polska.pdf

SYSTEMY EDUKACJI W EUROPIE – STAN

OBECNY I PLANOWANE REFORMY

POLSKA

1. Populacja ucz Ģ cych si ħ i j ħ zyk nauczania

W 2006 r. liczba osób w wieku poniŇej 29 lat wynosiła 15 214 875, co stanowiło 39,9% ogółu ludnoĻci,

natomiast liczba dzieci w wieku obowiĢzku szkolnego wynosiła 4 954 097, co stanowiło 13,0 % ogółu

ludnoĻci. Jħzykiem nauczania jest jħzyk polski.

2. Administracja i finansowanie edukacji

5 maja 2006 roku powstały dwa odrħbne ministerstwa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŇszego.

W roku szkolnym 2006/07 niemal wszyscy uczniowie (98%) uczħszczali do szkół publicznych.

WiħkszoĻę Ļrodków finansowych pochodzi z budŇetu paıstwa. Sprawy administracyjne i

organizacyjne oraz decyzje dotyczĢce wykorzystywania Ļrodków finansowych przez szkoły sĢ

przedmiotem konsultacji pomiħdzy szkołĢ i organem prowadzĢcym szkołħ, tj. gminĢ (w przypadku

przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów) lub powiatem (w przypadku szkół

ponadgimnazjalnych). Nadzór pedagogiczny nad szkołami sprawuje bezpoĻrednio ministerstwo

edukacji, a w jego imieniu zadania w tym zakresie wykonujĢ kuratoria oĻwiaty.

IstotnĢ funkcjħ doradczĢ przy tworzeniu polityki szkolnictwa wyŇszego w Polsce pełni Rada Główna

Szkolnictwa WyŇszego.

3. Edukacja przedszkolna

Ten poziom edukacji uznaje siħ za pierwszy szczebel systemu oĻwiaty. Edukacja przedszkolna

obejmuje dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Od roku 2004/05 dzieci w wieku 6 lat obowiĢzkowo koıczĢ tzw.

klasħ zerowĢ, przygotowujĢcĢ do nauki w szkole podstawowej. Klasy zerowe funkcjonujĢ przy

przedszkolach lub szkołach podstawowych, a ich prowadzenie naleŇy do zadaı gminy.

Za uczħszczanie do przedszkoli publicznych (na ĻciĻle okreĻlonych zasadach) i prywatnych moŇna

pobieraę opłaty. Zgodnie z ustawĢ o systemie oĻwiaty jednym z zadaı gminy jest organizowanie i

prowadzenie przedszkoli publicznych i zapewnienie w nich bezpłatnych zajħę w ramach podstawy

programowej wychowania przedszkolnego, w czasie nie krótszym niŇ 5 godzin dziennie. Rodzice

dzieci pozostajĢcych w przedszkolu dłuŇej niŇ 5 godzin płacĢ za dłuŇszy czas pobytu i dodatkowe

zajħcia. Ponadto poszczególne gminy, stosownie do potrzeb, organizujĢ róŇne formy pomocy dla

rodzin z małymi dzieęmi ŇyjĢcych w szczególnie trudnych warunkach materialnych: np. zwolnienie

czħĻciowe lub całkowite z opłat za korzystanie z przedszkoli, pomoc materialnĢ i rzeczowĢ.

W roku szkolnym 2006/07 funkcjonowało 17 329 placówek przedszkolnych (przedszkoli i klas

zerowych przy szkołach podstawowych łĢcznie), do których uczħszczało 862 656 dzieci.

4. Kształcenie obowi Ģ zkowe

a) Etapy

Klasa zerowa

Wiek: 6 lat

Szkoła podstawowa (6-letnia)

Wiek: 7-13 lat

Etap I – nauczanie zintegrowane, 7-10 lat

Etap II – nauczanie przedmiotowe, 10-13 lat

Gimnazjum (3-letnia szkoła Ļrednia I stopnia)

Wiek: 13-16 lat

Etap III – nauczanie przedmiotowe

b) Kryteria przyj ħę

Kształcenie jest bezpłatne dla wszystkich uczniów. Jedynym kryterium przyjħę jest wiek (ukoıczenie 6

lat w roku kalendarzowym, w którym rozpoczyna siħ nauka w przypadku klasy zerowej oraz 7 lat w

przypadku szkoły podstawowej). Przyjħcie ucznia do gimnazjum odbywa siħ na podstawie Ļwiadectwa

ukoıczenia szkoły podstawowej (wymagane jest równieŇ przystĢpienie do zewnħtrznego sprawdzianu

po 6 klasie szkoły podstawowej). Rodzice majĢ obowiĢzek zapisaę dziecko do szkoły lub – w

przypadku klasy zerowej – przedszkola usytuowanych najbliŇej miejsca zamieszkania.

c) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zaj ħę

Rok szkolny trwa ok. 185 dni, od wrzeĻnia do czerwca, i jest podzielony na dwa semestry. Lekcje

przedmiotów obowiĢzkowych (maksymalnie 23 lekcje po 45 minut na I etapie oraz maksymalnie 28 i

31 lekcji na etapach II i III) sĢ na ogół rozłoŇone na piħę dni w tygodniu.

d) Wielko Ļę klas/podział uczniów na klasy

W roku szkolnym 2006/07 stosunek liczby uczniów do liczby nauczycieli w szkole podstawowej

wynosił 13:1. Klasy liczyły Ļrednio 20 uczniów. Przepisy nie okreĻlajĢ norm dotyczĢcych wielkoĻci

klas. Podstawowym kryterium podziału uczniów na klasy jest wiek.

Na I etapie kształcenia wszystkich przedmiotów uczy jeden nauczyciel; wyjĢtek stanowiĢ lekcje jħzyka

obcego (prowadzone przez nauczycieli przedmiotu) w tych szkołach, których Ļrodki finansowe

umoŇliwiajĢ organizowanie takich zajħę. Od IV klasy lekcje prowadzĢ nauczyciele poszczególnych

przedmiotów.

e) Programy i tre Ļ ci nauczania

Na pierwszym etapie szkoły podstawowej nauczanie odbywa siħ w formie zintegrowanej, od drugiego

etapu szkoły podstawowej i w gimnazjum w podziale na przedmioty i w formie ĻcieŇek

miħdzyprzedmiotowych. Podstawy programowe dla nauczania zintegrowanego, przedmiotowego i w

ramach ĻcieŇek miħdzyprzedmiotowych sĢ takie same dla wszystkich uczniów.

Szkoły (nauczyciele) mogĢ wybieraę podrħczniki z listy zatwierdzonej przez ministerstwo edukacji, a

takŇe samodzielnie decydowaę o stosowanych metodach nauczania i oceny, wprowadzaniu

innowacyjnych metod nauczania i wyborze programów nauczania (z listy zatwierdzonej przez

ministerstwo edukacji). MogĢ równieŇ opracowywaę własne programy nauczania oparte na podstawie

programowej i przedkładaę je ministerstwu do zatwierdzenia.

f) Ocena, promocja i kwalifikacje

Ocena wiedzy i umiejħtnoĻci uczniów w ciĢgu roku szkolnego nie jest ujednolicona w skali kraju i

pozostaje całkowicie w gestii nauczycieli. Oceny dokonuje siħ na podstawie regularnych

sprawdzianów pisemnych i ustnych. Wyniki uzyskane przez uczniów na zakoıczenie kaŇdego

semestru muszĢ zostaę zatwierdzone przez radħ pedagogicznĢ szkoły. Uczniowie, którzy nie uzyskali

zadowalajĢcych wyników powtarzajĢ klasħ decyzjĢ rady pedagogicznej.

System oceny zewnħtrznej w ramach kształcenia obowiĢzkowego obejmuje nastħpujĢce ujednolicone

sprawdziany i egzaminy:

Na zako ı czenie 6-letniej szkoły podstawowej (uczniowie w wieku 13 lat) – powszechny,

obowiĢzkowy sprawdzian umiejħtnoĻci wymaganych w podstawie programowej, nie majĢcy funkcji

selekcyjnej. PrzystĢpienie do tego sprawdzianu umoŇliwia rozpoczħcie nauki w gimnazjum, a jego

wyniki dostarczajĢ uczniom, rodzicom i obydwu szkołom, tj. szkole podstawowej i gimnazjum,

informacji o poziomie osiĢgniħę uczniów. Sprawdzian ten przeprowadzono po raz pierwszy w 2002 r.

Na zako ı czenie 3-letniego gimnazjum (uczniowie w wieku 16 lat) – powszechny, obowiĢzkowy

egzamin , którego wyniki podaje siħ na Ļwiadectwie gimnazjalnym. Egzamin ten pozwala sprawdzię

zdolnoĻci, umiejħtnoĻci i wiedzħ w zakresie przedmiotów humanistycznych i Ļcisłych (oraz jħzyka

obcego od 2008/09). Po raz pierwszy zewnħtrzny egzamin gimnazjalny został przeprowadzony w

2002 r. Wyniki egzaminu wraz z koıcowĢ ocenĢ osiĢgniħę uczniów decydujĢ o przyjħciu do szkół

Ļrednich II stopnia.

Wszystkie sprawdziany i egzaminy sĢ przeprowadzane przez specjalnie utworzone instytucje: 8

Okrħgowych Komisji Egzaminacyjnych, wspomaganych i nadzorowanych przez CentralnĢ Komisjħ

EgzaminacyjnĢ.

W roku szkolnym 2006/07 funkcjonowało 14 503 szkół podstawowych i 7 076 gimnazjów, do których

uczħszczało odpowiednio 2 484 820 i 1 528 755 uczniów.

5. Szkolnictwo Ļ rednie II stopnia i policealne

a) Rodzaje kształcenia

Liceum ogólnokształcĢce

Wiek: 16-19 lat

Liceum profilowane

Wiek: 16-19 lat

Technikum

Wiek: 16-20 lat

Zasadnicza szkoła zawodowa

Wiek: 16-18/19 lat

UzupełniajĢce liceum ogólnokształcĢce

Wiek: 18/19-20/21 lat

Technikum uzupełniajĢce

Wiek: 18/19-21/22 lat

Szkoła policealna

Wiek: 19-21 lat (b. rzadko: 20 lat)

We wrzeĻniu 2004 r. wprowadzono dwa rodzaje szkół: uzupełniajĢce liceum ogólnokształcĢce i

technikum uzupełniajĢce.

b) Kryteria przyj ħę

O przyjħciu ucznia do szkoły Ļredniej II stopnia decyduje liczba punktów na Ļwiadectwie

gimnazjalnym (obliczana na podstawie ocen z okreĻlonych przedmiotów i innych osiĢgniħę), włĢcznie

z liczbĢ punktów uzyskanych z egzaminu gimnazjalnego. Szczegółowe zasady przyjħę sĢ okreĻlane

przez poszczególne szkoły ponadgimnazjalne.

c) Programy i tre Ļ ci nauczania

Na poziomie szkoły Ļredniej II stopnia obowiĢzuje nauczanie przedmiotowe i w ramach ĻcieŇek

miħdzyprzedmiotowych. Ministerstwo edukacji okreĻla podstawħ programowĢ kształcenia ogólnego

dla kaŇdego rodzaju szkoły, dla kaŇdego przedmiotu i ĻcieŇki miħdzyprzedmiotowej. Nauczyciele

mogĢ wybieraę podrħczniki z listy zatwierdzonej przez ministerstwo, a takŇe samodzielnie decydowaę

o stosowanych metodach nauczania i oceny, wprowadzaniu innowacyjnych metod nauczania i

wyborze programów nauczania (z listy zatwierdzonej przez ministerstwo edukacji). MogĢ równieŇ

opracowywaę własne programy nauczania oparte na podstawie programowej i przedkładaę je

ministerstwu do zatwierdzenia.

d) Ocena, promocja i kwalifikacje

Na tym poziomie szkolnictwa uczniów ocenia siħ w ciĢgu roku w podobny sposób, jak w ramach

kształcenia obowiĢzkowego. Na zakoıczenie nauki wszystkie szkoły (z wyjĢtkiem szkół zasadniczych)

przeprowadzajĢ egzaminy maturalne. Uczniowie liceów ogólnokształcĢcych, liceów profilowanych,

liceów uzupełniajĢcych i techników, którzy zdali egzamin maturalny, otrzymujĢ Ļwiadectwo dojrzałoĻci

(wymagane do ubiegania siħ o przyjħcie na studia wyŇsze). Szkoły zasadnicze wydajĢ Ļwiadectwo

ukoıczenia szkoły zasadniczej (uprawniajĢce absolwenta do podjħcia pracy zawodowej). Szkoły

policealne przygotowujĢ uczniów do pracy zawodowej.

Egzaminy na zakoıczenie szkoły Ļredniej II stopnia sĢ ujednolicone i zewnħtrzne.

Egzamin maturalny , którego zdanie uprawnia do ubiegania siħ o przyjħcie na studia, składa siħ z

dwóch czħĻci: zewnħtrznego egzaminu pisemnego (przygotowywanego i ocenianego przez

zewnħtrzne komisje egzaminacyjne) i wewnħtrznego egzaminu ustnego (przygotowywanego i

ocenianego przez nauczycieli szkolnych).

Egzamin zawodowy (w zasadniczych szkołach zawodowych, technikach i szkołach policealnych)

składa siħ z dwóch czħĻci: czħĻci pisemnej, sprawdzajĢcej wiedzħ i umiejħtnoĻci zwiĢzane z

okreĻlonym zawodem i prowadzeniem działalnoĻci gospodarczej, oraz czħĻci praktycznej,

sprawdzajĢcej umiejħtnoĻci niezbħdne do wykonywania danego zawodu.

Wszystkie sprawdziany i egzaminy sĢ przeprowadzane przez specjalnie utworzone instytucje – 8

Okrħgowych Komisji Egzaminacyjnych, wspomaganych i nadzorowanych przez CentralnĢ Komisjħ

EgzaminacyjnĢ.

W roku szkolnym 2006/07 zarejestrowano 2 543 licea ogólnokształcĢce, do których uczħszczało 732

908 uczniów, 4 104 techników i liceów profilowanych, do których uczħszczało 717 475 uczniów,

1 760 zasadniczych szkół zawodowych, do których uczħszczało 229 170 uczniów, oraz 3 738 szkół

policealnych, do których uczħszczało 327 876 uczniów.

6. Szkolnictwo wy Ň sze

Od 5 maja 2006 szkolnictwem wyŇszym zajmuje siħ oddzielne ministerstwo: Ministerstwo Nauki i

Szkolnictwa WyŇszego.

a) Rodzaje uczelni

WyróŇnia siħ nastħpujĢce typy szkół wyŇszych paıstwowych: uniwersytety, politechniki, akademie

rolnicze, uczelnie ekonomiczne, uczelnie pedagogiczne, akademie medyczne, wyŇsze szkoły morskie,

akademie wychowania fizycznego, uczelnie artystyczne, uczelnie teologiczne, wyŇsze szkoły

zawodowe, szkoły resortu obrony narodowej i szkoły resortu spraw wewnħtrznych, a ponadto szkoły

wyŇsze niepaıstwowe, w tym równieŇ niepaıstwowe wyŇsze szkoły zawodowe.

Ustawa z 27 lipca 2005 r. „Prawo o szkolnictwie wyŇszym” wyróŇnia nastħpujĢce systemy studiów:

stacjonarne i niestacjonarne. Podstawowym systemem studiów sĢ studia stacjonarne, chyba Ňe statut

uczelni stanowi inaczej. Studia stacjonarne w uczelni paıstwowej sĢ bezpłatne, z wyjĢtkiem

powtarzania zajħę dydaktycznych z powodu niezadowalajĢcych wyników w nauce.

b) Warunki wst ħ pu

Warunkiem ubiegania siħ o przyjħcie na studia we wszystkich uczelniach jest posiadanie Ļwiadectwa

dojrzałoĻci. Przyjħcia odbywajĢ siħ na podstawie wyników egzaminu dojrzałoĻci. Poszczególne

uczelnie i wydziały mogĢ wprowadzaę dodatkowe wymogi (np. sprawdziany predyspozycji na

kierunkach artystycznych i sportowych).

c) Kwalifikacje

Studia zawodowe (studia pierwszego stopnia wg Ustawy z 27 lipca 2005 roku: „Prawo o szkolnictwie

wyŇszym”) trwajĢ od 3 do 4 lat. KoıczĢ siħ uzyskaniem dyplomu kwalifikacji zawodowych i tytułu

zawodowego licencjata lub inŇyniera, który uprawnia do podjħcia pracy lub kontynuowania nauki na

studiach drugiego stopnia i uzyskania tytułu magistra lub tytułu równorzħdnego. Tylko studia dzienne

na uczelniach paıstwowych sĢ nieodpłatne.

Jednolite studia magisterskie trwajĢ od 4,5 do 6 lat i sĢ prowadzone w uniwersytetach i innych

uczelniach akademickich. W ich wyniku studenci otrzymujĢ dyplom ukoıczenia studiów wyŇszych i

tytuł zawodowy magistra, magistra sztuki, magistra inŇyniera, magistra inŇyniera architekta lub

lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, magistra pielħgniarstwa, magistra połoŇnictwa –

zaleŇnie od kierunku studiów. Absolwenci posiadajĢcy tytuł zawodowy magistra mogĢ ubiegaę siħ o

przyjħcie na studia doktoranckie (studia trzeciego stopnia).

W ramach dostosowywania szkolnictwa wyŇszego do zaleceı Procesu Boloıskiego wprowadzono w

Polsce:

- dwustopniowy system kształcenia (scharakteryzowany powyŇej),

- suplement do dyplomu (obowiĢzkowy we wszystkich uczelniach poczĢwszy od stycznia 2005 roku)

- system zapewniania jakoĻci kształcenia i udzielania akredytacji (Paıstwowa Komisja Akredytacyjna)

W roku akademickim 2006/07 w Polsce istniało 448 uczelni (publicznych i niepublicznych), w których

kształciło siħ 1 941 400 studentów.

7. Kształcenie specjalne

Kształcenie specjalne stanowi integralnĢ czħĻę polskiego systemu edukacji, co znajduje

odzwierciedlenie we wspólnych przepisach dotyczĢcych kształcenia w placówkach ogólnodostħpnych

i kształcenia specjalnego.

Dzieci objħte sĢ odpowiedniĢ formĢ kształcenia specjalnego na podstawie orzeczenia wydanego

przez zespół specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej lub zespół orzeczniczy spoza

poradni na podstawie wyników badaı psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich.

WiħkszoĻę dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi kształci siħ w szkołach specjalnych lub

klasach specjalnych w szkołach ogólnodostħpnych (ich liczba stanowi 1,78% ogółu uczniów objħtych

kształceniem obowiĢzkowym). W oddziałach integracyjnych w szkołach podstawowych, gimnazjach i

szkołach ponadgimnazjalnych w roku szkolnym 2005/06 uczyło siħ 11,7% wszystkich uczniów

niepełnosprawnych.

Kształcenie dziecka majĢcego specjalne potrzeby w placówce ogólnodostħpnej wymaga pozytywnej

opinii właĻciwego organu i/lub zgody rodziców.

8. Nauczyciele

Nauczyciele muszĢ posiadaę wyŇsze wykształcenie. Rodzaj wymaganych studiów zaleŇy od poziomu

nauczania.

I. Poziom szkoły podstawowej: nauczyciel musi ukoıczyę studia pierwszego lub drugiego stopnia

(trwajĢce 3 lub 5 lat i koıczĢce siħ, odpowiednio, tytułem zawodowym licencjata lub magistra)

lub kolegium nauczycielskie (trwajĢce 3 lata i koıczĢce siħ dyplomem).

II. Poziom gimnazjum: wymagany tytuł zawodowy licencjata lub magistra.

III. Poziom szkoły ponadgimnazjalnej: wymagany tytuł zawodowy magistra.

Warunkiem nauczania na wszystkich poziomach edukacji jest równieŇ ukoıczenie kwalifikacyjnego

kursu pedagogicznego (posiadanie tzw. przygotowania pedagogicznego).

Wg obowiĢzujĢcych standardów kształcenia, nauczyciel powinien posiadaę przygotowanie

pedagogiczne, przygotowanie do nauczania dwóch przedmiotów, powinien opanowaę umiejħtnoĻę

obsługi komputera i znaę jħzyk obcy (na poziomie B2, B2+ według Common European Framework of

Reference for Languages – Europejski System Opisu Kształcenia Jħzykowego).

Znowelizowana Karta Nauczyciela, uchwalona 18 lutego 2000 r., wprowadziła cztery nastħpujĢce

stopnie awansu zawodowego nauczyciela:

• nauczyciel staŇysta,

• nauczyciel kontraktowy,

• nauczyciel mianowany,

• nauczyciel dyplomowany.

Nauczyciele dyplomowani z wybitnymi osiĢgniħciami mogĢ równieŇ otrzymaę tytuł honorowego

profesora oĻwiaty.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: