Dekolonizacja.docx

Dekolonizacja- proces wyzwalania się spod władzy kolonialnej terytoriów zależnych i niesamodzielnych oraz tworzenia niepodległych państw.  Może następować za porozumieniem stron – w sposób pokojowy lub na skutek powstania, rewolucji lub innego konfliktu zbrojnego. Szacuje się, że na początku XX wieku system kolonialny obejmował 73 mln. km2 – 55 % powierzchni całej Ziemi, w tym 35 % ludności świata.

Proces dekolonizacji rozpoczął się wraz z likwidacją Faszyzmu i zmianą struktury świata po II wojnie światowej

Przyczyny

coraz większe koszty polityczne i ekonomiczne utrzymania i kontroli kolonii,

dążenia narodów Afryki do niepodległości

- potrzeba głębokich przemian społecznych i gospodarczych 
- eksploatacja kolonii na potrzeby potęg kolonialnych w czasie wojny
- upowszechnienie zasady równości państw po II wojnie światowej 

Dekolonizacja Afryki
Algieria była pierwsza - w kolejnej dekadzie liczne państwa afrykańskie proklamują niepodległość. Proces dekolonizacji uwalnia liczne konflikty graniczne, odnawia dawne spory międzyplemienne i wywołuje masowe ruchy ludności. Wybuchają kolejne kryzysy uchodźcze - Gwinea, Burundi, Mozambik, Etiopia, Angola. w 1972 roku UNHCR organizuje repatriację 200 tysięcy uchodźców z południowego Sudanu; jednocześnie jednak Idi Amin zmusza do wygnania z Ugandy 40 tysięcy Azjatów, a 170 tysięcy mieszkańców Burundi opuszcza kraj w wyniku krwawych walk. W 1977 roku rozpoczyna się trwająca do dziś wojna w Rogu Afryki, w 1989 roku w Liberii (700 tysięcy uchodźców), w 1997 w Sierra Leone (400 tysięcy). Obecnie w Afryce bez dachu nad głową pozostaje 7 milionów osób. 

W 1992 roku UNHCR przeprowadził w Mozambiku jedną z największych i najbardziej udanych operacji repatriacyjnych - dzięki niej 1,7 miliona osób wróciło do domu. 



Dekolonizacja Azji
Postępujące tuż po wojnie tendencje wolnościowe wśród państw na dalekim wschodzie wymusiły na dawnych kolonialnych potęgach wycofanie się z ogarniętych zamieszkami krajów. zarówno Wielka Brytania jak i Francja starały się możliwie jak najlepiej zabezpieczyć swoje gospodarcze interesy w przyszłych, wolnych państwach. Niestety, proces kształtowania się nowych państwowości przeważnie przechodził przez okres konfliktu zbrojnego. Najlepszym przykładem jest sprawa statusu Kambodży i Laosu, w których Francuzi usiłowali utrzymać kontrolę za pomocą siły. Japończycy zostali usunięci z Kambodży we wrześniu 1945 roku, a na początku następnego roku kraj ten uzyskał autonomię. Trwała w nim jednak krwawa wojna domowa; lewicowe i nacjonalistyczne bojówki dokonywały masowych mordów na przedstawicielach francuskich władz i ich sojusznikach. W końcu, podobnie jak Wietnamowi, Francja zdecydowała się przyznać Kambodży wolność w ramach Unii Francuskiej. Do 1949 roku zarówno Kambodża jak i Laos stały się niepodległymi państwami z prozachodnimi rządami. 
Jednakże same lata pięćdziesiąte okazały się przełomowe dla wzrostu napięcia w regionie. Daleki wschód stał się areną konfliktów. Oba mocarstwa USA i ZSRR poszukiwały w regionie sojuszników. Później zaś, walcząc praktycznie za ich pośrednictwem, walczyły o hegemonię nad całym Dalekim Wschodem.

Etapy dekolonizacji

Wyróżniamy 4 etapy dekolonizacji

Dekolonizacja I etap – lata 1945 – 1955

·                      Objął on 12 krajów azjatyckich

·                      Wietnam, Korea, Indonezja – 1945

·                      Filipiny i Jordania  - 1946

·                      Indie i Pakistan - 1947

·                      Cejlon i Birma – 1948

·                      Libia – 1951

·                      Kambodża – 1953

·                      Laos – 1954

Etap ten zakończyła konferencja w Bandungu 18-24 IV 1955 roku, w której Indonezja oświadczyła „kolonializm we wszelkich jego przejawach stanowi zło, któremu należy szybko położyć kres”

Dekolonizacja II etap – lata 1956 – 1965

·                      Wolność uzyskały 42 państwa, w tym 30 z Afryki

·                      W roku 1960 niepodległość uzyskało 15 państwa afrykańskich – rok ten nazwano Rokiem Afryki

·                      14 XII 1960 roku ONZ wydało deklaracje o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym

Dekolonizacja III etap – lata 1966 – 1975 

·                      Głównie rozpad angielskiego i portugalskiego imperium kolonialnego w Afryce i na Bliskim Wschodzie

·                      16 XII 1966 roku – ONZ przyjęła Pakty Praw Człowieka „Wszystkie ludy mają prawo do samostanowienia...”

Dekolonizacja IV etap – lata 1976 – 1990

·                      Dekolonizacja na peryferiach

·                      Zimbabwe – 1980

·                      Namibia - 1990

Pod koniec lat ’90 tych ze 190 istniejących państw – 98 uzyskało niepodległość po II wojnie światowej, przy czym większość z nich zachowała kontakty z byłą metropolią

Wspólnota narodów

·                      Powstanie Commonwealth – Wspólnoty Narodów od 1949 roku – wcześniej istniała jako Brytyjska Wspólnota Narodów od roku 1867

Od 1967 działa w Londynie Stały Sekretariat.

W skład Wspólnoty Narodów wchodzi W. Brytania (wraz z terytoriami zależnymi) oraz państwa:

·                      Dawne dominia, np. Australia, Jamajka, Kanada, Nowa Zelandia, Papua-Nowa Gwinea;    

·                      Republiki, np. Bangladesz, Indie, Kenia, Nigeria, Tanzania;

·                      Samodzielne monarchie, np. Lesotho, Malezja, Suazi.

Niektóre państwa po uzyskaniu niepodległości nie przyłączyły się do Wspólnoty Narodów, np. Birma; wiele państw wystąpiło ze Wspólnoty Narodów, np.: Irlandia, Fidżi, a także RPA, Pakistan (które z czasem powróciły do Wspólnoty Narodów).

Wspólnota Francuska

Ustanowiona na mocy konstytucji francuskiej 1958 w miejsce dawnej  Unii Francuskiej tworzyły ją:

·                      Francja metropolitarna,    

·                      departamenty zamorskie – Gujana Francuska, Martynika i Gwadelupa

·                      terytoria zamorskie – Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia. Wyspy Saint Piere, Miquelin, Wallis i Futana

Autonomia wewnętrzna

W stanie zależności pozostaje wciąż jeszcze około 40 terytoriów, posiadając różne formy autonomii wewnętrznej

·                      Gibraltar – Wielka Brytania

·                      Makau – Portugalia

·                      Antyle Holenderskie – Holandia

·                      Martynika - Francja 

1 VII 1997 roku Chińska Republika Ludowa objęła zarząd na Hongkongiem – nadając mu status Specjalnego Regionu Autonomicznego