litwa.pdf

SYSTEMY EDUKACJI W EUROPIE – STAN

OBECNY I PLANOWANE REFORMY

LITWA

1. Populacjauczących się i język nauczania

Na początku 2005 r. liczba osób w wieku do 29 lat wynosiła 1 336 989 (39 % ludności). Na początku

2005 r. w wieku objętym obowiązkowym kształceniem było 464 379 dzieci i młodzieży. Urzędowym

językiem nauczania jest język litewski. Mniejszości językowe/narodowe (Rosjanie, Polacy i Białorusini)

mogą uczyć dzieci swego ojczystego języka i kultury narodowej oraz rozwijać swą kulturę. W roku

2005/06 kształcenie w innym języku niż litewski prowadzono w szeregu szkół, do których uczęszczało

44 832 uczniów (8,4 % uczniów). Szkoły dla mniejszości narodowych realizują wspólną podstawę

programową kształcenia ogólnego zatwierdzoną przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, ale mogą

wprowadzać do programu dodatkowe elementy etniczno-kulturowe.

2. Administracja i finansowanie edukacji

W roku szkolnym 2005/06 99,5% uczniów uczęszczało do placówek publicznych finansowanych z

budżetów administracji centralnej i terenowej. Prywatne placówki edukacyjne są utrzymywane przez

swych założycieli. Ministerstwo Edukacji i Nauki odpowiada za opracowywanie i wdrażanie polityki

edukacyjnej oraz określa kryteria rozdziału środków finansowych. W 2002 r. wprowadzono nowy

system finansowania szkół ogólnokształcących oparty na modelu kosztów jednostkowych (zgodnie z

zasadą „pieniądze idą za uczniem”). Nowy system finansowania przewiduje, że część budżetu szkół

ogólnokształcących, oprócz funduszy na „środowisko” szkoły (koszty bieżące i środki trwałe), funduszy

celowych na realizację programów i projektów, funduszy od sponsorów itp., będzie opracowywana na

podstawie „koszyka” ucznia (kosztów jednostkowych). Fundusze obliczane na podstawie „koszyka”

ucznia przyznaje się gminom w postaci dotacji celowych. Są one przeznaczane na realizację polityki

edukacyjnej zatwierdzonej przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, tj. wynagrodzenia kadry

nauczycielskiej i pozostałych pracowników, zakup podręczników i innych pomocy dydaktycznych oraz

realizację polityki doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Zadania w zakresie administracji i organizacji systemu edukacji wykonują władze centralne,

regionalne lub lokalne oraz organy prowadzące poszczególne placówki, zależnie od rodzaju placówki.

Inspekcjami i nadzorem pedagogicznym nie zajmuje się formalnie niezależny podmiot prawny.

Działania w tym zakresie są koordynowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki na różnych

szczeblach administracyjnych, zależnie od rodzaju placówki edukacyjnej. Obecnie trwają prace nad

reformą zewnętrznej oceny działalności szkół.

3. Edukacjaprzedszkolna

Edukację przedszkolną uznaje się za część edukacji pozaformalnej. Obejmuje ona dzieci w wieku od

18 miesięcy do 7 lat. Placówki przedszkolne ( lopšelis-darželis , darželis , mokykla-darželis ) podlegają

samorządom lokalnym. Wysokość opłat wnoszonych przez rodziców ustala założyciel. Uczęszczanie

na zajęcia przedszkolne jest nieobowiązkowe. Aby ułatwić dzieciom osiągnięcie dojrzałości szkolnej,

dla tych dzieci, które nie uczęszczają do placówek przedszkolnych, tworzy się tzw. przedszkolne

grupy przygotowawcze ( priešmokyklinio ugdymo grupés ), w przedszkolach i szkołach podstawowych.

W roku 2005 do klas przygotowawczych uczęszczało 70% dzieci w wieku 6 lat.

4. Kształcenie obowiązkowe

(i) Etapy

Pradinè mokyla (szkoła podstawowa)

Wiek: 7-10 lat

Pagrindinè mokyla (ogólnokształcąca szkoła średnia I stopnia)

Wiek: 10-17 lat

Część Gimnazija (ogólnokształcąca szkoła średnia I stopnia)

Wiek: 15-17 lat

Profesinè mokykla (zawodowa szkoła średnia I stopnia)

Wiek: 14-16/17 lat

Jaunimo mokykla (ogólnokształcąca szkoła średnia I stopnia)

Wiek: 11/12-22 lata

Zgodnie z przepisami dzieci mogą rozpocząć kształcenie obowiązkowe w wieku 7 lat (lub wcześniej,

jeśli dziecko jest gotowe do nauki szkolnej), a kończą ten etap w wieku 16 lat.

