WYKŁAD – DREWNO W BUDOWNICTWIE
Drewno - to surowiec otrzymywany ze ściętych drzew i formowany przez obróbkę w różnego rodzaju sortymenty. Drewno zajmuje przestrzeń pomiędzy rdzeniem, a warstwą łyka i kory.
Rysunek 1. Przekrój poprzeczny drzewa
Drewno należy do najstarszych materiałów używanych przez człowieka. W Polsce, w grodzie Biskupin wszystkie domy, urządzenia obronne i wiele przedmiotów wyposażenia i codziennego użytku było wykonane z drewna. Przez tysiąclecia budowano z drewna ściany, stropy i dachy. Drewna używano do wykonania narzędzi, naczyń a także do ogrzewania i oświetlania pomieszczeń (łuczywo). Obecnie drewno znajduje zastosowanie jako materiał na podłogi, boazerie, do wykonania więźb dachowych, ogrodzeń i pergoli, mebli i zabawek. Odpady powstałe przy produkcji różnych sortymentów drewna są wykorzystywane do produkcji płyt pilśniowych i wiórowych, które także są materiałem do wykonywania wielu przedmiotów spotykanych i używanych każdego dnia.
· barwa drewna krajowego nie odznacza się tak duża intensywnością, jak niektórych gatunków egzotycznych (mahoń, palisander). Drewno z drzew krajowych ma barwę od jasnożółtej do brązowej.
· gęstość objętościowa drewna - zależy od jego wilgotności, rodzaju drzewa z którego jest otrzymane. Przy wilgotności 15% waha się przykładowo od 470 - 480 kg/m3 dla świerku do 810-830 kg/m3 dla grabu. (Wartości przykładowe dla innych gatunków: sosna 540-550 kg/m3, dąb 700-710 kg/m3, buk 720-730 kg/m3, jesion 740-750 kg/m3).
Tabela 1. Gęstość ważniejszych gatunków drewna (dla wilgotności 15%)
Gatunek
Gęstość objętościowa [g/cm3]
Sosna
Świerk
Jodła
Modrzew
Dąb
Wiąz
0,55
0,47
0,45
0,69
0,71
0,68
Jesion
Buk
Olcha
Brzoza
Klon
Topola
0,75
0,73
0,53
0,65
0,66
· higroskopijność - to skłonność materiału do wchłaniania wilgoci z powietrza. Drewno zawsze wchłania wilgoć lub oddaje ją do pomieszczenia tak długo, aż osiągnie stan równowagi pomiędzy własną wilgotnością a wilgotnością otoczenia. Drewno stosowane w miejscach o dużej wilgotności powinno być zabezpieczone przed jej wchłanianiem.
· połysk - związany jest z twardością drewna i gładkością powierzchni. Połysk najbardziej jest widoczny w przekroju promieniowym
· rysunek drewna - różni się w zależności od przekroju, barwy drewna, wielkości przyrostów, sęków itp.
· zapach - każdy gatunek drewna ma swój specyficzny zapach. Pochodzi on od znajdujących się w drewnie żywic, olejków eterycznych, garbników itp. Z biegiem lat, drewno traci zapach.
· przewodność cieplna - drewno źle przewodzi ciepło, zatem jest dobrym izolatorem. Oczywiście współczynniki przewodności cieplnej zależą od rodzaju drzewa i stopnia wilgotności drewna.
Tabela 2. Współczynniki przewodzenia ciepła wybranych rodzajów drewna [5]
Rodzaj drewna
Współczynnik przewodzenia ciepła[W/(m.oC)]
Grab
0,14
0,15
0,17
0,21
0,22
0,23
· wilgotność - zależy od warunków w jakich drewno się znajduje i ma znaczny wpływ na pozostałe właściwości drewna. Bezpośrednio po ścięciu wilgotność drewna wynosi ponad 35%, ale może być znacznie większa. Drewno w stanie określanym jako powietrzno-suche (wyschnięte na wolnym powietrzu) ma wilgotność około 15 - 20%, przechowywane w suchych pomieszczeniach - ma wilgotność 8 - 13%. Duża wilgotność drewna bywa powodem paczenia się wyrobów, stwarza warunki sprzyjające rozwojowi grzyba. Gdyby drewno zostało wysuszone do wilgotności 0% stałoby się materiałem łatwo pękającym i kruchym. Praktycznie nie byłoby można wykonać z takiego drewna żadnej konstrukcji czy przedmiotów użytkowych.
· skurcz i pęcznienie - drewno wilgotne podczas suszenia zawsze kurczy się, podczas nasiąkania wodą pęcznieje. Podczas skurczu drewno pęka i paczy się. Dlatego konstrukcje drewniane (więźby, ramy okienne, listwy boazeryjne itp.) powinny być przygotowywane z drewna już wysuszonego, do takiej wilgotności, w jakiej będzie ono użytkowane. (Najczęściej używa się do wykonania elementów konstrukcyjnych drewna w stanie powietrzno-suchym).
Rysunek 2. Paczenie się drewna przy wysychaniu na skutek anizotropii i skurczu
Intensywność pęcznienia czy kurczenia się zależy od przekroju drewna i wynosi w kierunku stycznym 6-13%, promieniowym – 3-5%, a wzdłuż włókien – 0,1-0,8%
Wielkość spęcznienia objętościowego dla wybranych gatunków drewna przedstawia wykres 2.
Wykres 1. Wielkość spęcznienia objętościowego dla wybranych gatunków drewna
· drewno jest materiałem anizotropowym, jego wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie, zginanie zależy od kierunku działania sił w stosunku do włókien. Drewno znacznie łatwiej (ma większa wytrzymałość) przenosi siły działające wzdłuż włókien, wraz ze wzrostem kąta odchylenia tych sił od kierunku włókien wytrzymałość drewna zmniejsza się. W zależności od osiąganej minimalnej wartości wytrzymałości mechanicznej drewno dzieli się na klasy. Przykładowe wartości wytrzymałości drewna przy wilgotności 15% podaje tabela 3:
Tabela 3. Cechy wytrzymałościowe drewna przy wilgotności 15%
Gatunek drewna
Wytrzymałość wzdłuż włókien
rozciąganie
ściskanie
zginanie
II
┴
[MPa]
102
3
46
8
85
88
42
6
65
82
2
39
4
61
105
Krysiulaaa