5
MIKROEKONOMIA
Jest sumą zadowolenia, jaką osiąga konsument z posiadania lub konsumpcji dóbr. Umowną jednostką użyteczności jest util.
Wyjaśnia zależność między ilością konsumowanych dóbr a poziomem satysfakcji uzyskiwanej w wyniku tej konsumpcji. Funkcja użyteczności ma postać:
gdzie: TU – użyteczność całkowita, f – zależność funkcyjna użyteczności od struktury koszyka dóbr, X,Y,Z,....N – ilość poszczególnych dóbr w koszyku konsumpcji.
Jednoczynnikowa funkcja konsumpcji rozważa zależność między poziomem zadowolenia z konsumpcji dobra X a ilością konsumpcji tego dobra przy założeniu ceteris paribus odnośnie pozostałych dóbr
Każdy konsument podejmujący decyzje posiada własną funkcję użyteczności, która charakteryzuje się pewnymi ogólnymi cechami:
1. konsument woli posiadać więcej niż mniej (funkcja użyteczności jest u większości konsumentów rosnąca),
2. krańcowa użyteczność jest malejąca, ponieważ każdy dodatkowy procent konsumpcji powoduje coraz mniejszy przyrost użyteczności.(I prawo Gossena).
Użyteczność marginalna (MU) informuje o ile zmieni się użyteczność całkowita (TU) z konsumpcji dobra przy zmianie wielkości konsumpcji o jednostkę, czyli:
Konsument dążąc do maksymalizacji użyteczności całkowitej konsumpcji dąży do zmaksymalizowania różnicy między użytecznością osiąganą z konsumpcji dóbr a ponoszonymi w związku z tą konsumpcją nakładami. Różnica ta największa jest w punkcie zrównania się współczynników kierunkowych funkcji użyteczności i funkcji wydatków:
gdzie: - współczynnik kierunkowy funkcji użyteczności konsumpcji dobra X, - współczynnik kierunkowy funkcji wydatków na dobro X.
Z przekształcenia powyższych równań wynika, iż konsument osiąga maksymalną użyteczność z konsumpcji dobra X, gdy użyteczność marginalna równa jest cenie dobra X. Konsument będzie zwiększał zakupu dobra X do momentu zrównania się MU z ceną dobra X.
W sytuacji, gdy konsument przeznacza swój dochód na dwa dobra X i Y, sytuacją optymalną dla niego jest, gdy użyteczności marginalne obu dóbr zrównują się. W przypadku uwzględnienia różnic w cenach dobra X i Y, konsument osiąga najwyższą użyteczność całkowitą, gdy względne użyteczności marginalne zrównują się, czyli:
W punkcie równowagi konsumenta dochodzi do wyrównania użyteczności krańcowych konsumowanych dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną. Jest to zasada ekwimarginalizmu (II prawo Gssena).
Podstawą decyzji konsumenta jest uporządkowany system preferencji, czyli założenie:
1. Kompletności preferencji – konsument wie czego chce, a czego nie,
2. Przechodniości preferencji, tzn., że jeżeli konsument woli dobro A od dobra B i dobro B od dobra C, to woli też dobro A od dobra C,
3. Nienasyconości zadowolenia konsumenta.
Jest graficzną prezentacją różnych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr dających konsumentowi taki sam poziom użyteczności. W odczuciu konsumenta dobra na krzywej użyteczności są substytutami. Stosunek, zgodnie Z którym konsument jest skłonny zastąpić jedno dobro dobrem drugim nazywa się marginalną stopą substytucji (MRS). MRS jest współczynnikiem nachylenia krzywej obojętności, czyli:
ponieważ TU dla danej krzywej obojętności jest stała, to zmiana TU musi być równa 0. W związku z tym zmianę użyteczności całkowitej na danej krzywej obojętności można przedstawić jako:
po przekształceniu równania mamy:
1. krzywe obojętności mają nachylenie ujemne,
2. jest ich nieskończenie wiele,
3. nie mogą się przecinać,
4. są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych,
5. im są dalej oddalone od początku układu współrzędnych, tym reprezentują wyższy poziom użyteczności,
6. stosunek, zgodnie z którym jedno dobro może być zastępowane przez drugie wyraża prawo malejącej marginalnej stopy substytucji: Wraz ze zmniejszaniem się udziału dobra Y i wzrostem dobra X w strukturze konsumpcji, maleje skłonność konsumenta do zastępowania dobra Y dobrem X. Przy niższym poziomie dobra Y konsument jest skłonny poświęcić większą ilość dodatkowych jednostek dobra X, by zwiększyć konsumpcję dobra Y o jednostkę
Uporządkowany przez konsumenta zbiór wszystkich potencjalnie możliwych alternatyw konsumpcyjnych.
LINIA BUDŻETOWA (BL)
Reprezentuje zbiór możliwych dla konsumenta alternatyw wyboru dóbr w warunkach wyznaczonych poziomem cen i dochodu pieniężnego, czyli:
Przy założeniu, iż cały dochód wydatkujemy na dobro X lub na dobro Y, to:
Ponieważ zmiana BL=0, to nachylenie linii budżetowej wyraża stosunek:
Punkt równowagi konsumenta wyrażony przez powyższy warunek znajduje się w punkcie styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą konsumpcji dóbr X i Y, gdy przy założonych poziomach cen oraz dochodów, jego marginalna stopa substytucji zrównuje się z relacją ceny dobra X do ceny dobra Y oraz relacją marginalnej użyteczności dobra X z marginalną użytecznością dobra Y.
KRZYWA CENA-KONSUMPCJA
Jest to geometryczny zbiór punktów równowagi konsumenta, które odpowiadają wszystkim poziomom cen przy niezmienności dochodów i preferencji konsumenta. Jest ona podstawą wyprowadzenia krzywej indywidualnego popytu konsumenta. Suma indywidualnych krzywych popytu konsumentów daje krzywą popytu rynkowego.
IV. Popyt i determinanty popytu
Jest to ilość dobra, jaką nabywcy chcą i są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie, tzw. popyt efektywny
Mówi, iż popyt jest zależnością odwrotnie proporcjonalną między ceną a ilością dobra, którą nabywcy chcą i są w stanie nabyć przy założeniu, iż inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową nie ulegną zmianie (ceteris paribus).
1. Popyt funkcjonalny – wynikający z cech użytkowych dobrach, jest funkcją wartości użytkowej dobra,
2. Popyt niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych: owczego pędu, snobizmu, Veblena,
3. Popyt spekulacyjny
- liczba konsumentów,
- upodobania, gusty, preferencje, upodobania, moda,
- dochody,
- cechy dóbr komplementarnych i substytucyjnych
Skłania nabywcę do zastępowania dobra droższego dobrem relatywnie tańszym. Efekt substytucyjny bada stopień zastępowania dobra droższego tańszym spowodowany jedynie zmianą ceny a nie dochodu realnego. Wpływ zmiany ceny relatywnej na ilość konsumowanych dóbr wyraża efekt dochodowy. Efekt substytucyjny jest zawsze ujemny.
Powoduje zmiany w dochodzie realnym konsumenta, wpływając na ilość nabywanych dóbr. Siła tego efektu zależy od udziału dobra w ogólnych wydatkach konsumenta. Efekt dochodowy jest dodatni dla dóbr normalnych, a ujemny dla dóbr podrzędnych. Dodatni efekt dochodowy wzmacnia efekt substytucyjny, ujemny osłabia.
Jest to ilość dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie
Mówi, iż wielkość podaży zmienia się wprost proporcjonalnie do zmiany ceny (ceteris paribus).
- ilość producentów danego dobra,
- polityka rządu wobec przedsiębiorstwa (podatki, subsydia, dotacje),
- dostępność zasobów,
- technologia,
- koszty,
- rentowność produkcji dóbr substytucyjnych.
Występuje w przypadku zrównania się wielkości popytu i podaży, przy określonej cenie (cenie równowagi rynkowej) w określonej jednostce czasu.
1. NIEDOBÓR występuje w przypadku, gdy wielkość popytu przewyższa wielkość oferowanej ilości dóbr. Cena, przy której występuje niedobór znajduje się poniżej ceny równowagi rynkowej,
2. NADWYŻKA występuje, gdy wielkość podaży dóbr przewyższa efektywny popyt na nie. Cena, przy której producenci oferują dobro znajduje się powyżej ceny równowagi rynkowej.
Jest to cena, powyżej której sprzedawać nie można. Cena poniżej ceny równowagi rynkowej. Wprowadzenie ceny maksymalnej wywołuje zjawisko niedoboru.
Jest to cena, poniżej której sprzedawać nie można. Cena powyżej ceny równowagi rynkowej. Wprowadzenie ceny minimalnej wywołuje zjawisko nadwyżki.
Jest pieniężną miarą satysfakcji z konsumpcji. Wyraża różnicę między wydatkami poniesionymi przez konsumenta na zakup określonej ilości dobra X po obowiązującej cenie rynkowej a wydatkami, jakie byłby on w tym celu skłonny ponieść.
NADWYŻKA PRODUCENTA
Różnica między przychodem ze sprzedaży określonej ilości dobra X po cenie rynkowej a przychodem koniecznym do skłonienia producenta do dostarczania tej ilości dobra X.
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
Rynek jest efektywny jeżeli występuje równowaga rynkowa i system rynkowy maksymalizuje produkcję. Nadwyżka producenta i konsumenta jest maksymalna.
Ćwiczenia do zajęć 2
PYTANIA PROBLEMOWE
1. Jaki jest związek między malejącą użytecznością krańcową a prawem popytu?
2. Jakie założenie pozwala przewidywać zachowanie konsumenta na rynku?
3. Czy pojęcia „użyteczność marginalna” i „dodatkowa satysfakcja” to synonimy?
4. Jeżeli w punkcie wyjścia konsument znajduje się w równowadze, to jaka zmiana ceny dobra X i/lub ceny dobra Y mogłaby doprowadzić do tego, że stosunek użyteczności marginalnej i ceny dobra byłby większy dla dobra X niż dla Y?
5. Czy siła predykcyjna prawa popytu wzrośnie, gdy uwzględni się większą liczbę konsumentów?
ZADANIA
1. Dobro niższego rzędu jest to:
a. niedrogie dobro luksusowe,
b. dobro, którego krzywa popytu rośnie w miarę spadku dochodów,
c. dobro, którego krzywa popytu rośnie w miarę wzrostu dochodów,
d. dobro, którego krzywa popytu rośnie w miarę wzrostu ceny substytutu,
e. dobro, którego krzywa popytu rośnie w miarę wzrostu ceny dobra komplementarnego.
2. Prawo malejącej użyteczności krańcowej stwierdza, że:
a. w miarę jak rośnie konsumowana ilość produktu, popyt maleje,
b. w miarę jak rośnie konsumowana ilość produktu cena musi rosnąć,
c. użyteczność krańcowa dodatkowych konsumowanych jednostek maleje,
d. użyteczność krańcowa dodatkowych konsumowanych jednostek rośnie
e. żadne z powyższych.
3. Prawo popytu mówi, że:
a. spadek ceny powoduje wzrost wielkości popytu,
b. wzrost ceny powoduje wzrost wielkości popytu,
c. wzrost ceny powoduje wzrost popytu,
d. spadek ceny powoduje wzrost popytu,
e. krzywa popytu nachylona jest dodatnio.
4. Które z poniższych zdań jest ilustracją prawa popytu?
a. popyt zawsze wzrasta, gdy wzrastają dochody,
b. w wyniku spadku cen gramofonów wielkość popytu na nie wzrosła, c.p.
c. popyt w okresie letnim na napoje decydowanie wzrasta przy innych czynnikach nie zmienionych.
5. MRS oznacza:
a. stopień zastępowania dobra X, przy wzroście dobra Y o jednostkę,
b. że użyteczność krańcowa dodatkowych konsumowanych jednostek maleje,
c. dodatnie nachylenie krzywej obojętności,
...
stary_hipis