Przedmowa
– Czemu pieśni twoje tak krótkie? – zapytano ptaka. – Czy nie starczy ci oddechu?
– Mam bardzo wiele pieśni – odparł ptak – chciałbym je wszystkie przekazać światu.
Tę alegorię, znalezioną w notatniku Czechowa, pozwalam sobie przytoczyć na wstępie
do tych kilkunastu świeżo przetłumaczonych jego opowiadań.
Czechow należy nie tylko do wielkich, ale i do najbardziej kochanych pisarzy Rosji i
świata. Ze wszystkich jego utworów przebija bowiem głęboka i serdeczna miłość do
człowieka, gorący protest przeciwko krzywdzie i poniżeniu godności ludzkiej, lak
charakterystyczny dla epoki, w której żył. A był to okres rozpanoszenia się reakcji,
bezwzględnego dławienia wszelkich przejawów postępowej myśli: okres „czarnej solni",
pogromów Żydów. Wśród postępowej inteligencji rosyjskiej szerzył się głęboki pesymizm,
brak wiary w możliwość wywalczenia lepszej przyszłości. Ruch robotniczy zaczynał się
dopiero organizować i nie przedstawiał jeszcze w tym okresie decydującej siły politycznej,
zdolnej do pociągnięcia za sobą postępowej inteligencji, zdolnej do wskazania jej drogi walki.
Pojawienie się wielkiego humorysty, umiejącego śmieszyć i rozczulać do łez, to jakby
rześki powiew świeżego powietrza w dusznej więziennej celi. Czechów był
przedstawicielem tej lepszej części inteligencji końca wieku XIX, która rozumiała, że tak dalej
żyć nie można.
Nie był on rewolucjonistą, nie wyprzedzał swej epoki jak współczesny mu wielki
Sałtykow Szczedrin. Na dramatyczne pytanie – „co robić" – Czechów nie umiał odpowiedzieć.
Natura jego miękka i podatna na sugestię ulegała nastrojom społeczeństwa, odzwierciedlała
jego załamanie po latach osiemdziesiątych i stopniowe wznoszenie się aż do rewolucji 1905 r.,
której Czechow już nie dożył.
Dzieło jego to olbrzymia mozaika z drobnych, najdrobniejszych kamyczków całego życia
rosyjskiego w latach panowania Aleksandra III, wymowny i przekonywający akt
oskarżenia.
Piętnuje w nim ospałość, tępotę, służalczość aparatu państwowego, szarzyznę i martwotę
ówczesnego życia. W owe lata samo realistyczne postawienie problemów życia, pokazanie
bezgranicznej tępoty carskiego aparatu państwowego działało rewolucyjnie, ...
clemat