John Locke(1632-1704) - List o Tolerancji.pdf - Locke John - The9

EPISTOŁA DE TOLERANTIA

John Locke

CLARISSIMUM YIRUM

T.[HEOLOGIAE] A.[PUD] R.[EMONSTRATENSES]

P.[ROFESSOREM] T.[YRANNORUM] O.[SOREM]

L.fIMBORCHIUM] A.fMSTELODAMENSEM]

SCRIPTA A

P.fACIS] A.[MICO] P.[ERSECUTIONIS] O.fSORE]

I.[OHANNE] L.[OCKIO] A.[NGLO]

LIST O TOLERANCJI

PRZESŁAWNEGO MĘŻA

LIMBORCHA AMSTERDAMCZYKA

PROFESORA TEOLOGII W SEMINARIUM

REMONSTRANTOW

NAPISANY PRZEZ

PRZYJACIELA POKOJU, WROGA PRZEŚLADOWAŃ

ANGLIKA JANA LOCKE'A

Quaerenti tibi, vir clarissime, quid existimem de mu-tua

inter Christianos tolerantia, breviter respondeo, hoc mihi

yideri praecipuum verae ecclesiae criterium. Quic-quid

enim alii jactant de locorum et nominum anti-ąuitate, vel

cultus splendore; alii de disciplinae refor-matione; omnes

deniąue de f idę orthodoxa, nam sibi ąuisąue orthodoxus

est: haec et hujusmodi possunt esse hominum de potestate

et imperio contendentium, po-tius quam ecclesiae Christi

notae. Haec omnia qui pos-sidet, si charitate destituatur,

si mansuetudine, si bene-yolentia erga omnes in

universum homines, nedum fidem Christianam

profitentes, nondum est Christianus. Reges gentium

dominantur iis; vos autem non sic, Luc. XXII, dicit suis

Salvator noster. Alia res est verae reli-

Skoro mię pytasz, mężu przezacny, jakie jest moje zdanie

o wzajemnej między chrześcijanami tolerancji, przeto

odpowiem ci krótko, że uważam ją za bardzo istotny

probierz prawdziwego kościoła. Z czegokolwiek bowiem

zwykli się chlubić — jedni ze starodawności miejsc i

tytułów, bądź też z wspaniałości obrzędów, drudzy z

odnowy nauki i obyczajów, a wszyscy z prawowiernej

religii, jako że każdy we własnym mniemaniu jest

prawowierny — wszystkie te i podobne im rzeczy mogą

być znamionami raczej ludzi, walczących o władzę i

panowanie, niżeli Chrystusowego kościoła; toteż kto by

nawet posiadł je razem, a brak by mu było miłości,

łagodności i życzliwości dla wszystkich w ogóle ludzi, nie

wyłączając nie wyznających wiary chrześcijańskiej, ten nie

jest jeszcze chrześcijaninem. „Królowie narodów panują

nad nimi", powiedział nasz Zbawiciel do swoich uczniów,

„ale wy nie tak" (Łk. XXII, 25—26). Całkiem na czym

innym polega istota prawdziwej religii, ustanowionej nie

dla zewnętrznego prze-

pychu, nie dla panowania kościoła, nie, w końcu, dla

stosowania przemocy, ale dla kształtowania życia na

zasadach sprawiedliwości i pobożności. Najpierw po-

winien wypowiedzieć wojnę wszystkim swym namięt-

nościom, a zwłaszcza pysze i lubieżności, kto chce wo-

jować w kościele Chrystusa. W przeciwnym razie bez

świętości życia, bez czystości obyczajów, bez łagodności i

cichości ducha na darmo przywłaszcza sobie imię

chrześcijanina. ,,A ty, gdy się nawrócisz, utwierdzaj braci

swoich" (Łk. XXII, 32) — rzekł Pan do Piotra. Z wielką

trudnością uda się komuś przekonać innych, że tak

nadzwyczajnie troszczy się o cudze zbawienie, jeżeli

zarazem nie dba o własne, z tej prostej przyczyny, że nikt

szczerze i z całej siły nie może zabiegać o to, aby inni

zostali chrześcijanami, kto w rzeczywistości sam jeszcze

nie przepoił swej duszy religią chrześcijańską. Bo jeśli

należy wierzyć Ewangelii, jeśli Apostołom, to bez

miłości, bez wiary działającej nie przez przemoc, ale

przez miłość, nikt nie może być chrześcijaninem. Czy

jednak ci, którzy pod pretekstem religii innych katują,

kaleczą, rabują, mordują — czynią to w przyjaznym i

łaskawym dla nich usposobieniu, na świadka w tej

sprawie wzywam ich własne sumienie, i wtedy dopiero

uwierzę, jeżeli na własne oczy zobaczę, że tacy zeloci w

ten sam sposób poprawiają swoich przyjaciół i krewnych,

jawnie wykraczających przeciwko przykazaniom

Ewangelii, że ogniem i mieczem tępią swych

zwolenników, którzy są dotknięci zgnilizną, a bez zmiany

swego życia na lepsze niechybnie zginą; że również

miłość samych siebie oraz pragnienie zbawienia dusz

innych potwierdzają wszelkiego rodzaju okrucieństwami

i torturami. Bo jeśli, jak tym się chełpią, powodowani

miłością i gorliwością o dobro ich duszy ograbiają tych