(ii) Kryteria przyjęć

Kształcenie w publicznych szkołach podstawowych i średnich I stopnia jest bezpłatne. Rodzice mogą

zapisać dziecko do wybranej szkoły. Niektóre Gimnazija przeprowadzają selekcję na podstawie

ustalonych wymogów, określających przedział ocen kwalifikujących z poszczególnych przedmiotów, i

z uwzględnieniem takich aspektów społecznych, jak specjalne potrzeby edukacyjne. W przypadku gdy

liczba kandydatów znacznie przekracza liczbę dostępnych miejsc, komisje eksperckie Ministerstwa

Edukacji i Nauki przeprowadzają egzaminy wstępne (sprawdziany na podstawie programu nauczania

z 8 lat nauki) i zatwierdzają ich wyniki.

(iii) Dzienny/tygodniowy/rocznywymiarzajęć

Rok szkolny w klasach I-V (w szkole podstawowej i na początku szkoły średniej I stopnia) obejmuje co

najmniej 170 dni nauki, a w pozostałych klasach szkoły średniej I stopnia – co najmniej 195 dni nauki.

Zajęcia w szkole podstawowej i średniej I stopnia (22 lekcje trwające 35 minut w I klasie szkoły

podstawowej i 27 lekcji po 45 minut w I klasie szkoły średniej I stopnia) są rozłożone na pięć dni w

tygodniu.

(iv) Wielkość klas/podział uczniów na klasy

W roku szkolnym 2005/06 na 1 nauczyciela przypadało 17,3 ucznia w szkole podstawowej. W roku

2005/06 klasy liczyły średnio 18,8 uczniów. Zgodnie z przepisami maksymalna liczba uczniów w klasie

wynosi 24 w szkole podstawowej i 30 w szkole średniej I stopnia. Klasy są mieszane i składają się z

uczniów w tym samym wieku. W szkołach podstawowych lekcje prowadzi jeden nauczyciel (jeśli w

danej szkole pracuje nauczyciel przedmiotu, może uczyć dowolnego przedmiotu, najczęściej religii,

języków obcych, wychowania fizycznego, wychowania plastycznego lub muzycznego). W szkole

średniej I stopnia lekcje prowadzą nauczyciele przedmiotu.

(v) Programyitreści nauczania

W szkołach podstawowych wszystkie przedmioty (określone w zarządzeniu ministra) są obowiązkowe

i takie same dla wszystkich uczniów (z wyjątkiem etyki – rodzice decydują, czy dzieci mają

uczęszczać na lekcje danej religii, czy też lekcje etyki). Od roku szkolnego 2000/01, oferta obejmuje

wczesną naukę języków obcych, odpowiednio ukierunkowane wychowanie plastyczne i naukę kilku

innych przedmiotów w rozszerzonym zakresie. Na poziomie podstawowym prowadzi się pozostałe

przedmioty. Nauczyciele mogą wybierać metody nauczania i podręczniki z listy zatwierdzonej przez

Ministerstwo Edukacji i Nauki.

W szkołach średnich I stopnia wszyscy uczniowie uczą się 17 przedmiotów obowiązkowych, ale

można na nie przeznaczyć różną liczbę lekcji. Kształcenie prowadzi się na ogół na jednym,

podstawowym poziomie. Każda szkoła może jednak z własnej inicjatywy zaoferować uczniom bardziej

intensywny program w dziedzinie języków obcych, wychowania plastycznego, wychowania

muzycznego i wychowania fizycznego.

(vi) Ocena, promocja i kwalifikacje

Uczniowie są oceniani przez nauczycieli w sposób ciągły, a wyniki oceny przekazuje się regularnie

rodzicom. Uczniowie mający trudności w nauce mogą powtarzać klasę. Po zakończeniu nauki w

szkole podstawowej uczniowie automatycznie przechodzą na kolejny poziom bez zdawania egzaminu

końcowego, na podstawie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej ( pradinio išsillavinimo

pažymèjimas ). Świadectwo ukończenia kształcenia obowiązkowego ( pagrindinio išsillavinimo

pažymèjimas ) uprawnia uczniów do rozpoczęcia nauki w szkole średniej II stopnia.

5. Szkolnictwośrednie II stopnia i policealne

(i) Rodzaje kształcenia

Gimnazija (ogólnokształcąca szkoła średnia II stopnia)

Wiek: 17-19 lat

Vidurinè mokyla (ogólnokształcąca szkoła średnia II stopnia)

Wiek: 17-19 lat

Profesinè mokyla (zawodowa szkoła średnia II stopnia)

Wiek: 17-20 lat

Profesinè mokyla (policealna szkoła zawodowa)

Wiek: 19-21 lat

Aukštesnioji mokykla (policealna szkoła zawodowa na zaawansowanym poziomie) Wiek: 19-22,5 roku

(ii) Kryteriaprzyjęć

Ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia ( Vidurinè mokykla ) i szkoły zawodowe ( Profesinè mokykla )

prowadzące kształcenie w ramach opcji 2 i 3 wymagają świadectwa ukończenia kształcenia

obowiązkowego. Uczniowie mogą ubiegać się o przyjęcie do wybranej szkoły. Do policealnych szkół

zawodowych ( Profesinè mokykla ) prowadzących kształcenie w ramach opcji 4 przyjmuje się na

podstawie świadectwa ukończenia szkoły średniej II stopnia ( Brandos atestatas ). Szkoły zawodowe na

zaawansowanym poziomie ( Aukštesnioji mokykla ) są od pewnego czasu reformowane: szkoły

spełniające wymogi formalne uzyskują akredytację jako uczelnie zawodowe, a szkoły nie spełniające

tych wymogów są akredytowane jako szkoły zawodowe. W fazie przejściowej, która ma się zakończyć

w 2006 roku, wstrzymano przyjęcia do Aukštesnioji mokykla.

(iii) Programyitreści nauczania

Programy nauczania gimnazija i vidurinè mokykla określa się na szczeblu krajowym. W szkołach

ogólnokształcących przedmioty obowiązkowe są takie same dla wszystkich uczniów. Po

wprowadzeniu w roku 2000/01 czterech profili programowych w szkołach średnich II stopnia

(humanistycznego ( humanitarinis profilis ), matematyczno-przyrodniczego ( realinis profilis ),

artystycznego ( menų profilis ) i technicznego ( technologinis profilis )) liczbę godzin dydaktycznych

przypadających na poszczególne przedmioty uzależniono od profilu i poziomu kształcenia, który

wybiera sam uczeń (istnieją dwa takie poziomy: podstawowy B ( bendrasis ) i rozszerzony I

( išplèstinis ).

Szkoły zawodowe opracowują własne programy nauczania na podstawie wytycznych Ministerstwa

Edukacji i Nauki. Liczba godzin przypadających na dany obowiązkowy przedmiot ogólnokształcący w

szkole zawodowej zależy od liczby godzin przewidzianych w programie nauczania dla szkół

ogólnokształcących. Nauczyciele sami wybierają metody nauczania i podręczniki (w przypadku

przedmiotów ogólnokształcących – z listy zatwierdzonej przez Ministerstwo Edukacji i Nauki).

(iv) Ocena, promocja i kwalifikacje

Na zakończenie nauki w ogólnokształcącej szkole średniej II stopnia instytucja zewnętrzna,

Państwowy Ośrodek Egzaminacyjny, przeprowadza egzamin, który jest obowiązkowy dla wszystkich

uczniów. Otrzymywane po zdaniu tego egzaminu świadectwo dojrzałości ( Brandos atestatas )

uprawnia do ubiegania się o przyjęcie do policealnej szkoły zawodowej i uczelni. Na zakończenie

kształcenia zawodowego przeprowadza się egzamin teoretyczny i praktyczny, którego zakres zależy

od programu nauczania. Uczniowie otrzymują świadectwo kwalifikacji zawodowych ( Kvalifikacijos

pažymèjimas ) lub dyplom ukończenia kształcenia zawodowego ( Profesinio mokymo diplomas ). Na

zakończenie nauki w szkole zawodowej na zaawansowanym poziomie uczniowie otrzymują dyplom

ukończenia zaawansowanego kształcenia zawodowego ( Aukštesniojo mokslo baigimo diplomas ).

Wszystkie trzy dokumenty, świadectwo kwalifikacji zawodowych, dyplom ukończenia kształcenia

zawodowego i dyplom ukończenia zawansowanego kształcenia zawodowego, uprawniają do podjęcia

pracy w określonym zawodzie.

6. Szkolnictwowyższe

(i) Rodzaje uczelni

System szkolnictwa wyższego obejmuje uczelnie akademickie i zawodowe. Uczelnie akademickie ,

uniwersytety i akademie, prowadzą studia akademickie na trzech poziomach: licencjackim,

magisterskim i doktoranckim. Sektor uczelni zawodowych powstał w 2000 r. po uchwaleniu Ustawy o

szkolnictwie wyższym. Pierwsze uczelnie zawodowe, Kolegija (4 publiczne i 3 niepubliczne), zostały

utworzone na bazie istniejących wcześniej szkół zawodowych na zaawansowanym poziomie

( Aukštesniosios mokyklos ). W latach 2001-2002 utworzono 11 publicznych i 6 niepublicznych uczelni

zawodowych, a w roku 2005/06 istniało już 16 publicznych i 12 niepublicznych uczelni zawodowych.

(ii) Warunkiwstępu

Wszystkie uczelnie wymagają świadectwa ukończenia szkoły średniej II stopnia ( brandos atestatas ).

Przyjęcia na studia odbywają się na zasadach konkursowych. Kryteriami przyjęć są na ogół: pozycja w

rankingu ustalana na podstawie ocen z kilku przedmiotów (zwykle maksimum czterech), oraz ocena

ze szkolnych egzaminów końcowych. Na kierunkach wymagających specjalnych uzdolnień

(Malarstwo, Dziennikarstwo, Architektura) lub oceny wiedzy z przedmiotów, które nie są objęte

egzaminami końcowymi (na kierunku Komunikacja i Informacja), uczelnie mogą przeprowadzać

egzaminy wstępne.

Uczelnie zawodowe przeprowadzają selekcję kandydatów na podstawie wyników egzaminów

końcowych w szkole średniej II stopnia. Poszczególne Kolegijos mogą również wprowadzać specjalne

kryteria przyjęć.

W celu sprawdzenia specjalnych uzdolnień kandydata na studia, uczelnie mogą przeprowadzać

maksymalnie dwa egzaminy lub sprawdziany wstępne.

(iii) Kwalifikacje

Zajęcia ze wszystkich przedmiotów w ramach studiów zawodowych kończą się egzaminem,

indywidualną pracą (projektem) studenta lub zaliczeniowym sprawdzianem z wynikiem

„zdany/niezdany”. Na zakończenie studiów zawodowych na wszystkich kierunkach studenci

przystępują do egzaminu dyplomowego lub obrony pracy dyplomowej (projektu). W trakcie egzaminu

końcowego student musi wykazać, że opanował wiedzę i umiejętności określone w programie studiów.

Na zakończenie studiów akademickich studenci otrzymują tytuł licencjata ( Bakalauro laipsnis ) i/lub

dyplom kwalifikacji zawodowych (nauczyciela, inżyniera, artysty itp.). Absolwenci mogą następnie

podjąć specjalistyczne studia zawodowe lub studia prowadzące do tytułu magistra ( Magistro laipsnis ),

które trwają od 1,5 roku do 2 lat. Absolwenci posiadający tytuł magistra mogą rozpocząć studia III

stopnia: studia doktoranckie lub studia podyplomowe w dziedzinie sztuki. Po ukończeniu studiów

doktoranckich otrzymują stopień naukowy doktora, a po ukończeniu podyplomowych studiów w

dziedzinie sztuki – dyplom w określonej dziedzinie.

Studia jednolite (łączące akademickie studia I i II stopnia) obejmują studia podstawowe i

specjalistyczne. Warunkiem zdobycia wyższego wykształcenia jest ukończenie pełnego programu tych

studiów. Studia jednolite prowadzi się na następujących kierunkach: Medycyna, Weterynaria,

Stomatologia, Farmacja, Prawo (wyłącznie na Uniwersytecie Wileńskim) i Rolnictwo.

7. Kształcenie specjalne

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi uczęszczają do szkół specjalnych i

ogólnodostępnych. Struktura kształcenia specjalnego w szkołach specjalnych jest bardzo zbliżona do

struktury w szkolnictwie ogólnodostępnym. W roku szkolnym 2005/06 do szkół specjalnych uczęszczał

ok. 1% uczniów.

8. Nauczyciele

Nauczyciele placówek przedszkolnych, szkół podstawowych i średnich I stopnia kończą studia

zawodowe (w Kolegija ) lub akademickie, obejmujące przygotowanie zawodowe i praktyczne, które

trwają, odpowiednio, 3 lub 4 lata. Nauczyciele szkół średnich II stopnia (specjalizujący się w

określonych przedmiotach) kształcą się w uczelniach akademickich (przez co najmniej 4 lata). W

niektórych uniwersytetach nauczyciele-stażyści, którzy ukończyli 4-letnie studia, obowiązkowo

uczęszczają na dodatkowe studia roczne, aby uzyskać kwalifikacje uprawniające do wykonywania

zawodu nauczycielskiego. Nauczyciele na Litwie nie posiadają statusu urzędników państwowych.

9. Aktualne reformy i priorytety w dziedzinie edukacji

(i)

Od 2002 roku na Litwie obowiązuje nowy model finansowania placówek edukacyjnych: tzw. koszyk

ucznia oparty na zasadzie per capita . Początkowo objęto nim szkoły ogólnokształcące. W 2005 roku

nowe zasady finansowania zastosowano także do szkół zawodowych oferujących kształcenie ogólne,

a także do przedszkolnych grup przygotowawczych i usług pedagogiczno-psychologicznych. Oczekuje

się, ze wprowadzona zmiana finansowania będzie bardziej ekonomiczna i wpłynie na poprawę jakości

edukacji.

Aby zapewnić wszystkim już na starcie równe szanse nauki zrealizowano Program Edukacji

Przedszkolnej. Przygotowawcza edukacja przedszkolna ma na celu pomoc dzieciom w przygotowaniu

się do nauki w szkole podstawowej i jest powszechnie dostępna na podstawie Ustawy o Edukacji od

roku 2005/06. Od 1 stycznia 2004 roku z budżetu państwa przydziela się fundusze na wszystkie dzieci

z przedszkolnych grup przygotowawczych na zasadzie per capita .

Efektem programu Education for the Information Society (2001-2004) było wdrożenie Strategii

Wprowadzenia ICT do Edukacji na Litwie , zatwierdzonej przez ministra w październiku 2000 roku.

W jej wyniku liczba uczniów przypadających na jeden komputer w klasach 9-12 wyniosła 7, a w

klasach 1-12 - 17 uczniów. 50 % szkół aktywnie wykorzystuje Internet w procesie dydaktycznym.

We wszystkich szkołach ogólnokształcących od września 2004 roku stosuje się wewnętrzny audyt

(ocenę), co ma zapewnić wysoką jakość edukacji .

Do programów nauczania w kształceniu zawodowym wprowadzono moduł przedsiębiorczości.

Informatyka i języki obce stanowią odrębne moduły lub też są zintegrowane z przedmiotami

zawodowymi. W 2003 roku wprowadzono nową strukturę kształcenia zawodowego. W roku szkolnym

2003/04 przygotowano i zatwierdzono nowe standardy kształcenia zawodowego, przystosowane do

potrzeb rynku pracy, a tym samym ułatwiające przejście ze szkoły do pracy zawodowej.

W marcu 2004 roku rząd przyjął rozporządzenie, które stwierdza, że od stycznia 2005 roku będzie

wydawany suplement do dyplomu w szkolnictwie wyższym - absolwentom 2005 na ich życzenie, a

od 1 stycznia 2006 – wszystkim absolwentom. W następnych latach suplement będzie integralną

częścią Dyplomu, będzie wydawany automatycznie i bezpłatnie wszystkim absolwentom uczelni. Ma

to ułatwić uznawanie dyplomów litewskich za granicą.

(ii)

Rządowy plan wdrażania Narodowej Strategii Edukacji na lata 2003-2012 zakłada, że proces

tworzenia obowiązkowej edukacji przedszkolnej zakończy się do 2008 roku. Rok 2006 jest okresem

przygotowawczym, poświęconym na tworzenie wymaganych ram prawnych.

Planuje się również, że do roku 2007 zostaną poprawione i zaktualizowane ramowe programy

nauczania dla szkół podstawowych i średnich ogólnokształcących. Aktualizacja programów będzie

uwzględniać kształtowanie kompetencji.

Aby zapewnić odpowiednią jakość edukacji w szkołach ogólnokształcących, rozpoczęto proces

wprowadzania oceny zewnętrznej. Zakończono już pierwsze projekty pilotażowe audytów

zewnętrznych. Planuje się, ze ocena zewnętrzna w skali całego kraju zostanie wprowadzona od 2007

roku.

W celu zwiększenia dostępu do edukacji w roku 2000 zainicjowano Program Żółty Autobus, w

ramach którego organizowano transport uczniów do najbliższej szkoły. W październiku 2005 rząd

zaakceptował inwestycję Program Zapewnienia Szkołom Żółtych Autobusów 2006-2008 . Realizacja

programu przebiega równocześnie z optymalizacją sieci szkół – ma to poprawić jakość edukacji. W

roku 2005 powstały plany reorganizacji struktury sieci szkół. Reorganizacja przebiegnie w dwóch

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: