zakres makroekonomii 1.doc

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

I. ZAKRES MAKROEKONOMII

Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości lub jej głównych części (oczywiście z uwzględnieniem całej szerokości aktywności gospodarczej).

Mikroekonomia bada konkretne rynki, makroekonomia natomiast zajmuje się powiązaniami pomiędzy częściami gospodarki.

Model Simple Economy

Podstawowa tożsamość makroekonomiczna najogólniej opisująca zależności w gospodarce jako całości, która charakteryzuje się otwartością (występuje eksport i import) oraz w której działa państwo jako podmiot gospodarowania (podatki i transfery), wygląda następująco:

,

gdzie:
Y - wartość produktu krajowego brutto;
Yd - dochody osobiste do dyspozycji (realne);
C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych;
S - oszczędności;
I - wydatki na dobra inwestycyjne;
G - wydatki rządowe na zakup dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych;
NX - eksport netto (eksport minus import);
R - transfery rządowe do gospodarstw domowych i sektora prywatnego (subwencje, dotacje);
T- podatki i inne płatności niepodatkowe.

II. MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE

Produkt krajowy brutto (pol. PKB, ang. GDP) to miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze, zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu na to, kto jest ich właścicielem.

PKB w cenach rynkowych to miara produkcji rynkowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.

PKB w cenach czynników wytwórczych to miara produkcji rynkowej z pominięciem podatków pośrednich.

Dochody netto z tytułu własności lub pracy za granicą to różnica pomiędzy dochodami obywateli danego kraju uzyskanymi za granicą a odpływem dochodów z własności lub pracy należnych cudzoziemcom.

Produkt narodowy brutto (pol. PNB, ang. GNP) to pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych (nabywanych przez ostatecznych użytkowników), wytworzonych w gospodarce w danym okresie (równe sumie wartości dodanych i sumie dochodów czynników produkcji); suma PKB i dochodów netto z pracy lub własności za granicą (miara całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju - bez względu na miejsce świadczenia usług).

PNB per capita to produkt narodowy brutto na jednego mieszkańca w USD (przeliczany wg oficjalnego kursu lub wg porównania siły nabywczej obu walut).

Produkt narodowy netto (pol. PNN, ang. NNP) to produkt narodowy brutto pomniejszony o odpisy amortyzacyjne majątku trwałego przedsiębiorstw.

Dochód narodowy (pol. DN, ang. NI) to całość dochodów wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji (procenty - kapitał, renty - ziemia i płace - praca) równa całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.

Dochody osobiste (pol. DO, ang. PI) to ta część dochodu narodowego, która jest wypłacana poszczególnym jednostkom (osobom fizycznym).

Dochody osobiste do dyspozycji (pol. DOD, ang. DPI) to dochody osobiste pomniejszone o kwotę podatków osobistych i opłat niepodatkowych.

Metody obliczania PNB:

a) wydatkowa - sumowanie wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa prywatne, przedsiębiorstwa publiczne, agendy rządu i agendy władzy regionalnej oraz sektor międzynarodowy (eksport netto;

b) dochodowo-zasobowa - sumowanie płatności dochodowych wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji (wynagrodzenia pracowników, dochody właścicieli przedsiębiorstw, dochody z rent, zyski przedsiębiorstw) wraz z pośrednimi podatkami od przedsiębiorstw i amortyzacją.

Rodzaje PNB:

a) nominalny - liczony w cenach bieżących;

b) realny - liczony w cenach stałych (uzyskany przez zastosowanie deflatora, wyrażającego wpływ inflacji: PNB nominalny podzielony przez deflator).

Wady PNB:

nie ujmuje produkcji nie przeznaczonej na rynek;
nie ujmuje szarej i czarnej działalności gospodarczej;
nie ujmuje czasu wolnego jako dobra;
nie obejmuje renty konsumenta z posiadanych dóbr trwałych;
obejmuje produkcję tzw. antydóbr: zanieczyszczeń środowiska, broni, tytoniu itp.

III. ZRÓWNOWAŻONY POZIOM PRODUKCJI

Okrężny przepływ dochodów i wydatków (zasobów rzeczowych i pieniężnych) w gospodarce polega na dostarczania przez gospodarstwa domowe przedsiębiorstwom czynników produkcji, za które otrzymują wynagrodzenie (Y) umożliwiające nabywanie dóbr i usług (C) dostarczanych przez przedsiębiorstwa (wydatki gospodarstw stanowią więc wpływy przedsiębiorstw i odwrotnie).

Odpływy z obiegu okrężnego:

a) oszczędności (S) - część kwoty zarobionej przez gospodarstwa domowe, która nie została wydana;

b) podatki (T) - środki finansowe przeznaczone na funkcjonowanie państwa c) import (Q) - wydatki gospodarstw domowych na dobra wytworzone poza obiegiem.

Dopływy do obiegu okrężnego:

a) inwestycje zamierzone (I) - przewidziane i planowane zakupy dóbr kapitałowych, używanych do produkcji innych dóbr i usług (nie zalicza się do nich zapasów produkcyjnych, stanowiących inwestycje nie zamierzone);

b) wydatki rządowe (G) - zakupy dóbr i usług przez państwo;

c) transfery rządowe (R) - środki materialne przekazane w formie subwencji, dotacji, zasiłków gospodarstwom domowym;
d) eksport (X) - sprzedaż dóbr poza obiegiem.

W modelu uwzględniającym wszystkie odpływy i dopływy do obiegu, globalny zagregowany popyt wynosi:

,

gdzie:
A- zagregowany popyt;
C - popyt konsumpcyjny (gospodarstw domowych);
I - popyt inwestycyjny (przedsiębiorstw);
G - wydatki rządowe;
R - transfery rządowe;
NX - eksport netto (różnica pomiędzy eksportem a importem).

Wytworzony w takim modelu dochód narodowy jest dzielony wg formuły:

,

gdzie:
Y - dochód narodowy;
C - popyt konsumpcyjny;
S - oszczędności;
T - podatki.

Obieg (gospodarka) znajduje się w stanie równowagi, gdy globalny popyt jest równy globalnej podaży, czyli gdy A = Y (produkcja przedsiębiorstw jest tu rozumiana jako dochód właścicieli czynników produkcji), co prowadzi do formuły:

.

Gospodarka znajduje się więc w równowadze, gdy suma odpływów z obiegu okrężnego jest równa sumie dopływów do tego obiegu.

Podział dochodu na część przeznaczoną do konsumpcji (C) i na oszczędności (S) zależy od krańcowej, psychologicznej skłonności do konsumpcji (c), albo (rozumując odwrotnie) od krańcowej psychologicznej skłonności do oszczędzania (s). Wyrażają to wzory:

gdzie oznacza konsumpcję autonomiczną, niezależną od rozmiarów dochodu.

Kolejne elementy zagregowanego popytu nie zależą od dochodu, można je więc traktować jako wielkości autonomiczne:

, gdzie.

W związku z tym zmiany dochodu (np. podatki) będą powodowały zmiany wzdłuż krzywej zagregowanego popytu określonej wzorem, a zmiany w obrębie innych czynników będą powodowały przesunięcie krzywej zagregowanego popytu w górę lub w dół.

Poziom produkcji (dochodu) nazywamy zrównoważonym jeśli rozmiar produkcji jest równy występującemu zagregowanemu popytowi. Gospodarkę, która sama zmierza do takiego stanu nazywamy stabilną.

Mnożnik - stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych; określa jak mocny wpływ wywołują zmiany w popycie autonomicznym na zmianę w dochodzie narodowym:

.

Efekt mnożnikowy polega na zwielokrotnieniu wzrostu dochodu narodowego pod wpływem jednorazowego zwiększenia popytu autonomicznego. Zachodzi on wówczas, gdy w gospodarce istnieją wolne zasoby czynników produkcji (nie wykorzystane zdolności wytwórcze, umożliwiające wzrost produkcji).

Wartość mnożnika zależy od poziomu konsumpcji w ramach danej gospodarki, a wiemy że wpływa na nią krańcowa, psychologiczna skłonność do konsumpcji: , wielkość podatków, czyli wysokość dochodów realnych: oraz krańcowa skłonność do importu, wyrażona w formule:. Po uwzględnieniu tych zależności mnożnik przyjmuje następującą postać:

.

Efekt działania mnożnika będzie więc tym większy:

- im większa część dochodu zostanie przeznaczona na konsumpcję (im większe c);
- im mniejsza część dochodu zostanie przeznaczona na podatki (im mniejsze t);
- im mniejsza część dochodu zostanie przeznaczona na zakup dóbr importowanych (im mniejsze m).

V. ODROCZONE FUNKCJE KONSUMPCJI

Prosta funkcja konsumpcji dotyczy konsumowania bieżącego dochodu, w praktyce mamy jednak do czynienia z tzw. odroczoną funkcją konsumpcji , która mówi o tym, że konsumpcja w okresie t odnosi się do dochodu z poprzedniego okresu (konsumenci odkładają dochód, by wydać go w następnych okresach).

Fazy obrotu ekonomicznego:

a) odroczenie Robertsona - przedział czasowy pomiędzy uzyskaniem dochodu Y a jego zaplanowanym wydaniem na zakupy; odroczenie to związane jest z przewidywaniami i oczekiwaniami gospodarstw domowych; gdy dochód się zmienia odroczenie to może powodować nie zamierzone oszczędności dodatnie lub ujemne;

b) odroczenie Lundberga - przedział czasowy pomiędzy zakupem dóbr (wydaniem dochodu, popytem) a produkcją (a właściwie jej dostosowaniem); odroczenie to wynika z przewidywań i oczekiwań przedsiębiorstw; przy zmianach dochodu (wydatkowanego) może prowadzić do nie zamierzonych inwestycji dodatnich lub ujemnych;

c) odroczenie produkcja-dochód - przedział czasowy pomiędzy przychodami przedsiębiorstwa z produkcji a opłatą czynników tej produkcji w postaci dochodu gospodarstw domowych.

Teoria cyklu życia (analizuje motywy oszczędzania):

oszczędności z okresu aktywności zawodowej gwarantują konsumpcję na stare lata (z uwzględnieniem wydatków na dzieci);

konsumpcja jest jednakowa w każdym okresie życia;

konsumpcja jest mechanizmem związanym z wydawaniem dochodu całego życia, a nie dochodu bieżącego;

konsumpcja całego życia jest równa dochodowi życia, gdzie:
C - planowany poziom konsumpcji;
L - lata życia;
Z - dochody z pracy;
N - lata aktywności zawodowej.

Porcja konsumpcji w jednym roku życia: , gdzie to współczynnik aktywności zawodowej.

Funkcja oszczędności (na lata życia): .

Oszczędności z okresu zatrudnienia równają się konsumpcji w okresie spoczynku, co przy stałym poziomie konsumpcji, wyraża formuła:

Realne bogactwo: - jego maksimum osiągamy w momencie przejścia na emeryturę, a w jego skład wchodzi również bogactwo początkowe (darowizna, spadek).

Funkcja konsumpcji: ,
gdzie:
a - skłonność do konsumowania realnego bogactwa;
c - skłonność do konsumpcji dochodu do dyspozycji (zarobków).

Konsumpcja w danym momencie (T): część realnego bogactwa i część bieżących dochodów (przy ).

Teoria ciągłego dochodu (bada przyszły dochód na podstawie przeszłości i teraźniejszości):

w długim okresie konsumpcję planuje się w odniesieniu do całego okresu, a nie w odniesieniu do dochodów bieżących;

konsumenci subiektywnie oceniają zmiany zachodzące w ich dochodach;

na dochód ciągły bardziej wpływają dochody z dalszej przeszłości;

jeżeli bieżący dochód jest równy dochodowi okresu poprzedniego konsumenci zakładają, że dochód się nie zmieni;

jeżeli bieżący dochód przewyższa dochód poprzedni, to dochód ciągły wzrasta wolniej niż dochód bieżący;

krótkookresowa skłonność do konsumpcji jest mniejsza niż długookresowa.

Funkcja konsumpcji: , gdzie YP to ciągły dochód do dyspozycji.

Ciągły dochód: ,
gdzie:
Y - dochód bieżący;
Y-1 - dochód poprzedni;
m - udział konsumpcji w dochodzie (zawsze mniejsze od 1).

Hipoteza względnego dochodu (efekt rygla):

bieżąca konsumpcja zależy nie tylko od bieżącego dochodu, ale również od historii dochodu;

bieżąca konsumpcja jest ustalana na podstawie szczytowego poziomu dochodu:
- jeżeli dochód maleje konsumpcja pozostaje na poziomie poprzedniego (wyższego) dochodu,
- jeżeli dochód rośnie konsumpcja rośnie do poziomu nowego (wyższego) dochodu.

VI. INWESTYCJE

Interpretacja równości I = S:

a) teoria klasyczna - oszczędności określają inwestycje, a równowagę ustala się przez zmianę stopy procentowej, dostosowując popyt na inwestycje do podaży kapitału, będącej wynikiem oszczędzania;

b) teoria keynesowska - inwestycje określają oszczędności, a równowagę ustala się przez zmiany dochodu narodowego z uwzględnieniem danej skłonności do oszczędzania

Wpływ zjawisk ekonomicznych na poziom inwestycji:

a) ilość pieniądza wpływa na poziom inwestycji przez stopę procentową (im więcej pieniędzy, tym niższa stopa procentowa, tym większe inwestycje); w takiej sytuacji poziom inwestycji zależy również od preferencji płynności (jej utraty);

b) marginalna stopa produkcyjności kapitału pobudza inwestycje jeśli jest wyższa od stopy procentowej;

c) psychologia zachowań przedsiębiorców (przewidywania) wpływa na inwestycje, gdyż inwestycje wpływają na przyszłe zyski (przyszły zbyt towarów i usług): d) paradoks oszczędzania: wzrost oszczędności w stosunku do dochodu powoduje spadek mnożnika, przez co zmniejsza się dochód, co z kolei powoduje realne zmniejszenie oszczędności (a przez to również inwestycji).

Zasada akceleracji wyjaśnia wpływ wydatków konsumpcyjnych na wydatki inwestycyjne, kiedy nie ma wolnych mocy produkcyjnych i trzeba je stworzyć; polega na tym, że zmiana popytu konsumpcyjnego powoduje o wiele szybsze zmiany popytu inwestycyjnego (wielokierunkowe i zróżnicowane).

Poziom inwestycji mieszkaniowych (traktowanych jako jedna z form aktywów kapitałowych):

a) zależy głównie od popytu na istniejący zasób mieszkaniowy, na który wpływają:
- zamożność społeczeństwa,
- poziom realnych dochodów z innych form aktywów,
- realne dochody netto właścicieli mieszkań;

b) podaż nowych mieszkań jest funkcją ich ceny, a ta z kolei kształtuje się pod wpływem bieżącego zasobu mieszkaniowego i popytu; kształt krzywej podaży mieszkaniowej determinowany jest przez koszty czynników produkcji i inne czynniki technologiczne.

Poziom inwestycji w zapasy (gromadzone w celu zapewnienia ciągłości produkcji) zależy od:

a) kosztów i szybkości realizacji zamówień;

b) niepewności popytu j jego wahań (potrzebne są większe zapasy do obsługi nieoczekiwanych wzrostów zapotrzebowania na produkty);

c) poziomu sprzedaży (przy wysokim poziomie sprzedaży zmniejsza się niepewność popytu i stosunek zapasy-sprzedaż; niska sprzedaż zwiększa nieprzewidziane zapasy towarów);

d) stopy procentowej (zapasy to zamrożenie kapitału, czyli koszt - wzrost stopy procentowej to spadek stosunku zapasy-sprzedaż).

 VII. CYKLE KONIUNKTURALNE

Fazy cyklu koniunkturalnego:

a) kryzys;
b) depresja;
c) ożywienie;
d) rozkwit (prosperity).

Wg Keynesa
Kryzysy gospodarcze są wynikiem psychologicznych zachowań konsumentów, którzy nie wydają całego dochodu, tylko go oszczędzają. Cykl koniunkturalny wyjaśnia zatem model mnożnik - akcelerator: inwestycje > oszczędności ---» dobra koniunktura ---» zagregowany popyt > zagregowana podaż ---» produkcja i dochód rosną ---» tendencja do wzrostu inwestycji ---» efekt mnożnikowy zwielokrotnia wzrost dochodu ---» wzrost dochodu to wzrost oszczędności, które rosną szybciej niż inwestycje ---» krótkotrwała równowaga oszczędności i inwestycji przechodząca w: oszczędności > inwestycje ---» nadprodukcja ---» spadek inwestycji ---» efekty mnożnikowy powoduje wielokrotnie zmniejszenie dochodu ---» zmniejszenie oszczędności ---» równowaga pomiędzy oszczędnościami i inwestycjami na niskim poziomie ---» dochód przestaje maleć i wzrastają inwestycje. Oszczędności i inwestycje równoważone są tu przez poziom dochodu narodowego.

Wg Friedmana
Kryzys jest spowodowany brakiem kontroli podaży pieniądza wypuszczonego na rynek. Powoduje to inflację, bezrobocie i dekoniunkturę

VIII. ZASÓB PIENIĄDZA

Płynność to łatwość, z jaką można zamienić jedno aktywo na drugie.

Miary zasobu pieniądza (ze względu na płynność):

a) M1:
- gotówka,
- czeki podróżne,
- depozyty na żądanie i rachunki oszczędnościowe z możliwością wystawiania czeków;

b) M2 = M1 plus:
- depozyty oszczędnościowe,
- drobne depozyty terminowe,
- jednodniowe umowy odkupu,
- udziały w spółkach lokacyjnych (z możliwością wystawiania czeków),
- krótkoterminowe depozyty w walutach obcych;

c) M3 = M2 plus:
- duże depozyty terminowe,
- terminowe umowy odkupu,
- długoterminowe depozyty w walutach obcych;

d) aktywa finansowe o dużym stopniu płynności:
- obligacje rządowe,
- akcepty bankowe,
- weksle handlowe (zobowiązania krótkoterminowe),
- krótkoterminowe papiery wartościowe Skarbu Państwa.

Funkcje pieniądza:

a) środek wymiany (miara M1) - usprawnia transakcje (przyjmujemy pieniądz za dobra i usługi wierząc, że będziemy mogli go wydać na inne dobra i usługi);

b) magazyn wartości (miara M2) - środek przechowywania siły nabywczej w czasie (pozwala dokonać zakupów w przyszłości);

c) jednostka rozrachunkowa - służy do wyrażania wartości i prowadzenia rozrachunków;

d) środek (miara) odroczonych płatności.

Rodzaje pieniądza:

a) towarowy - stanowi wartość sam w sobie; najczęściej jest dobrem szczególnie cenionym;

b) symboliczny (papierowy) - środek płatniczy o wartości nadanej przez prawo; siła nabywcza przekracza koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru;

...