fotografia czarno-biała.pdf

FOTOGRAFIA CZARNO-BIA£A

Kiedy spytamy przygodnie napotkan¹ na ulicy osobê, z czym kojarzy siê jej fotografia czarno-bia³a, to z du¿ym

prawdopodobieñstwem us³yszymy, ¿e z ciemni¹, powiêkszalnikiem, kuwetami i chemi¹. Jednak w ostatnim

okresie wiele siê zmieni³o w fotografii – czarno-bia³e zdjêcia mo¿na tworzyæ bez wchodzenia do ciemni. Rolê po-

wiêkszalnika przejmuje komputer wyposa¿ony w odpowiednie oprogramowanie, a kuwety z chemi¹ zastêpuj¹

drukarki atramentowe lub printery cyfrowe.

Zdjêcie zeskanowane z ne-

gatywu Ilford FP4 Plus for-

matu 6 x 9 cm w skanerze

Nikon Super Coolscan

9000ED w trybie RGB 48

bitów. Z tego pliku wyko-

nano wszystkie obrazy do

porównania.

Technologia cyfrowa tylko pozornie uproœci³a fotografowa-

nie. Nadal do tworzenia piêknych zdjêæ potrzebny jest talent,

„dobre oko”, du¿o wolnego czasu i niema³e umiejêtnoœci

w wykorzystaniu komputera. Tak naprawdê, wcale nie jest ³a-

twiej, jest tylko inaczej. Twórczy mi³oœnik fotografii powinien

opanowaæ w stopniu bardzo dobrym obie techniki – tradycyj-

n¹ i cyfrow¹.

W poprzednim artykule z tego cyklu ( foto 4/2005) przed-

stawi³em mo¿liwoœci tkwi¹ce w ró¿nych metodach rejestracji

obrazu – tradycyjnej na b³onie œwiat³oczu³ej i cyfrowej na pó³-

przewodnikowej matrycy. Wspomnia³em równie¿ o tym, ¿e

mimo wszystko nadal pozostajê wierny obróbce ciemniowej,

traktuj¹c komputer jedynie jako szkicownik.

Niedawno jednak otrzyma³em propozycjê publicznej pre-

zentacji moich zdjêæ w presti¿owej galerii. Postawiono mi tyl-

ko jeden warunek – „trzeba przygotowaæ czterdzieœci zdjêæ,

mog¹ byæ to prace ju¿ wystawiane, otwarcie wystawy odbê-

dzie siê za dwa dni”. Stan¹³em przed problemem. Czas po-

trzebny na w³asnorêczne przygotowanie takiej liczby zdjêæ tra-

dycyjn¹ metod¹, na papierach srebrowych, by³ zdecydowanie

za krótki, a nie wypada³o odmówiæ organizatorowi. Musia³em

zdecydowaæ siê na technologiê cyfrow¹, czyli zlecenie wyko-

nania powiêkszeñ z plików. Mam taki zwyczaj, ¿e ka¿de nowe

zdjêcie (odbitkê lub negatyw), które zosta³o zakwalifikowane

przeze mnie do publicznej prezentacji, skanujê i archiwizujê

na p³ytach CD. Mog³em zatem siêgn¹æ do swojej „spi¿arni”

i pos³u¿yæ siê jednym z opisanych ni¿ej sposobów wykonania

zdjêæ na wystawê.

Wydruk atramentowy

Drukowanie fotografii przy u¿yciu drukarek atramentowych

i ploterów zdobywa coraz wiêksz¹ popularnoœæ. Podstawow¹

zalet¹ jest szybkoœæ otrzymania gotowego obrazu. Dostêpne

obecnie na rynku drukarki atramentowe s¹ w stanie drukowaæ

z rozdzielczoœci¹ ponad 5000 dpi, co zapewnia wierne odda-

nie najdrobniejszych szczegó³ów i ³agodnych przejœæ tonal-

nych. W praktyce wystarcza zupe³nie rozdzielczoœæ 1440 dpi.

Pewne problemy pojawiaj¹ siê jednak przy wykonywaniu fo-

tografii czarno-bia³ych. Otó¿ drukowanie tylko przy u¿yciu atra-

mentu czarnego sprawia, ¿e w efekcie mo¿emy otrzymaæ ob-

raz zbyt ciemny w cieniach, z wy¿artymi œwiat³ami, na którym

pó³tony tworzone s¹ jedynie poprzez ró¿ne rozmieszczenie na

obrazie czarnych punktów. Efekt daleko odbiega od wygl¹du

tradycyjnej odbitki sporz¹dzonej na papierze srebrowym.

Drukowanie czarno-bia³ego obrazu przy u¿yciu kolorowych

atramentów sprawia, ¿e mog¹ (choæ nie musz¹) pojawiæ siê

na nim niekorzystne dominanty barwne. Rozwi¹zaniem tego

foto 126

z pliku

– ale jak?

problemu jest zastosowanie specjalnych atramentów do foto-

grafii czarno-bia³ej produkowanych przez firmy Lyson, Perma-

Jet, HP, a ostatnio tak¿e przez Epsona. Najwiêkszym uzna-

niem wœród mi³oœników fotografii czarno-bia³ej ciesz¹ siê pro-

dukty dwóch pierwszych firm. Do druku u¿ywany jest zestaw

czterech (lub szeœciu, zale¿nie od modelu drukarki) atramen-

tów – jeden czarny i pozosta³e szare, zapewniaj¹cy doskona³e

odwzorowanie pe³nej skali pó³tonów.

Powiêkszenia wykonane na papierze barytowanym Ilford Multigrade IV FB.

Zdjêcie górne sporz¹dzono metod¹ tradycyjn¹, kopiuj¹c optycznie obraz

z negatywu pod powiêkszalnikiem. Zdjêcie dolne powsta³o nastêpuj¹co:

zeskanowano negatyw, wprowadzono korekcjê krzywych, po czym na-

œwietlono ponownie plik na negatyw i skopiowano obraz optycznie pod po-

wiêkszalnikiem.

Metoda kopiowania

„negatyw – skanowanie – plik – powiêkszalnik”

Metodê tê wykorzystujemy w przypadku, gdy obraz zmodyfikowany

cyfrowo chcemy przenieœæ na papier barytowy.

Czêsto zdarza siê, ¿e podczas wykonywania zdjêæ aparatem analogo-

wym w wyniku b³êdnego pomiaru ekspozycji otrzymamy niedoœwie-

tlony negatyw. Mo¿e on zawieraæ czytelne szczegó³y w cieniach ob-

razu, jednak posiada zbyt ma³¹ gêstoœæ, aby mo¿na by³o otrzymaæ

z niego powiêkszenie o zadowalaj¹cej jakoœci. W tym przypadku taki

negatyw skanujemy i wykorzystuj¹c modyfikacjê krzywych w progra-

mie graficznym rozjaœniamy w ten sposób partie cieni.

Podczas wykonywania prezentowanego w tekœcie zdjêcia przy-

mkniêcie przys³ony o jedn¹ dzia³kê wiêcej spowodowa³oby,

¿e ponad po³owa szczegó³ów „utonê³aby” w czerniach.

Wydruki atramentowe wykonane przy u¿yciu atramentów do zdjêæ czarno-bia³ych Lyson Quad Black Neutral na ró¿nych rodzajach papierów. Producent atra-

mentów nie zaleca drukowania na papierach b³yszcz¹cych. W przypadku papieru b³yszcz¹cego widoczne jest fioletowe zabarwienie obrazu, choæ u¿yto atra-

mentów szarych i czarnego. Wykorzystano nastêpuj¹ce papiery (od lewej): Fomei Gloss, Hahnemulle Matt, Lyson Matt i MH1481 Matt.

Naœwietlanie papierów œwiat³oczu³ych

przy u¿yciu maszyn cyfrowych

W minilabach optycznych starej generacji kopiowanie ne-

gatywów czarno-bia³ych sprawia³o powa¿ne problemy (kali-

bracja). W maszynach cyfrowych mo¿na wykonaæ odbitki

z negatywów czarno-bia³ych, kolorowych jak równie¿ diapo-

zytywów.

W zastosowaniach g³ównie profesjonalnych do naœwie-

tlania z cyfrowych plików na œwiat³oczu³y papier s³u¿¹ spe-

cjalistyczne urz¹dzenia, takie jak wielkoformatowa naœwie-

tlarka Durst Lambda L130, czy cyfrowy powiêkszalnik De

Vere 504 DS.

Ten sposób znany jest wszystkim, którzy zamawiaj¹ od-

bitki w minilabach, choæ wiêkszoœæ klientów nie zdaje sobie

sprawy z jego istoty i przebiegu. W pierwszej kolejnoœci

skanowany jest negatyw, a nastêpnie obraz jest naœwietla-

ny z pliku cyfrowego na papier œwiat³oczu³y w printerze.

Przy sporz¹dzaniu odbitek ze zdjêæ zapisanych przez aparat

cyfrowy na kartê pamiêci, lub zarchiwizowanych na p³ytach

CD, stosowany jest oczywiœcie tylko drugi etap procesu.

Obraz jest naœwietlany przez specjalne g³owice. ´ ród³em

œwiat³a w takich g³owicach s¹ byæ diody LED lub lasery emi-

tuj¹ce œwiat³o w barwach RGB.

Porównanie czarno-bia³ych obrazów

z drukarki i naœwietlarki

Naœwietlarka Durst Lambda L130

Przed podjêciem decyzji, jakiej technologii cyfrowej u¿yjê

przy przygotowaniu zdjêæ na wystawê, zwróci³em siê do la-

boratoriów dysponuj¹cych odpowiednimi urz¹dzeniami

z proœb¹ o wykonanie z wybranego przeze mnie z archiwum

cyfrowego pliku dwóch czarno-bia³ych obrazów – wydru-

ków lub zdjêæ na papierze. Plikiem wyjœciowym by³o zeska-

nowane w trybie RGB zdjêcie pochodz¹ce z negatywu

Ilford FP4 Plus. Obraz po zeskanowaniu posiada³ delikatny

fioletowo-czerwony odcieñ (efekt podobny do odbitki czar-

no-bia³ej tonowanej w tonerze selenowym). Jeden obraz

mia³ byæ wykonany z zachowaniem istniej¹cej dominanty

barwnej, natomiast drugi – po korekcji do skali szaroœci. Nie

wprowadzano ¿adnej korekcji kontrastu. Uzyskane rezultaty

widaæ na prezentowanych zdjêciach.

Punktem odniesienia do oceny zdjêæ w skali szaroœci by-

³a odbitka wykonana tradycyjn¹ metod¹ ciemniow¹ na pa-

pierze barytowanym przy u¿yciu profesjonalnego powiêk-

szalnika Durst. Chcia³em siê przekonaæ, w jakim stopniu od-

bitki wykonane alternatywnymi metodami bêd¹ odbiegaæ

swoim wygl¹dem od przyjêtego wzorca. Ocenia³em repro-

dukcjê szczegó³ów w œwiat³ach i cieniach, jak równie¿ od-

wzorowanie skali tonalnej.

Wynik testu jest kwesti¹ subiektywnego odbioru, jednak

obrazy z pliku uzyskane cyfrowymi metodami wysz³y zaska-

kuj¹co pozytywnie. Dodam jeszcze, ¿e ewentualne drobne

Durst Lambda L130 to

urz¹dzenie naœwietlaj¹-

ce obrazy na noœniki

œwiat³oczu³e refleksyj-

ne – tradycyjne papiery

czarno-bia³e lub barw-

ne, jak i transparentne,

konfekcjonowane w ro-

lach o szerokoœci od 20

do 50 cali. Obraz na-

œwietlany jest przy u¿y-

ciu g³owicy laserowej RGB w rozdzielczoœci 200 i 400 dpi (ekwiwa-

lent wydruku o rozdzielczoœci 4000 dpi) z 36-bitow¹ g³êbi¹ barw. Na-

œwietlane obrazy mog¹ byæ stworzone przy u¿yciu programów ta-

kich jak Quark XPress, Adobe PageMaker, Adobe Photoshop, Illu-

strator, Macromedia Freehand itp. Obs³ugiwane formaty plików to

TIFF (RGB i skala szaroœci), PPM i JPEG, a tak¿e Post Script Level 3.

Naœwietlarka Durst Lambda L130 sterowana jest przy u¿yciu kom-

putera Compaq XP 1000 Workstation. Oprogramowanie umo¿liwia

wprowadzanie korekcji naœwietlanych obrazów.

foto 128

„wady” (najwiêcej problemów sprawia³a reprodukcja szcze-

gó³ów w „œwiat³ach”) cyfrowych obrazów mog³y zostaæ

usuniête poprzez wprowadzenie nieznacznej korekcji krzy-

wych lub kontrastu. W takich przypadkach niezbêdna jest

bezpoœrednia wspó³praca zamawiaj¹cego z laborantem wy-

konuj¹cym us³ugê.

szoœæ laboratoriów fotograficznych jest w stanie wykonaæ od-

powiednio skalibrowane w skali szaroœci odbitki na papierach

œwiat³oczu³ych. Wreszcie, gdy zaistnieje potrzeba wykonania

powiêkszenia na papierze barytowanym do celów kolekcjo-

nerskich, mog¹ to zrobiæ wyspecjalizowane laboratoria foto-

graficzne (zamówienia realizowane s¹ równie¿ za poœrednic-

twem poczty). Przedstawiona oferta jest dostêpna zarówno

dla posiadaczy tradycyjnych aparatów na b³ony, jak równie¿

dla w³aœcicieli cyfrówek.

Ja nadal wykonujê czarno-bia³e odbitki samodzielnie na pa-

pierze barytowanym. Nale¿ê do tego gatunku ludzi, którzy

uwa¿aj¹, ¿e sami zrobi¹ to najlepiej. Poza tym przyzwyczaje-

nie jest drug¹ natur¹ cz³owieka. Jednak zdjêcia na wystawê,

g³ównie z powodu ograniczonego czasu na ich przygotowa-

nie, dostarczy³em w postaci wydruków atramentowych.

I wszystkim siê podoba³y.

Kilka s³ów na zakoñczenie

Mi³oœnicy fotografii czarno-bia³ej maj¹ wiele powodów do

radoœci. Nie s¹ ju¿ „skazani” wy³¹cznie na pracê w ciemni,

w szkodliwych oparach chemii. Zale¿nie od potrzeb mog¹ wy-

korzystywaæ rozmaite œrodki. Posiadacze drukarek w warun-

kach domowych ³atwo wykonaj¹ samodzielnie wydruki for-

matu A4 lub nawet A3. Gdy zechc¹ przygotowaæ wystawê

z³o¿on¹ z wielkoformatowych fotografii, skorzystaj¹ z oferty

licznych studiów DTP posiadaj¹cych plotery drukuj¹ce. Wiêk-

Robert Urbañski

Wydruki atramentowe przy u¿yciu atramentów barwnych. U góry wydruki wykonane na ploterze wielkoformatowym Epson Stylus Photo 7600 z wykorzy-

staniem atramentów kolorowych Epson Ultrachrome, w rozdzielczoœci 1440 dpi, na papierze Ilford Smooth Glossy (z lewej bez korekcji, z prawej z korek-

cj¹ do skali szaroœci). U do³u wydruki wykonane na drukarce Epson Stylus Photo R-300 z wykorzystaniem atramentów kolorowych Van Son – Art Color

(Holandia), w rozdzielczoœci 1440 dpi, na papierze Lyson Matt (z lewej bez korekcji, z prawej z korekcj¹ do skali szaroœci).

System sta³ego zasilania w atrament w drukarkach Epsona

Technologia druku atramentowego piezo zastosowana w drukarkach Epsona

umo¿liwia zainstalowanie systemów sta³ego zasilania w atrament. Zamiast kosztow-

nych i ma³o wydajnych zasobników „fabrycznych” proste urz¹dzenie z³o¿one z ela-

stycznych rurek dostarcza atrament z zewnêtrznych zbiorników bezpoœrednio do g³o-

wicy drukuj¹cej. Pozwala to na znaczne – oko³o dwudziestokrotne – zmniejszenie

kosztów u¿ywanego atramentu. Wyklucza równie¿ sytuacjê, gdy z powodu zu¿ycia

jednego tylko koloru konieczna jest wymiana ca³ego zasobnika trzy- lub piêciokoloro-

wego. Uzupe³nia siê tylko zu¿yty atrament. Informacje na temat drukarek i rodzajów

atramentów stosowanych w systemach sta³ego zasilania dostêpne s¹ na stronie in-

ternetowej firmy Gelex (www.gelex.pl).

QUAD BLACK

Zastosowanie standardowych kolorowych atramentów do wydruków czarno-bi-

a³ych nie pozwala na uzyskanie wiernego odwzorowania wszystkich tonów w skali

szaroœci. Umo¿liwia to proces Quad Black, w którym w miejsce normalnych kolorów

CMYK (cyan, magenta, ¿ó³ty, czarny) stosuje siê cztery (lub szeœæ, zale¿nie od rodza-

ju drukarki) odcieni czerni o ró¿nej intensywnoœci. Dostrajaj¹c krzyw¹ koloru przy po-

mocy oprogramowania graficznego (Photoshop) mo¿na otrzymaæ wydruki przypominaj¹ce rozpiêtoœci¹ tonaln¹ tradycyjne odbitki wykonane na fotogra-

ficznych papierach srebrowych. Atramenty Quad Black dostepne s¹ w trzech rodzajach, umo¿liwiaj¹cych wybór tonacji obrazu: Warm Tone (Ciep³y), Neu-

tral Tone (Neutralny), Cool Tone (Zimny). Wszystkie atramenty Quad Black charakteryzuj¹ siê du¿¹ trwa³oœci¹ kolorów w warunkach ekspozycji wewnêtrz-

nej. Testy niezale¿ne prowadzone przez firmê Wilhelm Imaging Research Inc. wskazuj¹, ¿e stosuj¹c odpowiednie kombinacje mediów mo¿na uzyskaæ

przewidywaln¹ trwa³oœæ wydruków w warunkach ekspozycji wewnêtrznej przekraczaj¹c¹ siedemdziesi¹t lat.

SMALL GAMUT

To zestaw atramentów umo¿liwiaj¹cy uzyskanie archiwalnych wydruków monochromatycznych na standardowej drukarce biurowej przy u¿yciu jed-

nego zestawu atramentów. Daje mo¿liwoœæ uzyskiwania praktycznie nieograniczonej skali tonacji jednobarwnych, wolnych od niepo¿¹danych defektów

kolorystycznych, psuj¹cych wydruki otrzymywane przy pomocy tradycyjnych zasobników kolorowych. Przy pomocy oprogramowania graficznego

(Photoshop) mo¿na tak dostosowaæ skalê koloru, aby uzyskaæ rozliczne efekty tonalne. Przeprowadzone testy wykaza³y przewidywaln¹ odpornoœæ na

blakniêcie – bez dostrzegalnej ró¿nicy – przez okres ponad stu lat.

foto 130

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: