5_pedagogika.pdf

Teoria wychowania — strategie

Wstęp

1. Poglądy na temat strategii wychowania w wybranych podręcznikach

1.1. Poglądy reprezentowane przez pedagogów z podręcznika pod redakcją Śliwerskiego i Kwiecińskiego

1.2. Poglądy Kunowskiego

1.3. Poglądy Muszyńskiego

2. Zamiast zakończenia

Bibliografia

Literatura podstawowa

Literatura dodatkowa

Wstęp

Moduł piąty jest kontynuacją rozważań na temat teorii wychowania — dotyczy jednak

charakterystyki strategii wychowawczych. Po wyjaśnieniu więc:

 czym jest teoria naukowa?

 czym jest, w kontekście teorii naukowych, teoria wychowania?

 jakie rodzaje teorii wychowania można wyodrębnić we współczesnej pedagogice?

 jaki jest związek antropologii filozoficznej z pedagogiką?

możemy przejść do dalszych analiz.

By lepiej wyjaśnić, czym jest strategia wychowawcza, musimy odwołać się ponownie do

tego, co zostało już powiedziane na temat związków antropologii filozoficznej

z wychowaniem. Powiedzieliśmy wówczas, że aby określić:

Co to jest wychowanie?

Jak wychowywać?

czyli określić strategię wychowania, musimy wiedzieć:

Kogo chcemy wychowywać?

a więc wiedzieć:

Kim jest człowiek?

Teoria wychowania — strategie

Znamy już odpowiedzi różnych pedagogów na pytanie: „Kim jest człowiek?”. Wiemy też,

w jaki sposób możemy odpowiadać na pytanie „Kim jest człowiek?”. Zgodnie więc z

przedstawionym wcześniej schematem przechodzenia od odpowiedzi antropologicznych do

pedagogicznych, możemy w budowaniu strategii wychowania wyodrębnić dwa etapy

udzielania odpowiedzi:

1. Pierwszy będzie dotyczył tego, czym jest wychowanie .

2. Drugi tego, jak wychowywać .

Można więc najogólniej powiedzieć, że strategia wychowania obejmuje następujące kwestie:

 określenie istoty wychowania,

 określenie sposobów wychowania.

Wymienionym zagadnieniom poświęcony będzie ten właśnie moduł. Jego treść stanowić

będą ogólne zagadnienia dotyczące strategii wychowawczych. Będziemy więc w nim mówić

o takich aspektach wychowania, jak jego:

 cele,

 metody,

 zasady,

 środki,

 formy.

By ułatwić zrozumienie przedstawionych wcześniej kwestii, ujmiemy je w postaci schematu:

Teoria wychowaia = założenie antropologiczne + strategia wychowania

(kto?)

(co? jak?)

koncepcja wychowania

(co?)

sposoby wychowania

(jak?)

cele

zasady

metody środki

formy

Rysunek 1. Ogólny model budowy teorii wychowania

Teoria wychowania — strategie

Podczas analizowania schematu może pojawić się pewna wątpliwość, ponieważ

o wychowaniu mówiliśmy już w module pierwszym, dlaczego więc i tu powracamy do tej

kwestii? Tak, ale w module pierwszym mówiliśmy o nim na poziomie metateoretycznym,

a więc bardzo ogólnie. Tu będziemy mówić na poziomie teoretycznym (konkretnych teorii

wychowania), a więc bardziej szczegółowym niż metateoretyczny. Będziemy zatem

roztrząsać wszystkie możliwe szczegóły i dokładniej wnikać w istotę wychowania.

Wnikanie w szczegóły istoty i sposobów wychowania, czyli zgłębianie strategii wychowania,

dotyczyć będzie poglądów konkretnych pedagogów — dobrze już Wam znanych —

podręczników pod redakcją Godlewskiego; Kwiecinskiego i Śliwerskiego oraz autorstwa

Kunowskiego.

Opisany model budowania teorii wychowania może sprawiać wrażenie nadto

schematycznego. Usprawiedliwieniem tego faktu jest to, że każdy model jest w pewnym

sensie opartym na analizie rzeczywistości schematem (porównaj moduł o teoriach

naukowych), dlatego dobry wychowawca musi pamiętać, że wychowanie jest sztuką , stąd

każde postępowanie wychowawcze, mimo posiadanej przez wychowawcę uporządkowanej

wiedzy, musi być otwarte i twórcze. O tym nie wolno nam zapominać!

Powróćmy jednak do strategii. Jak mówiliśmy wcześniej, strategia wychowania powstaje

z odpowiedzi na pytanie: czym jest wychowanie i jak wychowywać? Teraz skupimy naszą

uwagę na tym, jak wychowywać, czyli na sposobach wychowywania. Zanim jednak o tym

powiemy — kilka uwag na temat celów wychowania, ponieważ one łączą się bezpośrednio

ze sposobami wychowania.

Zagadnieniem celów wychowania zajmuje się tele o lo gi a . W pedagogice przez cele

wychowania najczęściej rozumie się:

 szczególnie ważne zadania dotyczące rozwoju człowieka,

 wzorce osobowe,

 konkretne cechy osobowości bądź charakteru.

Można powiedzieć najogólniej, że cele są stanem, do którego człowiek–wychowawca dąży,

pragnie go osiągnąć. Są więc stanem postulowanym .

Pedagog może wyprowadzać cele wychowania z:

 filozofii,

Teoria wychowania — strategie

 religii,

 psychologii,

 socjologii,

 ideologii.

W osiąganiu konkretnych celów wychowania pomagają zasady wychowania, które mają

nadrzędny charakter wobec metod, choć to bywa niejednakowo ujmowane przez różnych

pedagogów. Z a sa d y wyc h o wan ia to podstawy, na których powinien opierać się proces

wychowania. Przykładem takich zasad mogą być wymienione przez Mieczysława

Łobockiego warunki skuteczności wychowania. Podaje on następujące warunki:

 humanistycznego podejścia do wychowania,

 eksponowania metod oddziaływań pośrednich,

 umiejętności porozumiewania się z wychowankami,

 poznawania dzieci i młodzieży,

 unowocześnienia kształcenia pedagogicznego (Łobocki, 1999: 126).

Z zagadnieniem zasad wiążą się metody wyc howani a, przez które najogólniej

rozumiemy:

— konsekwentne, świadome, systematyczne, w pewnym sensie „schematyczne”

postępowanie wychowawcy;

— czynności i środki używane przez wychowawcę do osiągnięcia zamierzonych przez niego

celów.

Zatem można powiedzieć, że metoda to systematycznie stosowany przez wychowawcę

sposób postępowania zmierzający do osiągania przez niego określonych celów wychowania.

Metody wychowania klasyfikowane są w różny sposób i dzielone przez pedagogów są na:

— oddziaływania na konkretną osobę,

— oddziaływania na grupę osób.

Możemy też mówić o ważnej grupie metod dotyczących samowychowania, ale one

przewidują inną rolę dla wychowawcy niż w typowym procesie wychowania.

Metody wymagają odpowiednich środków wychowawczych. Wśród nich najczęściej

wymienia się:

— własny przykład wychowawcy,

Teoria wychowania — strategie

— słowo,

— nagrody i kary, bardzo szeroko i różnie ujmowane,

— zadania do wykonania.

Ostatnią z kategorii pojęciowych, której używa się najczęściej przy opisie strategii

wychowawczych, są formy wychowania. Są to sytuacje społeczne organizowane celowo:

1. Ze względu na rodzaj aktywności wychowanka, np.:

— wychowanie artystyczne,

— wychowanie muzyczne,

— wychowanie religijne,

— wychowanie fizyczne.

2. Ze względu na relacje, w jakie wchodzimy w procesie wychowania z innymi ludźmi.

Podsumujmy teraz to, co zostało do tej pory powiedziane. Proponujemy ułożenie listy

najczęściej stosowanych kategorii dotyczących strategii wychowawczych.

A oto owa lista:

— cele,

— zasady,

— metody,

— środki,

— formy.

Po tym ogólnym wprowadzeniu do teorii strategii wychowania, możemy przystąpić do analizy

trzech wybranych przez nas podręczników.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: