>.Resocjalizacyjne cele takiej kary są przedstawione w Kodeksie Karnym Wykonawczym – „ma ona polegać na kształtowaniu społecznie pożądanej sprawy, wdrażaniu do pracy i poszanowania porządku prawnego. Działalność resocjalizacyjna polegać ma na poddaniu skazanego dyscyplinie i porządkowi oraz na oddziaływaniu poprzez pracę , naukę, zajęcia kulturalno-oświatowe. Jej głównym celem powinno też być uświadomienie sobie przez skazanego społecznej szkodliwości dokonanego czynu, do kształtowania poczucia odpowiedzialności, dyscypliny społecznej, postawy obywatelskiej, szacunku dla innych i kultury życia społecznego”<2>.Już bardzo dawno temu pedagodzy uznali, że wychowanie jest w swej istocie procesem społecznym organizowanym przez społeczeństwo, bądź przy pomocy powołanych do tego instytucji lub przez samoistne oddziaływanie form i wzorców życia społecznego. Od wielu lat prowadzi się dyskusje nad przydatnością kary pozbawienia wolności dla prawidłowego i skutecznego procesu resocjalizacji. Celem kary pozbawienia wolności jest odizolowanie przestępcy od społeczeństwa, jak również wskazanie mu drogi do dalszego uczciwego życia. Istnieje wiele poglądów dotyczących skuteczności kary pozbawienia wolności – powszechnie uważa się, iż kara powinna być dostosowana do osobowości przestępcy, a jej skuteczność mierzona stopniem przystosowania społecznego jaki osiągnie skazany. Proces resocjalizacji powinien uwzględniać przygotowanie więźnia do życia jakie podejmie on po wyjściu z zakładu karnego. W zakładach karnych znajdują się skazani w różnym wieku, pochodzący z różnych środowisk społecznych i różnych regionów . Trudności gospodarcze kraju, brak pracy powodują, że duża grupa młodych ludzi szuka łatwego zarobku poprzez kradzieże i rozboje. Duże znaczenie dla zwiększenia przestępczości ma środowisko rodzinne – np. brak jednego z rodziców, trudności w szkole, brak zainteresowania ze strony rodziców problemami dorastającej młodzieży, pochodzenie z rodzin wielodzietnych czy odbywanie kary pozbawienia wolności przez jednego z rodziców. Przestępstwa jakie popełnili skazani to zazwyczaj przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu ludzkiemu, mieniu i rodzinie. Są to najczęściej ciężkie pobicia z naruszeniem zdrowia, uchylanie się od płacenia alimentów, znęcanie się nad rodziną, pospolite złodziejstwa. W zakładzie nie ma podziału skazanych na grupy według przestępstw jakie popełnili i dlatego trudno tu mówić o resocjalizacji. Zakłady karne są znacznie przepełnione, odsiaduje w nich karę o wiele więcej osób niż przewidują to normy. Sprawą, która w znacznym stopniu determinuje resocjalizację skazanych jest tzw. „drugie życie”, zazwyczaj zwane przez więźniów „grypserą”. Można przyjąć, że „drugie życie jest formą odtwarzania warunków jakie skazani mieli na wolności. Napotykamy tu bowiem zjawisko, kiedy więźniowie sami stwarzają sobie bodźce, skomplikowaną strukturę społeczną, wzbogacają możliwość udziału w różnych grupach, różnicują system wykonywanych ról społecznych. Stwarzają sobie możliwość podejmowania decyzji o swoim i cudzym losie, odzyskują poczucie własnej wartości. Wszystkie te działania mają na celu odtworzenie środowiska wolnościowego, jednakże ze względu na fakt, że proces odtwarzania występuje w warunkach nienaturalnych, jego efekty przybierają często formy patologii społecznej”<3>. Decydujące znaczenie mają tu recydywiści – oni nadają tempo i cel więziennego życia, podejmują decyzje i działania, którym reszta więźniów musi się podporządkować. Zrzeszanie się więźniów w tzw. „grupy nieformalne” tj. grupy, które powstają w środowisku więziennym bez udziału i akceptacji administracji zakładu karnego są ściśle związane z powstawaniem zjawisk patologicznych na terenie więzienia. Związki takie funkcjonują na terenie każdego zakładu karnego, a ich działalność jest niebezpieczna nie tylko dla personelu ale i dla innych więźniów, którzy nie należą do tych grup. Przyjmowanie nowych członków go „grypsujących jest określone pewnymi zasadami i rytuałem. Jest to tak zwana „ subkultura więzienna”. Określa ona układ grupy, role poszczególnych członków grupy, cele działania i zasady funkcjonowania. „Drugie życie” istniejące w więzieniach jest bardzo groźne. Uniemożliwia stosowanie działań resocjalizacyjnych, oświatowych i wychowawczych, wprowadza terror i zastraszenie. Przeciwstawia się wszelkim próbom poprawy środowiska skazanych. Podstawowymi metodami resocjalizacji, jakie są stosowane w zakładach karnych w Polsce jest nauka, praca, zajęcia kulturalno-oświatowe. Coraz powszechniejsze stało się także rozwijanie kontaktów ze społeczeństwem i rozwijanie działalności kulturalno oświatowej – prowadzone są dyskusyjne kluby filmowe, szerzone czytelnictwo książek i prasy, słuchanie audycji radiowych a także prowadzenie własnego radiowęzła. Często organizowane są pogadanki i prelekcje z różnymi ciekawymi osobami, konkursy, imprezy artystyczne. Więźniowie mogą spróbować swoich sił w zespołach zainteresowań a także w pracy twórczej jaką jest malarstwo i rzeźba.
michalina793