ludzi z mienia, jeśli ćwiartują ciała, jeśli wyniszczają w

więzieniu i brudach, jeśli

gionis, non ad externam pompam, non ad dominationem

ecclesiasticam, non deniąue ad vim, sed ad vitam recte

pieąue instituendam natae. Primo omnium vitiis suis,

fastui et libidini propriae bellum debet indicere, qui in

ecclesia Christi velit militare; alias sine vitae sancti-

monia, morum castitate, animi benignitate et mansuetu-

dine, frustra ąuaerit sibi nomen Christianum. Tu con-

versus confirma fratres tuos, Luc. XXII, dixit Petro

Dominus noster. Vix enim ąuisąuam persuadebit, se de

aliena salute mirę esse solicitum qui negligens est suae:

nemo sincere in id totis viribus incumbere potest, ut alii

fiant Christiani, qui religionem Christi animo suo nondum

ipse revera amplexus est. Si enim Evangelio, si Apostolis

credendum sit, sine charitate, sine fide per amorem, non

per vim, operante nemo Christianus esse potest. Ań vero

illi qui religionis praetextu alios vexant, lacerant, spoliant,

jugulant, id amico et benigno animo agant, ipsorum testor

conscientiam; et tum denique credam, cum zelotas illos

videro amicos et familiares suos, contra Evangelii

praecepta manifeste peccantes, eundem in modum

corrigere; suosque asseclas yitiorum corruptela tactos et

sine mutatione in meliorem frugem certo perituros, ferro

et igne aggredi; et amorem suum atque salutis animarum

desiderium omni crudelitatis et tormentorum genere

testari. Si enim, uti prae se ferunt, charitate et studio erga

eorum animas, bonis exuant, corpora mutilent, carcere et

paedore mace-

rent, vita deniąue ipsa privent, ut fideles, ut salvi fiant,

cur scortationem, versutiam, malitiam et alia quae

Ethnicismum tam aperte sapiunt, testante Apostole, Rom.

I, impune inter suos grassari permittunt? cum haec et

hujusmodi magis adversentur Dei gloriae, eccle-siae

puritati et saluti animarum, quam erronea quaevis contra

decisiones ecclesiasticas conscientiae persuasio, vel in

externo cultu defectus cum vitae innocentia con-junctus?

Cur, inquam, zelus ille pro Deo, pro ecclesia, pro salute

animarum usque ad vivicomburium ardens, flagitia illa et

vitia moralia Christianae professioni, omnibus fatentibus,

e diametro contraria, sine castiga-tione, sine

animadversione praeteriens, in corrigendis opinionibus,

iisque plerumque de rebus subtilibus, vul-gique captum

superantibus, vel ceremoniis ingerendis unice haeret et

omnes nervos suos intendit? Quae inter dissidentes de his

rebus sanior sit, quaeve schismatis vel haereseos rea, an

dominatrix vel succumbens pars, tum demum constabit,

cum de causa separationis judicabi-tur. Qui enim

Christum sequitur ejusque amplectitur doctrinam et jugum

suscipit, etiamsi patrem et ma-trem, patrios ritus, coetum

publicum et quoscunque demum homines relinquat, non

est haereticus.

Quod si sectarum divortia adeo adversatur saluti

w końcu pozbawiają ich życia w tym celu, by uwierzyli i

ocaleli, w takim razie czemuż niesprawiedliwości,

złości, porubstwu, jak również innym występkom, które

według świadectwa Apostoła (Rzym. I 29) jawnie noszą na

sobie cechy pogaństwa, pomiędzy swymi bliskimi

bezkarnie panoszyć się pozwalają? A przecież takie i

tym podobne występki nieporównanie bardziej sprze-

ciwiają się chwale Boga, nieskalaności kościoła oraz

zbawieniu duszy, niż nie wiem jak błędne przekonania

sumienia, kolidujące z uchwałami kościoła albo też

jakieś odchylenia w obrzędach zewnętrznych, choć po-

łączone z nieskazitelnym życiem. Czemuż to, pytam, owa

żarliwość o Boga, o kościół, o dusz zbawienie, która w

swych płomiennych zapędach posuwa się aż do palenia

żywcem na stosie, a jednocześnie owe wzmiankowane

występki i nieprawości moralne, z gruntu, jak każdy to

przyzna, przeciwne wierze chrześcijańskiej, pozostawia

bez kary, bez napomnienia, a tylko do tego się ogranicza i

wszystkie swe siły wytęża, aby poprawiać zapatrywania,

takie w dodatku, które po największej części dotyczą

zagadnień zawiłych i przekraczających pojętność

przeciętnych ludzi, albo żeby wprowadzać nowe obrzędy?

Która z dwóch stron, skłóconych ze sobą w

zapatrywaniach na tego rodzaju sprawy, ma więcej za sobą

słuszności, albo która jest winna odszczepieństwa bądź też

herezji — panująca czy ciemiężona, to się na pewno okaże

dopiero wtedy, kiedy się należycie oceni przyczynę sporu.

Kto bowiem wstępuje w ślady Chrystusa, kto jego naukę

przyjmuje, dźwiga na sobie jarzmo, ten choćby nawet

porzucił ojca i matkę, ojczyste obrzędy, publiczne

zgromadzenia, a w końcu nie wiedzieć jakich tam ludzi,

heretykiem nie jest.

Jeśli już jednak rozbieżności i waśnie są aż tak wielką

przeszkodą w zbawieniu duszy, w takim razie ,,cu-

animarum, adulterium, scortatio, immunditia, lascivia,

simulacrorum cultus et his similia, non sunt minus opera

carnis, de ąuibus diserte pronuntiat Apostolus, quod qui

talia agunt regni Dei haeredes non erunt, Gal. V. Haec

igitur non minore cura et industria, quam sectae, penitus

extirpanda, si quis de regno Dei sincere solicitus in ejus

pomeriis ampliandis sibi elaborandum serio judicaverit.

Quod si ąuisąuam aliter fecerit et dum erga diversa

sentientes immitis et implacabilis est, peccatis interim et

morum yitiis, Christiano nomine indignis, parcat, pałam

demonstrat quantumvis crepat ecclesiam, se aliud, non

Dei regnum quaerere.

Si quis animam, cujus salutem yehementer optat, velit

per cruciatus, etiam nondum conversam, efflari, mirabor

sane et mirabuntur, puto, mecum alii; sed ita tamen, ut

nemo uspiam credat hoc ab ambrę, a bene-volentia, a

charitate posse proficisci. Si homines igne et ferro ad certa

dogmata amplectenda sunt impellendi et ad externum

cultum vi cogendi, de quorum tamen moribus nulla

omnino sit quaestio; si quis heretodoxos ita convertat ad

fidem, ut cogat ea profiteri, quae non credunt, et permittat

ea agere, quae Evangelium Chri-stianis, fidelis sibi non

permittit; illum velle numero-sum coetum eadem secum

profitentium non dubito; velle autem ecclesiam

Christianam quis est qui potest credere? Non mirandum

igitur, si utantur armis mili-

dzołóstwo, porubstwo, nieczystość, rozpusta, bałwo-

chwalstwo... i tym podobne" są niemniej dziełami ciała i

mając je na uwadze wyraźnie oznajmia Apostoł, że „którzy

takie rzeczy czynią, królestwa Bożego nie dostąpią" (Gal.

V 19—21). Te więc występki należy wykorzeniać ze

szczętem, i to z nie mniejszą troską i usil-nością, niż

wykorzenia się sekty, jeżeli ktoś, szczerze zatroskany o

królestwo boże, naprawdę doszedł do przekonania, że

powinien trud sobie zadawać nad rozszerzaniem jego

granic. Ale jeżeli ktoś czyni inaczej, jeśli dla ludzi,

mających odmienne zapatrywania, jest okrutny i

nieprzejednany, a jednocześnie pobłaża grzechom i

skażeniom obyczajów, niegodnym imienia

chrześcijańskiego, ten niezależnie od tego, jak wielką

wrzawę podnosi o sprawę kościoła, jawnie dowodzi, że

szuka wszystkiego innego, tylko nie królestwa bożego.

Gdyby ktoś chciał spowodować, by dusza, której zbawienia

mocno pragnie, pod działaniem tortur, jeszcze nawet nie

nawrócona na wiarę, ulotniła się z ciała, bardzo bym temu

się dziwił, a sądzę, że razem ze mną niemniej dziwiliby się

też inni; lecz nikomu nigdy by nawet na myśl nie przyszło,

że chęć taka może pochodzić z miłości, życzliwości i czułej

dobroczynności. Jeśli do przyjęcia pewnych dogmatów

należy przynaglać ogniem i mieczem, jeśli do

przestrzegania zewnętrznych obrzędów należy przemocą

zniewalać ludzi, których obyczajów nikt w ogóle nie bierze

pod uwagę; jeśli, dalej, ktoś w ten sposób nawraca inaczej

wierzących, że zmusza ich siłą do wyznawania czegoś, w

co nie wierzą, a pozwala im czynić to wszystko, czego

zabrania chrześcijanom Ewangelia, a człowiek uczciwy

sam sobie, ten, nie wątpię, pragnie z pewnością licznego

rozmnożenia rzeszy wyznawców tej samej, co i on wiary,

ale że taki pragnie pomnożenia kościoła chrześcijańskiego,

a i któż w to zdoła uwierzyć? Nie

tiae Christianae non debitis qui, ąuicąuid prae se ferunt,

pro vera religione et ecclesia Christiana non militant. Si,

uti Dux salutis nostrae, sincere cuperent salutem

animarum, illius insisterent vestigiis et optimum illud

principis pacis seąuerentur exemplum, ąui satellites suos

non ferro, non gladio, non vi armatos, sed Evange-lio, sed

pacis nuntio, morum sanctitate et exemplo in-structos, ad

subjugandas gentes, et in ecclesiam cogen-das emisit: Cui

tamen, si vi et armis convertendi essent infideles, si

armato milite ab erroribus revocandi cae-cutientes, vel

obstinati mortales, paratior erat caele-stium legionum

exercitus, quam cuivis ecclesiae patro-no, quantumvis

potenti, suae sunt cohortes.

Tolerantia eorum, qui de rebus religionis diversa sen-

tiunt, Evangelio et rationi adeo consona est, ut monstro

simile videatur homines in tam clara luce caecutire. Nolo

ego hic aliorum incusare fastum et ambitionem; aliorum

intemperiem et zelum charitate et mansuetu-dine

destitutum: haec sunt vitia humanis rebus forsan non

eximenda, sed tamen ejusmodi, ut ea nemo sibi aperte

imputari velit; nemo pene est, qui his in trans-versum

actus aliena et honesta specie tectis non quaerat laudem.

Ne quis autem persecutioni et saevitiae parum Christianae

curam reipublicae et legum observantiam

trzeba zatem się dziwić, jeżeli orężem, nie dozwolonym

żołnierzom chrześcijańskim, szermują ci, którzy nieza-

leżnie od tego, jak szczytne głoszą hasła, nie walczą ani w

obronie prawdziwej religii, ani kościoła. Gdyby bowiem,

podobnie jak Wódz naszego zbawienia, szczerze pragnęli

zbawienia duszy, w jego wstępowaliby ślady i

wzorowaliby się na tym najlepszym przykładzie księcia

pokoju, który wysyłając swych zwolenników na podbój

narodów i zgromadzenie ich do kościoła, nie uzbroił ich

ogniem ni mieczem, ni narzędziami przemocy, lecz

wyposażył w Ewangelię, w nowiną pokoju, w świętość i

wzorowość obyczajów. A przecież gdyby przemocą i

zbroją należało nawracać niewiernych, a orężem żołnierza

odwodzić od błędów ludzi chodzących omackiem w

mrokach albo zakamieniałych grzeszników, wtedy ów

wódz w większym pogotowiu bojowym miał na swe

rozkazy wojsko niebieskich zastępów, niż jakikolwiek nie

wiedzieć jak potężny obrońca kościoła ma swoje zbrojne

oddziały.

''Tolerancja w stosunku do tych, którzy w sprawach

religii wyznają odmienne zapatrywania, do tego stopnia

jest zgodna z Ewangelią i zdrowym rozsądkiem, że po

prostu wydaje się rzeczą koszmarną, jeżeli ludziom w tak

jasnym świetle mrok oczy przesłania. Nie chciałbym tutaj

bynajmniej oskarżać pychy, żądzy panowania u jednych,

ani gwałtowności i fanatyzmu u drugich, bo to są

przywary, które prawdopodobnie nie dadzą się całkowicie

usunąć ze stosunków ludzkich, lecz mimo wszystko są

one tego rodzaju, że nikt by się nie zgodził, aby mu

jawnie je zarzucano, ale też nie ma prawie nikogo, kto by

tym żądzom dał się na oślep ponosić, a nie szukał zarazem

przez nie, przybrane w pozory obcych im właściwości i

szlachetności, własnej swej chwały. Lecz, aby jedni

prześladowania i okrucieństwa, sprzecznego z duchem

chrześcijańskim,

John Locke(1632-1704) - List o Tolerancji.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: