WYKŁAD 1
25 marca 2013
Plan wykładu:
- wprowadzenie do patologii
- przegląd podstawowych typów zmian w patologii
WYKŁADY:
I wprowadzenie do patologii oraz podstawy patologii
II układ sercowo – naczyniowy i krwiotwórczy
III układ pokarmowy i oddechowy
Skóra i bł. Śluzowe
V – ukł. Ruhcu
V
PATOLOGIA def.
(por. ćwiczenia)
PODSTAWOWE TYPY ZMIAN W PATOLOGII
§ Wady rozwojowe
§ Zmiany wsteczne
§ Zmiany postępowe
§ Zaburzenia krążenia
§ Zapalenia
§ Nowotwory
WADY WRODZONE
§ Odstępstwa od prawidłowej budowy anatomicznej i powstają w okresie prenatalnym
§ Podział na duże anomalie – powodujące poważne zagrożenia dla zdrowia, czasem wręcz letalne oraz małe anomalie – mające głównie znaczenie kosmetyczne, nazywane dysmorfiami.
§ 4 główne rodzaje wad:
- deformacje
-Dysrupcje
- dysplazje
- malformacje
DEFORMACJA
§ Wada wrodzona powstająca pod wpływem nieprawidłowego ucisku mechanicznego na organizm rosnącego płodu
§ Deformacje powstają na ogół w ostatnim trymestrze ciąży
§ Przyczyny ucisku można podzielić na matczyne i płodowe
§ Przykłady:
- skręcenie lub wykrzywienie kości długich
- Ograniczenie ruchomości stawów
- spłaszczenie nosa i uszu
- stopa końsko – szpotawa
DYSRUPCJA
§ Wada wrodzona powstała wskutek zmiany zaszłej w strukturach, która poprzednio rozwijała się prawidłowo
§ Przykładem dystrupcji jest
- ZESPÓŁ pasm owodniowych
§ Bardzo rzadki rodzaj wad
DYSPLAZJA
§ Wada wrodzona polegająca na zaburzeniu organizacji lub czynności komórek w określonej tkance
§ W etiologii tych zmian dominująca jest komponenta genetyczna, mutacje zachodzą na dość wczesnych etapach rozwoju
§ Podział:
- kostne
- entodermalne
- wrodzone defekty kolagenu
- choroby spichrzeniowe
- hamartoma
MALFORMACJA
§ Wada rozwojowa, wywołanej przez pierwotne zaburzenie rozwoju w okresie zarodkowym
§ Pierwotne zaburzenie dotyczy proliferacji, różnicowania, migracji, apoptozy albo procesów wzajemnego komunikowania się komórek.
§ Pierwotne zaburzenie funkcji komórek hamuje, opóźnia lub kieruje w niewłaściwym kierunku rozwój tkanek i całych narządów
§ Defekt ma miejsce w okresie różnicowania lub organogenezy tj. „później” niż w przypadku dysplazji
§ Przykłady malformacji:
a) niecałkowitej morfogenezy np.:
- agenezja
- hipoplazja
- niecałkowite zamknięcie
- niecałkowite rozdzielenie
- niecałkowity zanik i obecność przetrwałej, pierwotnej formy
- utrzymania pierwotnej lokalizacji
b) nadmiernej morfogenezy
c) ektopicznej morfogenezy
ZMIANY WSTECZNE
§ Zanik
§ Zwyrodnienie
§ Martwica
ZMIANY POSTĘPOWE (por. zmiany wsteczne)
§ Odrost i naprawa
§ Przerost i rozrost
§ Zaburzenia zróżnicowania komórkowego
ZANIK (ATROFIA, WIĄD)
§ Stopniowe zmniejszanie się objętości komórki, tkanki, narządu lub części ciała
§ Wyróżnia się zanik fizjologiczny i patologiczny
§ Typy zaników:
- z braku czynności (np. dłuższe unieruchomienie kończyny)
- Z ucisku (np. w obrębie kości z powodu ucisku naczyń)
- z niedożywienia (tkanka tłuszczowa)
- z odnerwieni ( np. mięśni)
- hormonalny (np. brak ACTH powoduje zanik kory nadnerczy)
- starczy – zachodzi fizjologicznie z wiekiem
ZWYRODNIENIE (DEGENERACJA)
§ Gromadzenie się w komórkach lub w macierzy międzykomórkowej substancji, które fizjologicznie w nich nie występują lub których ilość jest znacznie mniejsza
§ Jest to jakościowe zaburzenie przemiany materii prowadzące do upośledzenia czynności narządów.
§ Typy zwyrodnień:
- zwyrodnienia na tle nadmiernego gromadzenia się wody w komórce
- zwyrodnienia białkowe (m.in. nadmierne, wadliwe lub heterotopowe rogowacenie)
- zwyrodnienia śluzowe – wytwarzanie się dużej ilości gęstego śluzu w jelitach, trzustce i oskrzelach (mukowiscydoza)
- zwyrodnienie śluzowate – gromadzenie się kwaśnych mukopolisacharydów w tkance łącznej skóry
- zwyrodnienia tłuszczowe – otłuszczanie lub stłuszczanie narządu
- mineralne – braki pewnych minerałów w organizmie (krzywica, osteoporoza)
- Barwnikowe – braki barwników organicznych (bielactwo)
MARTWICA (NEKROZA)
§ Ciąg zmian morfologicznych związanych ze śmiercią komórki:
- w przypadku śmierci całego ustroju – rozkład wskutek działania własnych enzymów litycznych (autoliza)
- w przypadku chirurgicznego wycięcia narządu lub jego fragmentu – usunięta tkanka, niezabezpieczona w utrwalaczu ulega martwicy
- w razie zadziałania czynników uszkadzających fragment żywego ustroju
§ Nekroza może wystąpić w następstwie mechanicznego lub chemicznego uszkodzenia, które nie może zostać naprawione
§ Nekroza następuje w wyniku zakażenia komórki patogenem lub na skutek silnie działających czynników środowiskowych, głównie chemicznych i fizycznych.
§ Charakteryzuje się stopniową degradacją struktur komórkowych (m.in. denaturacją białek), obrzmieniem cytoplazmy, dezintegracją błony komórkowej i chaotyczną inaktywacją wszystkich szlaków biochemicznych
§ Następuje pęcznieniem komórki na skutek dostawania się wody do jej wnętrza
§ W odróżnieniu od apoptozy nakrozie towarzyszy wydostanie się zawartości komórki (następuje rozpad komórki) od otaczającej ją przestrzeni międzykomórkowej, na skutek utraty ciągłości błony komórkowej i uwolnienia enzymów lizosomalnych.
§ Powoduje to wytworzenie lokalnego stanu zapalnego.
§ Do typów martwicy komórek zaliczamy:
- martwicę skrzepową (najczęściej zawał)
- martwicę serowatą (serowacenie – typowo w gruźlicy)
- Martwicę woskową
- martwicę rozpływną (typowa dla mózgu)
- martwicę enzymatyczną tkanki tłuszczowej ( w tkance tłuszczowej okołotrzustkowej)
- zgorzel (zachodzi gnicie), w tym:
- zgorzel wilgotna
- zgorzel sucha
- zgorzel gazowa
PRZEROST I ROZROST
§ Przerost, hipertrofia oznacza powiększenie tkanki lub narządu na skutek powiększenia poszczególnych komórek, bez zwiększenia ich liczby
§ Przerost występuje najczęściej w przypadku tkanki mięśniowej: macicy, mięśni szkieletowych, serca
§ Rozrost, hiperplazja – oznacza powiększenie tkanki lub narządu na skutek zwiększenia liczby komórek.
§ Jest często poprawną, fizjologiczną reakcją na zwiększone zapotrzebowanie i ustępuje, gdy znika bodziec, obecny np. w wątrobie po zabiegach częściowej resekcji.
ZABURZENIA RÓŻNICOWANIA KOMÓRKOWEGO
§ METAPLAZJA (przetwarzanie) – pojawienie się komórek odmiennych czynnościowo i morfologicznie od swoich komórek macierzystych
§ Dotyczy tkanki nabłonkowej oraz łącznej. Na jej podłożu dochodzi do nowotworzenia.
§ Metaplazja jest sytuacją, w której komórki zmieniły swój pierwotny , dojrzały typ zróżnicowania w inny typ zróżnicowanych komórek, również dojrzałych, w odpowiedzi adaptacyjnej na ekspozycję na chroniczne podrażnienie , patogen lub karcynogen.
§ ANAPLAZJA – brak zróżnicowania lub proces odróżnicowania się od komórek, powstawanie z komórek zróżnicowanych nowych pokoleń komórek o coraz to mniejszym stopniu zróżnicowania albo też zatrzymanie różnicowania (dojrzewania) komórki wraz z zachowaną zdolnością do mnożenia się
§ Charakterystyczna dla nowotworów złośliwych.
§ Stopnie złośliwości guzów litych wg. WHO:
1 stopień – niewielkie zagęszczenie komórek o jednakowym kształcie, bez atopowych mitoz i bez proliferacji ścian naczyniowych
2 stopień – niewielkie zagęszczenie komórek o niejednakowym kształcie, jądra z nielicznymi atypowymi mitozami, bez proliferacji ścian naczyń
3 stopień – znaczne zagęszczenie komórek ze średnią do duże liczbą komórek i jąder polimorficznych, liczne częściowo atypowe mitozy, możliwa proliferacja ścian naczyniowych
4 stopień – duże zagęszczenie wyraźne poliformicznych komórek, z jądrami o cechach atypowych mitoz, obszary rozległej martwicy, znaczna proliferacja ścian naczyń.
§ KATAPLAZJA – nowo powstałe komórki, które są zróżnicowane morfologicznie, charakteryzujące się jednak brakiem możliwości sprawnego funkcjonowania czynnościowego (są niezróżnicowane czynnościowo), np. fibroblasty nowotworowe nie będące w stanie syntetyzować włókien kolagenowych.
ZABURZENIA KRĄŻENIA
§ ZAWAŁ
§ Krwotok
§ Zator
§ Obrzęk
§ przekrwienie
Baranica